თინათინ გოცაძე

რომლებმაც 1866 წელს დეტალურად აღწერეს დაავადების კლინიკურ-მორფოლოგიური სურათი. ავტორებმა სიტყვა "კვანძოვანი" იმიტომ გამოიყენეს, რომ დაზიანებული არტერიები ამ დაავადების დროს მრავალი წვრილი კვანძით არის მოთესილი. კვანძოვანი პერიარტერიიტი კოლაგენურ დაავადებათა რიცხვს მიეკუთვნება. ის უპირატესად შუახნის მამაკაცებს ემართებათ.

კვანძოვანი პერიარტერიიტის აღმოცენებას უმთავრესად უკავშირებენ ორგანიზმის ჰიპერალერგიულ რეაქციას სხვადასხვა ფაქტორზე - ინფექციაზე, მედიკამენტებზე (განსაკუთრებით - სულფანილამიდებსა და ანტიბიოტიკებზე), ვაქცინებზე, შრატებზე... დაავადების პათოგენეზში განიხილება ქრონიკული ვირუსული ინფექციის მნიშვნელობაც (საყურადღებოა, რომ კვანძოვანი პერიარტერიიტით დაავადებულ პაციენტთა ორგანიზმში ვლინდება ვირუსული ჰეპატიტისთვის დამახასიათებელი ავსტრალიური ანტიგენი. არსებობს აგრეთვე მონაცემები, რომლებიც ადასტურებს მოცირკულირე კომპლექსების როლს - ვირუსული ანტიგენი და მისი ანტისხეულები დაზიანებული სისხლძარღვის კედელში).

კვანძოვანი პერიარტერიიტის დროს არტერიის კედლის კეროვანი ანთება ფიბრინოიდული ნეკროზით იწყება. შემდეგ სისხლძარღვის გარშემო წარმოიქმნება ანთებითი ინფილტრატი. პათოლოგიური პროცესი ნაწიბუროვანი ქსოვილის ფორმირებითა და სისხლძარღვის კედლის განლევით სრულდება. ყოველივე ეს დასაბამს აძლევს ანევრიზმას, სისხლძარღვის კედლის გამობერვას. გამობერილ-გამოდრეკილი კედელი ხშირად სკდება და ქსოვილებში სისხლჩაქცევა ჩნდება, სისხლძარღვშიგა თრომბოზები კი ქსოვილების ინფარქტს იწვევს.

დაავადების მიმდინარეობა და თავისებურებანი

კვანძოვანი პერიარტერიიტი იწყება ან მწვავედ, ან ნელ-ნელა. არცთუ იშვიათად ქრონიკულ ტალღისებურ მიმდინარეობას იძენს, თან სდევს ცხელება, განლევა და დაუძლურება, სხვადასხვა ლოკალიზაციის ტკივილი სახსრებში, კუნთებში, მუცლის არეში, ზოგჯერ - გამონაყარი კანზე. დაავადებას ახასიათებს რამდენიმე სინდრომის შერწყმა, რაც სხვადასხვა ორგანოში არტერიათა გაბნეული და მრავლობითი დაზიანებით არის განპირობებული. თუ პათოლოგიურ პროცესში გულის სისხლძარღვებიც იქნა ჩათრეული, თავს იჩენს სტენოკარდიის სიმპტომები და შესაძლოა, განვითარდეს მიოკარდიუმის ინფარქტი.

ფილტვებისა და ბრონქების სისხლძარღვთა დაზიანებას ბრონქიტის, ბრონქული ასთმის შეტევათა განვითარება მოჰყვება, თირკმელების დაზიანებისას ყალიბდება ჰიპერტონია, თვალის ფსკერის ცვლილებები, შარდში ჩნდება ცილები და სისხლი, პერიფერიული ნერვული სისტემის დაზიანებისას კი მრავლობითი არასიმეტრიული ნევრიტი. პათოლოგიურ პროცესში მუცლის ფარის სისხლძარღვთა ჩართვის შემთხვევაში აღმოცენდება პერიტონიტისთვის დამახასიათებელი სიმპტომები.

კვანძოვანი პერიარტერიიტის დროს გულის დაზიანება პაციენტთა 70%-ს აღენიშნება. ამის მიზეზი, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, გულის მკვებავი კორონარული არტერიების პათოლოგიურ პროცესში ჩართვა და დაზიანებაა. საზოგადოდ, დაავადების კლინიკური სურათი იმაზეა დამოკიდებული, თუ რომელი ორგანოს სისხლძარღვებს მოიცავს პათოლოგიური პროცესი უპირატესად. ყველაზე ხშირად გვხვდება შემდეგი სინდრომები:

• რენალურ-პოლინევრიტული (უპირატესად თირკმელებისა და ნერვების მრავლობითი დაზიანებით);
• რენულ-აბდომინალურ-კარდიული (თირკმელების, მუცლისა და გულის სისხლძარღვების დაზიანებით);
• პულმოკარდიორენალური (ფილტვების, გულისა და თირკმელების დაზიანებით);
• პულმოპოლინევრიტული (ფილტვებისა და ნერვების დაზიანებით).

რაც შეეხება ლაბორატორიულ მონაცემებს, სპეციფიკური მახასიათებლები დაავადებას არ გააჩნია. შესაძლოა, გამოვლინდეს ლეიკოციტოზი ნეიტროფილური გადახრით, ზოგჯერ - მაღალი ეოზინოფილია, მძიმე მიმდინარეობისას - ზომიერი ანემია და თრომბოციტოპენია. ერითროციტების დალექვის სიჩქარე ამ დროს, ჩვეულებრივ, მომატებულია. აღინიშნება მყარი ჰიპერგამაგლობულინემია (სისხლში გლობულინების დონის მომატება) და არცთუ იშვიათად - ჰიპერპროტეინემია (პროტეინების დონის მომატება).

წვივის კუნთებისა და მუცლის ფარის ბიოფსიისას ვლინდება კვანძოვანი პერიარტერიიტისთვის დამახასიათებელი სისხლძარღვთა დაზიანება. კვანძოვანი პერიარტერიიტის ადრეულ სტადიაში დიაგნოსტიკისა და მკურნალობის (კორტიკოსტეროიდებითა და ციტოსტატიკური პრეპარატებით) დროული დაწყების შემთხვევაში ზოგჯერ შესაძლებელი ხდება დაავადების პროგრესირების შეფერხება და რემისიის მიღწევა. დაავადების ადრეულ სტადიებში შედარებით ეფექტურია გლუკოკორტიკოიდები. პაციენტის მდგომარეობის გაუმჯობესებისთანავე პრედნიზოლონის დოზებს ამცირებენ, ვინაიდან მისი ხანგრძლივი გამოყენება გართულებებს აძლევს დასაბამს.

კვანძოვანი პერიარტერიიტის მწვავე მიმდინარეობისას ზოგჯერ კორტიკოსტეროიდების პარადოქსული მოქმედებაც კი ვლინდება (მრავლობითი ინფარქტის კერების ჩამოყალიბებით). დაავადების მიმდინარეობისა და პაციენტის მდგომარეობის გათვალისწინებით ინიშნება ციტოსტატიკური პრეპარატებიც. ქრონიკული პათოლოგიური პროცესის დროს, რომელსაც თან სდევს აშკარა კუნთოვანი ატროფია და ნევრიტები, რეკომენდებულია სამკურნალო ფიზკულტურა, რა თქმა უნდა, ორგანული პათოლოგიების გათვალისწინებითა და სათანადო დოზირებით. უნიშნავენ აგრეთვე მასაჟს, ჰიდროთერაპიას.