თინათინ ქორიძე

ავნოს ორგანიზმს? ამ და სხვა საკითხებზე პედიატრი ხათუნა ხასია გვესაუბრება.

• რით არის განპირობებული ბავშვის კვების თავისებურება ზაფხულში?

- ზაფხულში ბავშვის კვების თავისებურებას განაპირობებს მაღალი ტემპერატურა და მზის აქტიური გამოსხივება, რაც პატარას ორგანიზმში ნივთიერებათა ცვლის პროცესთა მნიშვნელოვან ცვლილებებს იწვევს. ზაფხულში ბავშვის კვების ხასიათი მისი ორგანიზმის შესაძლებლობებს უნდა შეესატყვისებოდეს.

• რა სახით უნდა ჩავრთოთ ცილები ზაფხულის რაციონში?

- ზაფხულში სწორი კვების ერთ-ერთი მთავარი პირობაა ცილებით, განსაკუთრებით - ცხოველური ცილებით რაციონის გამდიდრება. ზაფხულობით უმეტესად სწორედ ცხოველური ცილების მიღებაზე ამბობენ უარს. ეს შეცდომაა, ცილების მოთხოვნილება სეზონურად არ იცვლება.

ცილებზე ორგანიზმის მოთხოვნა ასეთია:

1. 1-დან 3 წლამდე - 4 გ დღეში;
2. 3-დან 6 წლამდე - 3-3,5გ (აქედან 2-2,5 გ - ცხოველური) სხეულის მასის ყოველ კილოგრამზე დღეში.

ზაფხულში ცილების მთავარი წყაროა რძის ნაწარმი: მაწონი, კეფირი, იოგურტი, ხაჭო, ასევე - კვერცხი, ბუტერბროდი მოხარშული ხორცით და ყველით, საუზმეზე - ფაფა.

• რა სახით უნდა მიიღოს ბავშვმა ზაფხულში ცხიმები?

- ცხიმების წილად მოდის საკვების ენერგეტიკული ღირებულების 27-28%. მათ საერთო ოდენობაში მცენარეული ცხიმების წილი არანაკლებ 35%-ს უნდა შეადგენდეს. მზარდ ორგანიზმს შეუცვლელი უჯერი ცხიმოვანი მჟავებით უმთავრესად მზესუმზირას, სიმინდის, ზეითუნის, არაქისის ზეთები, კაკალი უზრუნველყოფს. ისინი აქტიურად მონაწილეობენ ცხიმოვან ცვლაში, ხელს უწყობენ ორგანიზმიდან ქოლესტერინის გამოტანას, ზრდიან სისხლძარღვთა ელასტიკურობას, აწესრიგებენ მათ მუშაობას.

• - საჭიროა თუ არა ზაფხულში ვიტამინების დამატებით მიღება?

- უცნაურად მოგეჩვენებათ, მაგრამ ზაფხულობით, მიუხედავად ხილისა და კენკრის მრავალფეროვნებისა, ბავშვის ორგანიზმი ხშირად განიცდის ვიტამინების ნაკლებობას. საქმე ის არის, რომ ჰაერის მაღალი ტემპერატურის გამო ორგანიზმი დიდი რაოდენობით ვიტამინებს ხარჯავს. რეგულარული ოფლიანობა აკარგვინებს ამ ნივთიერებებს. გაძლიერებული ოფლდენის დროს ორგანიზმიდან ასევე იკარგება მინერალური მარილები, მიკროელემენტები. ორგანიზმის ყოველდღიური მოთხოვნა C ვიტამინზე 1-დან 3 წლამდე 45 მგ-ს შეადგენს, 3-დან 6 წლამდე - 50მგ-ს, გაძლიერებული ოფლიანობისას კი ორგანიზმი 20-30 მგ-ს კარგავს. ამიტომ ორიენტაცია ახალ ხილსა თუ კენკრაზე უნდა ავიღოთ.

