ადამიანის ფსიქოსექსუალური განვითარება
ფსიქოსექსუალური ორიენტაცია. ის იწყება სიცოცხლის პირველივე თვეებიდან და სრულდება 20-25 წლის ასაკში, როდესაც ინდივიდი შედის ზრდასრული სექსუალურობის პერიოდში და იწყებს რეგულარულ სქესობრივ ცხოვრებას მუდმივ პარტნიორთან. გონადების, გენიტალიების, თავის ტვინის სქესობრივ ქცევაზე პასუხისმგებელი სტრუქტურების, აგრესიულობის, დედობრივი ინსტინქტის და სხვათა განვითარება ფაქტობრივად პრენატალურ პერიოდში (ჩასახვიდან დაბადებამდე) ხდება.
თავის ტვინის სტრუქტურების სქესობრივი დიფერენცირება შესაძლოა დაირღვეს, თუ ორსულობის კრიტიკულ პერიოდში (მეშვიდედან 32-ე კვირამდე) ნაყოფზე იმოქმედა პათოგენურმა ფაქტორებმა (ამგვარი ფაქტორებია სტრესი, პლაცენტის სისხლის მიმოქცევის მოშლა, დედის მიერ ზოგიერთი პრეპარატის, მათ შორის - გლუკოკორტიკოიდების, ანაბოლური სტეროიდების, პროჟესტერონის, რეზერპინის, მიღება). ამრიგად, ფსიქოსექსუალური დარღვევების პროფილაქტიკა ბავშვის დაბადებამდე უნდა დაიწყოს. ამისთვის ორსულს უნდა შევუქმნათ პირობები, რომლებიც ნაყოფზე მავნე ზემოქმედებას გამორიცხავს.
ფსიქოსექსუალური განვითარების ტემპის დარღვევა
ფსიქოსექსუალური განვითარების რეტარდაციაზე საუბრობენ, როდესაც სუბიექტის სექსუალური ჩამოყალიბება ჩამორჩება მის ასაკს.
განასხვავებენ ფსიქოსექსუალური რეტარდაციის სამ ვარიანტს:
- სომატოგენურ შეფერხებას ბიოლოგიური საფუძველი აქვს და სქესობრივი განვითარების ჩამორჩენასთან არის დაკავშირებული.
- ენდოკრინული სისტემის უხეშმა მოშლილობამ შესაძლოა ასექსუალობა, ანუ პიროვნების ფსიქიკურ განვითარებაში სექსუალური კომპონენტის გამოვარდნა გამოიწვიოს.
- ფსიქოგენური შეფერხებები გამოწვეულია ფსიქიკის ჩამოყალიბების პროცესში მომხდარი ამა თუ იმ დარღვევით, ფსიქიკური განვითარების ზოგადი ჩამორჩენის ჩათვლით. მათი მამუხრუჭებელი გავლენა შესამჩნევია როლური ქცევის ფორმირების ეტაპზე, ხოლო მაქსიმალურად ვლინდება ფსიქოსოციალური ორიენტაციის ჩამოყალიბებისას.
ფსიქოსექსუალური განვითარების სოციოგენური რეტარდაცია ხშირად აღინიშნება, როდესაც ჰარმონიულია პიროვნების ფსიქოფიზიკური განვითარება, მაგრამ არასწორია სქესობრივი აღზრდა, ბავშვს უნერგავენ აზრს, რომ ყველაფერი, რაც სქესთან არის დაკავშირებული, ბინძური და სამარცხვინოა, უზღუდავენ თანატოლებთან ურთიერთობას.
რეტარდაცია წარმოადგენს სექსუალურობის უდროო ჩამოყალიბების ერთ-ერთ ვარიანტს, ანუ ასინქრონულ ფსიქოსექსუალურ განვითარებას, რომელიც სქესობრივი მომწიფების დისჰარმონიაზე აისახება. ბავშვობაში ფსიქოსექსუალური შეფერხება მშობლების განსაკუთრებულ ყურადღებას არ იპყრობს. ასეთ ბავშვებს არ გააჩნიათ სქესობრივი ცნობისმოყვარეობა, ხოლო მათი როლური თამაშები მინიმუმდე დაიყვანება ან საერთოდ არ არსებობს. ამასთან, ხდება სქესობრივი თვითშეგნების სწორი ჩამოყალიბება და ფორმირდება ადეკვატური სქსობრივი როლი.
