თინათინ ქორიძე

გთხოვთ, ამიხსნათ, რატომ ეხვევა ბავშვს თავბრუ და ვის მივმართო?

ხშირად ბავშვებს უჭირთ, თავბრუხვევა და თავის ტკივილი ერთმანეთისგან განასხვაონ. ამ ასაკში ბავშვი თავბრუხვევისას უჩივის თავის ტკივილს, ყურების შუილს, ღებინების შეგრძნებას, შესაძლოა, ამას პირღებინება და გაძლიერებული ოფლიანობაც დაერთოს. თუ გარემოს ტემპერატურა მაღალია, თანაც ბავშვი დიდხანს იყო მზისგულზე, მისი შეგრძნებების მიზეზიც იოლი მისახვედრია, მაგრამ თავბრუხვევა შესაძლოა რომელიმე პათოლოგიამაც გამოიწვიოს. სახელდობრ:

• სისხლძარღვოვანმა პათოლოგიამ, თავის ტვინში სისხლის მიმოქცევის დარღვევამ ქალა-ტვინის ამა თუ იმ ტრავმის დროს, რაც ბავშვთა ასაკში არცთუ ისე იშვიათია;
• ტოქსიკოინფექციამ, ბოტულიზმმა, ქიმიური ნივთიერებებით, სოკოთი მოწამვლამ, რკინადეფიციტურმა ანემიამ (ბავშვთა ასაკში თავბრუხვევის მიზეზი ყველაზე ხშირად სწორედ ეს უკანასკნელია: ანემიისას ვითარდება ორგანიზმის ქრონიკული ჰიპოქსია - ჟანგბადის უკმარისობა, რომელიც თავბრუხვევას იწვევს);
• ტანადობის დარღვევამ, კისრის მალების დონეზე ხერხემლის გამრუდებამ;
• მხედველობის დაზიანებამ - რეფრაქციის, აკომოდაციის დარღვევამ;
• შაკიკმა, რომელიც გარდატეხის პერიოდში იჩენს თავს (ამ კონკრეტულ შემთხვევაში შაკიკი ყველაზე ნაკლებად შეიძლება იყოს თავბრუხვევის მიზეზი).

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მონაცემებით, რკინადეფიციტური ანემია ადრეული ასაკის ბავშვთა 17,5-30%-ს აქვს. რკინის დეფიციტის მიზეზი შეიძლება იყოს:

• რკინის არასაკმარისი მარაგი დაბადებისას. რისკის ჯგუფში შედიან დღენაკლული, ორსულობისას ანემიით დაავადებულ მელოგინეთა ახალშობილები;
• პლაცენტის მდგომარეობა - ნაყოფის ორგანიზმში რკინის დადებით ბალანსს პლაცენტის სატრანსპორტო მექანიზმები უზრუნველყოფს;
• საკვების მეშვეობით რკინის არასაკმარისი მიღება და კუჭ-ნაწლავის ტრაქტიდან მისი შეწოვის დარღვევა. მნიშვნელობა აქვს არა იმდენად სურსათში რკინის შემცველობას, რამდენადაც მის შეწოვასა და ათვისებას ორგანიზმის მიერ. რკინა თორმეტგოჯა ნაწლავსა და წვრილ ნაწლავებში შეიწოვება. კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის დაავადებების (ქრონიკული ენტერიტის, მალაბსორბციის სინდრომის, ნაწლავური ინფექციების) დროს რკინის შეწოვა ირღვევა და მისი დეფიციტი ვითარდება;
• რკინის გაძლიერებული მოთხოვნა ორგანიზმის აქტიური ზრდის პერიოდში. ამ დროს მიმდინარეობს ქსოვილთა ინტენსიური ზრდა, ორგანოებისა და სისტემების მომწიფება, იმატებს მოცირკულირე სისხლის მოცულობა. რკინაზე მოთხოვნა განსაკუთრებით იზრდება პუბერტატულ (სქესობრივი მომწიფების) პერიოდში და მენსტრუალური ფუნქციის ჩამოყალიბებისას;
• ორგანიზმის მიერ რკინის კარგვა. ასეთი რამ უმთავრესად სისხლდენისას (კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის წყლულოვანი დაავადებები, პოლიპები, სისხლძარღვოვანი ანომალიები, ცხვირიდან სისხლდენა), ჭიებით ინვაზიისას, უხვი მენსტრუაციისას ხდება. ბევრ რკინას კარგავენ ბავშვები, რომლებიც ხშირად ავადდებიან მწვავე რესპირაციული (სასუნთქი გზების) ინფექციებით. ვინაიდან ვირუსები და ბაქტერიები ბავშვის ორგანიზმში არსებულ ამ ელემენტს თავიანთი მეტაბოლური პროცესებისთვის იყენებენ.

ამრიგად, ადრეული ასაკის ბავშვებში რკინის დეფიციტის მიზეზია ამ ელემენტის უკმარისობა დაბადებისას, არარაციონალური კვება და კუჭ-ნაწლავის პრობლემები, ხოლო მოზრდილებში - სისხლდენები და ორგანიზმის სწრაფი ზრდა.