საუზმედ, სადილად, ვახშამზე პატარამ უნდა მიიღოს უმი ან მსუბუქად დამუშავებული ვიტამინიზებული პროდუქტები - მცენარეული ზეთით შეკაზმული სალათები, ბოსტნეულის, ხილისა და კენკრის პიურე.

დადგენილია, რომ სანელებლები ზომიერად ასტიმულირებს კუჭის სეკრეტორულ ფუნქციას და აძლიერებს მადასაც, მაგრამ ბავშვის კვებაში მათი აქტიურად გამოყენება მიზანშეწონილი არ არის. აკრძალვა არ ვრცელდება მხოლოდ მწვანილზე - კამაზე, ოხრახუშზე, ნიახურზე, პიტნაზე, ხახვზე, ნიორზე, წითელ (ტკბილ) ბულგარულ წიწაკაზე - ეს ყველაფერი სასარგებლოცაა და პიკანტურ გემოსაც მატებს კერძს. რაც მთავარია, აუმჯობესებს მადას და ბავშვს გემოვნებას უყალიბებს.

ვიტამინებით მდიდარია ხილისა და კენკრის წვენები, კისელი, მორსი, მწვანე ჩაი. ეს გამაგრილებელი სასმელები ზაფხულში შესანიშნავად შეგიცვლით საკონდიტრო ნაწარმს. მოარიდეთ პატარა ზაფხულში ნახშირწყლებით მდიდარ საკვებს - ტკბილეულს, ცომეულს, საკონდიტრო ნაწარმს. მათი ჭარბი მიღება ვიტამინებისა და ცილების უკმარისობას განაპირობებს.

• როგორი უნდა იყოს სითხის მიღების რეჟიმი ზაფხულში?

- ზაფხულში სითხის მიღების რეჟიმს გულისყურით უნდა მოვეკიდოთ. სიცხეში ოფლის გამოყოფის გაძლიერებასთან ერთად ორგანიზმიდან დიდი რაოდენობით სითხე იკარგება. ზაფხულის სიცხეს ადვილად გადაგატანინებთ გრილი სასმელები (ოღონდ არა 18 გრადუსზე ნაკლები), მწვანე ჩაი, ხილისა და კენკრის კომპოტები, წვენები, ოღონდ მეტისმეტად ნუ დაატკბობთ!

პაპანაქება სიცხეში წყურვილს კარგად დაგიოკებთ სუსტად გაზირებული მინერალური წყალი, ნატურალური წვენები. სითხის მიცემის რეჟიმი გულისხმობს შემდეგს: დილიდან დააწყებინეთ ბავშვს წყლის მარაგის შექმნა, შუადღისას, სიცხის პიკზე, მისი მიღება შეუზღუდეთ და მხოლოდ აუცილებლობის შემთხვევაში მიეცით (თუ ტემპერატურამ აუწია, აღებინა და ა.შ.). ნუ მისცემთ ერთბაშად დიდი რაოდენობით სითხეს, ყლუპობით და აუჩქარებლად შესთავაზეთ. საღამოს კი, როცა აგრილდება, შეგიძლიათ ისევ შეუზღუდავად ასვათ.

• ზაფხულობით ბავშვები ბევრს გაჰყავს ქალაქგარეთ. რას ურჩევდით მშობლებს კვების თაობაზე?

- თუ ბავშვი ქალაქიდან გაგვყავს, მიზანშეწონილია ვისარგებლოთ არა წყაროსა თუ მილებით შემომავალ, არამედ შეძენილი სასმელი წყლით. საკვების მომზადებისა და შენახვისას მკაცრად დავიცვათ სანიტარიულ-ჰიგიენური ნორმები, პირადი ჰიგიენა. უმი ბოსტნეული და ხილი გავრეცხოთ გამდინარე წყლით. თუ ამის საშუალება არ არის, რეცხვისას რამდენიმეჯერ გამოვუცვალოთ წყალი.