რეტარდაცია მეტად შესამჩნევი ხდება მოზარდობის პერიოდში, როდესაც რთულდება სქესობრივი ორიენტაციის ფორმირება. მოგვიანებით სქესობრივი ლტოლვა ვეღარ აღწევს სიმწიფეს (ასეა მამაკაცებშიც და ქალებშიც) და პლატონური ან ეროტიკული ლიბიდოს სტადიაში ჩერდება.
ზოგჯერ სახლობანას, დედაშვილობანას ტიპის როლური თამაშები, ტიპობრივი 5-7 წლის ასაკის ბავშვებისთვის, თანატოლებთან ურთიერთობის სირთულეების გამო სკოლის წლებში გადაინაცვლებს. თავის დროზე "თამაშით დაუკმაყოფილებელი" ბავშვები ჯგუფებად და სათითაოდ გატაცებით აგრძელებენ თოჯინებით თამაშს, ზოგჯერ - მაღალ კლასებშიც კი. ამასთან, ეს თამაშები საგრძნობლად განსხვავდება სკოლამდელი ასაკის ბავშვების როლური თამაშებისგან, რადგან ამ ასაკში სქესობრივ საკითხებში გაცნობიერების ხარისხი მაღალია, ხოლო ჰორმონული დონე არსებითად იცვლება. ეს თამაშები, აყალიბებს რა როლურ წესებს, ერთგვარად ავსებს სექსუალური ჩამოყალიბების "სიცარიელეს".
თუმცა ჰორმონულ აქტივობასთან თამაშების დამთხვევამ შესაძლოა ლიბიდოს რეალიზაციის სუროგატულ ფორმებსა და სექსობრივი ლტოლვის მიმართულების გამრუდებასთან მიგვიყვანოს. სექსუალური რეტარდაცია მნიშვნელოვანწილად ფსიქოსექსუალური ორიენტაციის ფორმირების ეტაპზე მოდის.
ამგვარად, უპირატესად ეროტიკულ სტადიაზე მომხდარი შეფერხება სექსუალური დევიაციის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან მექანიზმად იქცევა. არასწორი სქესობრივი აღზრდა და მიკროსოციალური გარემოს უარყოფითი გავლენა მხოლოდ სოციოგენურ რეტარდაციებს კი არა, არამედ ბავშვისა და მოზარდის ფსიქიკის ფორმირების დარღვევასაც იწვევს.
ჩვეულებრივ, ქალები მამაკაცებზე მეტად იჩაგრებიან აღმზრდელების გადაჭარბებული ყურადღებით, მამაკაცებში კი, რომელთა ცხოვრებაში პირველივე სქესობრივი კონტაქტების დროს სერიოზული პრობლემები იჩენს თავს, არცთუ იშვიათად შესაძლოა გამოვლინდეს თავისებური ფსიქოლოგიური ბარიერი, რომელიც საპირისპირო სქესთან ინტიმურ ურთიერთობას ართულებს. როგორც წესი, ეს პლატონური და ეროტიკული კომუნიკაციის განუვითარებლობის შედეგია.
იმ პრაქტიკული უნარების არარსებობა, რომელთა მიღებაც მათ ვერ შეძლეს სექსუალობის ჩამოყალიბებისას, საგრძნობლად ართულებს პარტნიორთან ურთიერთობას ჯერ კიდევ პლატონურ დონეზე, ხოლო ეროტიკულ სიახლოვეზე ჰარმონიულ გადასვლას და შემდგომ სქესობრივ კონტაქტს პრაქტიკულად შეუძლებელს ხდის.
შედეგად, ჭეშმარიტი სქესობრივი ლტოლვის გარეშე, პარტნიორთან ურთიერთობისას, საკუთარი ქცევის კორეგირებით, ისინი მიდიან სქესობრივი სიახლოვისკენ, რომელიც იმთავითვე წარუმატებლობისთვის არის განწირული. მათი ყოველი მცდელობა, პარტნიორთან უმალვე, პლატონური და ეროტიკული ურთიერთობის გვერდის ავლით, სქესობრივი კონტაქტი დაამყარონ, იღებს უტრირებულ, ზოგჯერ უაზრო ხასიათს, რომელიც ქალების უმრავლესობას აფრთხობს.
იშვიათად, სასურველი პარტნიორის დახმარებით, მამაკაცი მოსამზადებელი პერიოდის ყველა სირთულის გადალახვას ახერხებს, მაგრამ თავად სქესობრივი აქტი ხშირად წარუმატებლად სრულდება, რაც უძლიერებს მამაკაცს სქესობრივი არასრულფასოვნების განცდას.