---

რკინადეფიციტური ანემია ქრონიკული მდგომარეობაა. გარდა თავბრუხვევისა, მას ახასიათებს სხვა ნიშნებიც, რომლებიც მშობელმა უნდა იცოდეს და დროულად მიაქციოს ყურადღება. ამ სიმპტომების გამოვლენის ხარისხი პროცესის განვითარების სიჩქარესა და ხანგრძლივობაზეა დამოკიდებული.

საშუალო ხარისხის ანემიაც კი ხშირად უსიმპტომოდ მიმდინარეობს. შესაძლოა, ბავშვი უჩიოდეს სწრაფად, ადვილად დაღლას, ქოშინსა და გაძლიერებულ გულისცემას, განსაკუთრებით - ფიზიკური დატვირთვის შემდეგ.

მძიმე ანემიისას ეს სიმპტომები მოსვენების დროსაც კი შეიმჩნევა.

ანემიის საშუალო და მძიმე ფორმების დროს ცვლილებები ორგანოებშიც ხდება. ავადმყოფი თავბრუხვევასთან ერთად უჩივის თავის ტკივილს, ყურებში ხმაურს. აღსანიშნავია გულის წასვლის შემთხვევები. ბავშვი გაღიზიანებულია, დარღვეული აქვს ძილი, უჭირს ყურადღების კონცენტრაცია, რის გამოც აკადემიური მოსწრებით თანატოლებს საგრძნობლად ჩამორჩება. სისხლის მიმოქცევის დაქვეითების გამო შესაძლოა განუვითარდეს ზემგრძნობელობა სიცივის მიმართ, ხელ-ფეხი მუდამ გაყინული ჰქონდეს და სულ სიცივეს უჩიოდეს. ცვლილებები შეიმჩნევა კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის მხრივაც: მადის მკვეთრი დაქვეითება, ღებინება, ნაწლავთა გახშირებული მოქმედება. გოგონებს ერღვევათ მენსტრუალური ციკლი, რაც ამენორეით ან, პირიქით, უხვი სისხლდენით ვლინდება. ყველაზე საგულისხმო ნიშანია ხილული ლორწოვანი გარსების (პირის ღრუს, კონიუნქტივის) სიფითრე, ფრჩხილების სიფითრე-სილურჯე.

რკინადეფიციტურ მდგომარეობას სპეციფიკური ნიშნები ახასიათებს:

• მადის, ყნოსვის გაუკუღმართება (ბავშვი ჭამს ცარცს, ტალახს, საღებავს, მოსწონს ბენზინის, ლაქის და სხვა მკვეთრი სუნები);
• ხმის წასვლა (გლოსიტი);
• ფრჩხილების მტვრევადობა.

ორგანიზმის თავდაცვითი უნარი მკვეთრად ქვეითდება, ამიტომ ბავშვები ხშირად ავადმყოფობენ, ინფექციური დაავადებები კი უფრო მეტად ამცირებს რკინის მარაგს და აღრმავებს რკინის დეფიციტს.

რკინის მარაგის შესავსებად საჭიროა იმ მიზეზთა აღმოფხვრა, რომლებიც რკინის დეფიციტს განაპირობებს. ამისათვის საჭიროა, გულდასმით გამოიკითხოს მშობელი, სწორად შეიკრიბოს ანამნეზი. დიაგნოზის დაზუსტებაში ლაბორატორიული გამოკვლევები გვეხმარება. რკინის ჭეშმარიტ დეფიციტს თან ახლავს ვიტამინ ბ12-ის, ბ6-ის, ფოლიუმის მჟავას უკმარისობა.

რკინადეფიციტური ანემიის მკურნალობა რკინის პრეპარატებით უნდა ჩატარდეს, ვინაიდან მხოლოდ დიეტით რკინის მარაგის შევსება შეუძლებელია. კურსი ხანგრძლივია, დაახლოებით 3 თვეს გრძელდება. მკურნალობა სპეციალისტის მიერ ინდივიდუალურად უნდა იყოს შერჩეული, ვინაიდან არასწორად შერჩეულმა რკინის პრეპარატებმა შესაძლოა გამოიწვიოს გულისრევა, პირღებინება, დიარეა, რასაც თან სდევს თავბრუხვევა, ზოგადი სისუსტე, კბილის მინანქრის ფერის შეცვლა (გამუქება), ლითონის გემო პირში, ალერგიული გამონაყარი კანზე. ამ ყოველივეს თავიდან ასაცილებლად მკურნალობა მხოლოდ ექიმის დანიშნულებით უნდა ჩატარდეს. თვითმკურნალობა დაუშვებელია.

კლინიკური გაუმჯობესება თანდათან ხდება შესამჩნევი: ბავშვი აქტიურდება, თავბრუხვევა გაივლის, მადა მოიმატებს, ვარდისფერდება ხილული ლორწოვანი გარსები და კანი. მესამე-მეექვსე კვირიდან იწყება ჰემოგლობინის დონის ნორმალიზება, მაგრამ ეს ჯერ კიდევ არ ნიშნავს რკინის დეფიციტის შევსებას - როგორც აღვნიშნეთ, ორგანიზმში რკინის სათანადო მარაგის აღსადგენად 3 თვე მაინც არის საჭირო. თუ ბავშვი თავბრუხვევას უჩივის, დროულად მიმართეთ პირად პედიატრს, რათა დაისვას სწორი დიაგნოზი და ჩატარდეს სათანადო მკურნალობა.