თინათინ გოცაძე

რამის ბრალიაო. გემოვნების შეცვლასაც ვერ ვგრძნობ, როგორც ამბობენ, დვრილები წესრიგშია.

ენა არის განივზოლიანი ბოჭკოებიანი კუნთოვანი ორგანო, რომელიც მეტყველებაში, ღეჭვაში, ყლაპვაში, ძუძუს წოვაში, გემოს აღქმასა და ნერწყვის გამოყოფაში მონაწილეობს. ამის გამო გაცილებით რთული აგებულება აქვს, ვიდრე სხვა განივზოლიან კუნთოვან ორგანოებს.

ენაზე განარჩევენ ფესვს, სხეულსა და მწვერვალს. ენის ზემოთა ზედაპირი ოდნავ ამოდრეკილია და საგიტალურად არის გაყოფილი ენის შუა ღარით.

ამ ზედაპირს ენის ზურგი ეწოდება, ხოლო მის მოპირდაპირეს, რომელიც მასზე გაცილებით მცირეა - ზედაპირი. ამ ზედაპირების ერთმანეთში გადასვლის ადგილებს ენის კიდეებს უწოდებენ.

ენის ორივე ზედაპირი დაფარულია ლორწოვანი გარსით, რომელიც მჭიდროდ ეკვრის ენის კუნთებს. გარსს განსაკუთრებით რთული აგებულება აქვს ენის ზურგზე, სადაც მიმოფანტულია გემოვნების მრავალი დვრილი. ამის გამო ამ ზედაპირს ხავერდოვანი შესახედაობა აქვს.

ენის გემოვნების დვრილები ფუნქციური დიფერენცირების შესაბამისად აგებულების, ფორმისა და განლაგების მიხედვითაც განსხვავდება. განასხვავებენ გემოვნების ხუთი სახის დვრილს:

• ძაფისებრს,
• კონუსისებრს,
• სოკოსებრს,
• შემოზღუდულს;
• ფოთლისებრს.

ყველაზე მრავალრიცხოვანია ძაფისებრი და კონუსისებრი დვრილები. ისინი მიმოფანტულნი არიან ენის ზურგის მთელ ზედაპირზე და მის ხაოს ქმნიან.

საზოგადოდ, ენის წინა ნაწილის დვრილები უფრო დიდია, უკანა ნაწილისკენ ისინი მცირდება. ძაფისებრი დვრილების ძირი დაფარულია მრავალშრიანი ეპითელიუმით, რომელიც სისტემატურად რქოვანდება და ჩამოიფცქვნება. საჭმლის მონელების პროცესების დარღვევისას ჩამოფცქვნა შენელებულია. ამიტომ ენის ზედაპირზე გროვდება მკვდარი ეპითელური უჯრედები და ენა მოთეთრო ფერს იღებს.

მედიცინაში ცნობილია თეთრი ანუ შელესილი ენის სიმპტომი, რომელიც თან ახლავს ცხელებას, საჭმლის მომნელებელი ტრაქტის დაავადებებს, საზოგადოდ, საკვების ცუდ გადამუშავებას.

ენაზე თეთრი ნადების გაჩენის მიზეზი შესაძლოა საკვების ცუდი ღეჭვაც იყოს (სწრაფად ჭამის ან კბილების უქონლობის შემთხვევაში). დადგენილია, რომ ჰიპოაციდური გასტრიტის (დაბალი მჟავიანობით მიმდინარე კუჭის ლორწოვანი გარსის ანთება) დროს ენა ნადებიანია, ხოლო ჰიპერაციდული გასტრიტის (მაღალი მჟავიანობით მიმდინარე კუჭის ლორწოვანი გარსის ანთება) და კუჭის წყლულოვანი პათოლოგიის დროს, წესისამებრ, სუფთა.

ენაზე წაბლისფერი, მურა ნადები კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის ინფექციური დაავადებების, მაგალითად, დიზენტერიის დროს ჩნდება.

საყურადღებოა დესკვამაციური გლოსიტიც. დაავადებას საფუძვლად უდევს ენის ლორწოვან გარსში მიმდინარე ანთებით-დისტროფიული პროცესები, რომლებიც კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის მდგომარეობასთან არის დაკავშირებული. ენის ზურგსა და გვერდით ზედაპირებზე ჩნდება მოთეთრო-მოყვითალო, ძაფისებრი დვრილებისა და ეპითელიუმის ზედა შრისგან თავისუფალი უბნები, რომლებიც მკაფიო მოწითალო ფერს იღებს. გაჯირჯვებული ეპითელიუმი ძაფისებრ დვრილებთან ერთად ჩამოიფცქვნება, ენის ზურგზე ყალიბდება მომრგვალო-ოვალური ფორმის რამდენიმე ასეთი უბანი. ეს უბნები ქმნის სურათს, რომელიც გეოგრაფიულ რუკას მოგვაგონებს. დესკვამაციური პროცესების პარალელურად მიმდინარეობს ეპითელური უბნების რეგენერაცია (აღდგენა), რაც ცვალებადს ხდის დაავადების ფონურ გამოსახულებას. ამ დაავადებას არ ახასიათებს ენის ზურგის ლორწოვანი გარსის ეპითელური საფარის სრული დესკვამაცია, - სხვა დაავადებებისაგან განსხვავებით, ლორწოვანი გარსის ეპითელიზაციის უბნები ამ დროს ყოველთვის შენარჩუნებულია. დაავადება ძირითადად უმტკივნეულოდ მიმდინარეობს.

P.S. გირჩევთ, მიმართოთ კვალიფიციურ თერაპევტს და გასტროენტეროლოგს (კუჭ-ნაწლავის ექიმს), რომელიც, გარდა იმისა, რომ ენის ლორწოვანი გარსის მდგომარეობას შეაფასებს, თქვენი საჭმლის მომნელებელი სისტემის ფუნქციურ მდგომარეობასაც გამოწვლილვით შეისწავლის, დაგინიშნავთ სათანადო მკურნალობას, შეგირჩევთ რაციონალურ დიეტას.

არ არის სავალდებულო, მაინცდამაინც ენის ლორწოვანი გარსის ანთება (გლოსიტი), დვრილების ანატომიური ცვლილება ან კიდევ გემოვნების გაუკუღმართება-დარღვევა იყოს გამოხატული - ენის უმნიშვნელო ცვლილებაც კი საყურადღებოა: ენა ორგანიზმის სარკედ არის მიჩნეული, მორფოლოგიურადაც და ფუნქციურადაც მჭიდრო კავშირი აქვს პირის ღრუსთან და მთელ ორგანიზმთან, ამიტომ ორგანიზმში მიმდინარე თითქმის ყველა პათოლოგია, ფუნქციური ხასიათის დარღვევა იქნება ეს თუ სხვა, მასზე აისახება.