სალათა უმჯობესია მომზადდეს უშუალოდ ჭამის წინ. ამით თავიდან ავიცილებთ საკვების გაფუჭებას და, რაც მთავარია, ვიტამინებსა და ყველა სასარგებლო ნივთიერებას შევინარჩუნებთ. რძე და კვერცხი თერმულად უნდა დამუშავდეს. არ არის რეკომენდებული უმი კვერცხის მიღება გოგლიმოგლის, ბეზეს სახით. ბავშვის საკვები უმჯობესია მომზადდეს მხოლოდ შემოწმებული წყლით. შეგიძლიათ, გამოიყენოთ ბოთლის სასმელი წყალი.

• რა არის და როგორ მზადდება მორსი?

- მორსი არის კენკრის, ხილისა და ბოსტნეულისგან მომზადებული გამაგრილებელი სასმელი, რომელიც კარგად კლავს წყურვილს. მას ასმევენ სხვადასხვა დაავადების დროს, რადგან კენკრა უხვად შეიცავს ვიტამინებსა და მიკროელემენტებს, ორგანულ მჟავებსა და პექტინს.

ტყის კენკრის მორსი აუმჯობესებს განწყობილებას, ზრდის ორგანიზმის შრომისუნარიანობას. ტყის კენკრისგან მომზადებული ნაყენები არაჩვეულებრივი არომატით გამოირჩევა და მადას აუმჯობესებს. ამ მხრივ გამოირჩევა:

1. მოცვის მორსი, რომელიც კარგია გაციების დროს,
2. შტოშის მორსი - მაღალი ტემპერატურის, ავიტამინოზის, მწვავე რესპირატორული ინფექციების, ბრონქიტის, ტონზილიტის, ჰიპერტონიის, ანემიის დროს,
3. მაყვლის მორსი - აქვს დამამშვიდებელი ეფექტი, აწესრიგებს საჭმლის მომნელებელი სისტემის მუშაობას.

მორსის საკვები და ენერგეტიკული ღირებულება უფრო მეტია, როდესაც ის რამდენიმე სახეობის კენკრისგან არის მომზადებული. შინ მომზადებული მორსი, ქარხნულისგან განსხვავებით, არ კარგავს სასარგებლო თვისებებს.

ქარხნული წესით მოზადებისას კენკრა თერმულ დამუშავებას, სტერილიზაციას გადის - ამ დროს პრაქტიკულად ყველა ვიტამინი და სასარგებლო ნივთიერება იშლება, გარდა ამისა, მზა ნაწარმს დამატებული აქვს კონსერვანტები, არომატიზატორები, საღებავები, სინთეტიკური ვიტამინები.

მომზადების წესი:

კარგად გარეცხილი 125 გ შტოში ჩაყარეთ მომინანქრებულ ქვაბში, დაამატეთ 120 გ შაქარი (ან თაფლი) და 1ლ წყალი. ადუღეთ 5 წუთის განმავლობაში ნელ ცეცხლზე, შემდეგ გადაიღეთ თუშფალანგზე და გაწურეთ. რომ გაცივდება, გადაასხით მინის ჭურჭელში და შედგით მაცივარში.

ბავშვს ოთახის ტემპერატურისა ასვით. ნუ შეინახავთ 24 საათზე მეტ ხანს. მან, ვისაც კუჭის წვენის მჟავიანობა ნორმალური ან დაქვეითებული აქვს, მორსი ჭამამდე 30-40 წუთით ადრე უნდა მიიღოს, ხოლო ვისაც მომატებული - ჭამამდე 1,5 საათით ადრე. თუ ჭარბ წონას უჩივით, შეგიძლიათ კვირაში ორჯერ ხილის ან კენკრის მორსით განტვირთვის დღე მოიწყოთ. მიიღეთ არანაკლებ 2 ლიტრისა, სასურველია, რამდენიმე კენკრისა და ხილის ნარევი. შედეგს მოკლე ხანში დაინახავთ.