მარიკა დვალი

სპეციალისტებს მიაჩნიათ, რომ ხატვა მაშინაც აუცილებელია, როცა ზუსტად ვიცით, რომ ბავშვისგან მხატვარი არ გამოვა.

ძველი ეგვიპტის სკოლებში ხატვა აუცილებელი საგანი გახლდათ. ეს იყო გზა განათლებისკენ, რადგან იეროგლიფებით დამწერლობა მოითხოვდა ადამიანებისა და საგნების გამოსახვის უნარს. თანამედროვე დამწერლობას ხატვასთან თითქოს არაფერი აქვს საერთო, მაგრამ პედაგოგები დარწმუნებულნი არიან, რომ ხატვის სწავლა წინ უნდა უძღოდეს წერისას.

ცნობილია, რომ ბავშვები, რომლებიც ბევრს ხატავენ, უფრო ადვილად და სწრაფად სწავლობენ წერას, რადგან ხატვა ხელს ავარჯიშებს. ხატვას ძველ საბერძნეთშიც დიდ პატივს მიაგებდნენ და მას ბავშვებს სხვა დისციპლინებზე ადრე ასწავლიდნენ.

ელინი მხატვარ-ფილოსოფოსების თვალთახედვით, სამყარო ჰარმონიული და მოწესრიგებულია, მისი კანონზომიერებანი შეიძლება გამოვსახოთ მკაცრი ხაზებით, მათემატიკური ფორმულებით. მიიჩნეოდა, რომ ხატვისას ბავშვები შეიგრძნობდნენ სამყაროს მშვენიერებას, მის კანონებს, გეომეტრიის საფუძვლებს, ივითარებენ სივრცით აზროვნებას.

აღორძინების ეპოქის მხატვრები ხატვას გონებრივ აქტივობას უკავშირებდნენ. მიქელანჯელო ამბობდა: "ვხატავ თავით და არა ხელებით". დიდი იტალიელი ამ სიტყვებით ხაზს უსვამდა, რომ მხატვრისთვის მნიშვნელოვანია განვითარებული წარმოსახვა, დაკვირვების უნარი, კარგი მეხსიერება.

თურმე არსებობს უკუკავშირიც: თანამედროვე ფსიქოლოგები ამტკიცებენ, რომ ნატიფი სამუშაოს შესრულებისას ტვინი ვითარდება. გარდა ამისა, როცა ბავშვი ბევრს ხატავს, ხდება ხატოვანი აზროვნებისა და მეხსიერების სრულყოფა, ვითარდება გემოვნება. ხატვა რომ ვისწავლოთ, უნდა ვისწავლოთ განსჯა, შედარება, გრძნობა, ეს კი ყველა ადამიანს სჭირდება და ამ თვისებების განვითარება ბავშვობიდან არის საჭირო.

მართალი იყო დიდრო, როდესაც წერდა: "ქვეყანა, სადაც ისევე აუცილებლად მიიჩნევდნენ ხატვის სწავლას, როგორც წერა-კითხვის ათვისებას, მალე ყველა ქვეყანას აჯობებდა ხელოვნების ყველა დარგში". ისტორიკოსებს აქვთ ასეთი დაკვირვება: მეცნიერებისა და ხელოვნების განვითარების პიკი სხვადასხვა ქვეყანაში ემთხვევა იმ დროს, როცა ხატვა იყო ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი საგანი საგანმანათლებლო პროგრამაში. ეს სულაც არ არის უცნაური - ხატვისას ბავშვი იხსნება, გამოხატავს იმას, რაც მხოლოდ მას ახასიათებს ანუ ინდივიდუალობას ივითარებს, შემოქმედებით პიროვნებად ყალიბდება.

რჩევები მშობლებს

• ბავშვთან ერთად წადით მაღაზიაში, ამოირჩიეთ ფანქრები, რვეული, საღებავები.
• ნუ შეიძენთ მრავალფეროვან საღებავებს, რათა ბავშვმა ისწავლოს ფერების შერევა და სხვადასხვა ფერის მიღება.
• არ არის აუცილებელი მოლბერტი, შეიძლება გამოიყენოთ უბრალო დაფა.
• დაეხმარეთ ბავშვს, მოამზადოს მაგიდა ხატვისთვის და პირველი ნაბიჯები გადადგას შემოქმედებით სამყაროში. ბავშვმა შეიძლება ხატოს ყველაფერი - რაც მოსწონს, რაც გაახსენდება, შეუძლია ფართო გასაქანი მისცეს თავის ფანტაზიას, მოიგონოს პერსონაჟები, მათი თავგადასავლები. უმჯობესია, მან ხატოს დამოუკიდებლად და არ გადაიხატოს.
• თუ ბავშვი მეტისმეტად მორცხვია, ჯობს, შესთავაზოთ ხატვა დიდ ფურცელზე ფართო ფუნჯითა და აკვარელით. მიეცით ბავშვს საშუალება, ითამაშოს ფერების შერწყმით, ჩაატაროს ექსპერიმენტები, შექმნას ჩრდილ-ნათელი. ეს მას სილაღესა და თავისუფლებას შემატებს.
• ბავშვებისთვის კარგია ჯგუფური მეცადინეობა. მათ ამ დროს შეუძლიათ თავისი და სხვისი სურათების შედარება, საინტერესო დეტალების შემჩნევა. ეს მათ გამოუმუშავებს დიდი მხატვრების შემოქმედებისადმი ინტერესს, ხელოვნებასთან შეხების სურვილს.
• თუ ბავშვი მეტისმეტად მოძრავია, უყიდეთ ფანქრები, საღებავები, ფუნჯები. შესაძლოა, თავდაპირველად პატარა დაუდეგარი მხოლოდ რამდენიმე წუთით გაერთოს, მაგრამ სულ მალე საკუთარი ნახატის დასრულების სურვილი მას აუცილებლად დააბრუნებს მაგიდასთან. ხატვა ადამიანს ასწავლის კონცენტრირებას, შრომისმოყვარეობას.

გარე სამყაროს ასახვისას ბავშვი აუცილებლად გადმოგვცემს თავის განწყობას, გრძნობებს, რომლებსაც იმ მომენტისთვის განიცდის. ეს ფაქტი თავისთავად ძვირფასია და იმავე დროს საშუალებას გვაძლევს, შევაღწიოთ ბავშვის შინაგან სამყაროში, საჭიროებისას დავეხმაროთ მას.

ფსიქოლოგებს მიაჩნიათ, რომ თუ ბავშვის ნამუშევრებში ჭარბობს შავი, ყავისფერი ან ნაცრისფერი, ყურადღება უნდა მივაქციოთ მის ჯანმრთელობასა და შინაგან მდგომარეობას. დიდია ალბათობა, ბავშვს სულიერი კრიზისი ჰქონდეს ან თავს ცუდად გრძნობდეს. თუ პატარა ნაწყენი ან დათრგუნულია, მან შეიძლება თავისი განწყობა ასახოს ქაღალდზე, მერე კი ნახატი გადახაზოს ან საერთოდ დახიოს. ფსიქოლოგები ამბობენ, რომ ეს ნორმალური რეაქციაა. ის, რაც ბავშვს თრგუნავდა, ნახატზე გადმოიღვარა და სურათის განადგურებისას პატარა ნეგატიური ემოციებისგან თავისუფლდება. ფსიქოლოგების აზრით, ასეთი რამ მიზანმიმართულადაც კი უნდა ჩავიდინოთ - განაწყენებულ პატარას ვთხოვოთ, დახატოს ყველაფერი, რაც არ მოსწონს, მერე კი ნახატი დახიოს და გადააგდოს. ამის შემდეგ ბავშვს რაიმე მხიარულის დახატვა უნდა ვთხოვოთ. დროთა განმავლობაში ხატვით გატაცებულ ბავშვს აუცილებლად გაუჩნდება ნამდვილი მხატვრების სურათების ნახვის სურვილი. ამ დროს უკვე შეიძლება მუზეუმს ესტუმროთ, მაგრამ ექსკურსია არ უნდა იყოს ხანგრძლივი. ჯობს დაათვალიეროთ მცირე რაოდენობის ნახატი, მაგრამ ყურადღებით. ყურადღება მიაქციოთ დეტალებს, ესაუბროთ ბავშვს მხატვრის შესახებ. როგორც კი შეამჩნევთ, რომ პატარა დაიღალა, უნდა მისცეთ დასვენების საშუალება. დაღლილობამ შეიძლება ბავშვის ინტერესი ჩაკლას, თქვენი ამოცანა კი სულ სხვაა - ბავშვის ინტერესი ხელოვნებისადმი მის ბუნებრივ მოთხოვნილებად უნდა გადააქციოთ.