მარიკა დვალი

ცნობილია, რომ გრძნობის - სმენის, მხედველობის, ყნოსვის, შეგრძნებისა და გემოვნების - ორგანოთა საშუალებით ადამიანი იღებს ინფორმაციას, რომელიც მას სამყაროს სრული სურათის მიღებაში ეხმარება. ის, თუ რამდენად გასაგები, საინტერესო, მრავალფეროვანი, ლამაზი იქნება ეს თავდაპირველი სურათი, მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრავს მომავალი პიროვნების ცხოვრებას, მისი მეხსიერების, აზროვნების, შემოქმედებითი უნარის განვითარებას. სამეცნიერო მონაცემების თანახმად, ბავშვის ყველაზე ინტენსიური განვითარება ადრეულ ასაკში ხდება.

სამი წლისთვის ტვინის უჯრედების განვითარება დასრულებულია 70%-ით, ექვსი წლისთვის კი 90%-ით. ესე იგი ექვსი წლის შემდეგ ბუნებრივი მონაცემები, რითაც ბუნებამ დააჯილდოვა ბავშვი, უკვე სრულად არის გამოვლენილი და გამოყენებული. ამიტომ გვირჩევენ სპეციალისტები, მაქსიმალურად გამოვიყენოთ დრო, როცა ყველა პატარას აქვს საშუალება გენიოსად ითვლებოდეს.

განვავითაროთ მხედველობა

დადგენილია, რომ ორსულობის 28-ე კვირას ბავშვი რეაგირებს მკვეთრ შუქზე. ახალშობილი არჩევს სინათლესა და ჩრდილს, მას ხიბლავენ მოძრავი საგნები მბრწყინავი ლაქებით. ფერების დიფერენცირება ახალშობილებს არ შეუძლიათ, ეს უნარი მათ 6 კვირიდან 2 თვემდე შუალედში უჩნდებათ. სწორედ ამიტომ ამჯობინებენ, სიცოცხლის პირველი თვის განმავლობაში პატარამ უყუროს შავ-თეთრ გამოსახულებას, რომელიც ხაზებს, წრეებს ან რგოლებს ასახავს.

პატარებს სიამოვნებთ როგორც რეალური, ასევე სქემატური გამოსახულების თვალიერება. მათ ხიბლავთ გრიმასები, ემოციების - სიხარულის, გაკვირვების, ჭმუნვის - მიმიკური გამოსახულება, ამიტომ შეიძლება, სხვადასხვა ემოციის გამომხატველი სახეები საწოლთან დავამაგროთ, რომ პატარამ ათვალიეროს. ობიექტი არ უნდა იყოს მეტისმეტად ბევრი - მათი რიცხვი ორ-სამს არ უნდა აღემატებოდეს. კარგია აგრეთვე საწოლის ზემოთ სხვადასხვა ფერის ბუშტების ჩამოკიდება. ისინი ბავშვს მზერის ფოკუსირებაში ეხმარებიან. იმავე მიზანს ემსახურება სათამაშო, რომელიც საწოლზე მაგრდება და დაქოქვისას მოძრაობს, თუმცა ასეთი სათამაშოც ფერად ფიგურებს "ატრიალებს" და არა შავ-თეთრ გამოსახულებებს, პატარას კი ფერების გარჩევა მხოლოდ სამი თვიდან შეეძლება. ბავშვი ჯერ წითელი და ყვითელი ფერების გარჩევას იწყებს, შემდეგ ამას ემატება ლურჯი, მწვანე და სხვა.

დაახლოებით ორთვე-ნახევრის ასაკიდან ჩხაკუნა სათამაშო საშუალებას აძლევს ბავშვს, ერთმანეთს დაუკავშიროს თვალით ნანახი და ხელით გაკეთებული - სამყარო მის ირგვლივ მოცულობითი ხდება.

პატარა ბავშვის მხედველობაზე უარყოფითად მოქმედებს ტელევიზორი - იძაბება ბავშვის თვალი, ნერვული სისტემა, პატარა ძალიან იღლება და ტირის.

სმენა და მუსიკალური აღქმა

თუ გგონიათ, რომ მუსიკალური აღქმა მაშინ იწყება, როცა პატარა მშობლების გადაწყვეტილებით სამუსიკო სკოლაში შედის, ძალიან ცდებით. მრავალი სამედიცინო გამოკვლევა ადასტურებს, რომ ბავშვი ბგერებს ისმენს და არჩევს ჯერ კიდევ მუცლადყოფნის პერიოდში, დაახლოებით ორსულობის მეხუთე თვისთვის, ამიტომ ბავშვის ფსიქიკის ტრავმირების თავიდან ასაცილებლად სპეციალისტები ორსულებს ურჩევენ, თავი არიდონ ისეთი მელოდიების მოსმენას, რომლებშიც ჭარბობს დაბალი სიხშირე და მკვეთრი ან მაღალი ბგერები და ამჯობინონ წყნარი და სასიამოვნოდ მოსასმენი მელოდიები.

ორსულობის პერიოდში დედის მისწრაფებები განსაზღვრავს ჯერ კიდევ მუცლად მყოფი ადამიანის მუსიკალურ გემოვნებას. არავინ უარყოფს, რომ მუსიკალური ნიჭის განვითარება პოპკულტურის საშუალებითაც შეიძლება, მაგრამ ყველა მშობელს სურს, რომ მის შვილს თანამედროვე ესტრადასთან ერთად მოსწონდეს მოცარტის, ჩაიკოვსკის, ვივალდის მუსიკა. დედებო, გაითვალისწინეთ, რომ ეს ყოველივე თქვენს ხელთაა! ჩართეთ წყნარი კლასიკური მუსიკა, რათა ის ქმნიდეს ფონს, როცა ბავშვს სძინავს ან თამაშობს.

ჯერ კიდევ ახალშობილობის პერიოდიდან შეიძლება, სმენისა და რიტმის გრძნობის განვითარების მიზნით პატარასთან ერთად შევასრულოთ ვარჯიში, "ვიცეკვოთ". ამისთვის საკმარისია, გარკვეულ რიტმში ვათამაშოთ ბავშვის ხელ-ფეხი. კარგი იქნება, თუ მელოდიას დედაც ააყოლებს ხმას, რადგან ვერც ერთი, მსოფლიოში ულამაზესი მელოდიაც კი ვერ შეედრება დედის ტკბილ ხმას. დედა მღერის და თუნდაც ნამდვილად არ ჰქონდეს იდეალური ხმა და სმენა, ის პატარას უმთავრესს გადასცემს - სიყვარულს, სინაზეს, სითბოს და დაცულობის შეგრძნებას. სწორედ ამიტომ გვირჩევენ, არასოდეს ვუთხრათ შვილს უარი სიმღერაზე, მით უფრო - იავნანაზე. ეს ბავშვს ამშვიდებს და ბედნიერების განცდას ანიჭებს.

ერთი წლის ასაკის შემდეგ მიზანშეწონილია თამაში, რომლის დროსაც ბავშვი სხვადასხვა ხმას ისმენს. ამ მხრივ სულ მარტივი რამაა საკმარისი - წყალში კენჭის ჩაგდება, წყალში მილით სულის ჩაბერვა, ხურდა ფულის ჩაყრა ბოთლში და ჩხაკუნი. სმენითი შთაბეჭდილებების გამრავალფეროვნებისთვის შეგიძლიათ დაუკრათ სხვადასხვა მელოდია სალამურით, სასტვენით... ასწავლეთ ბავშვს ყური დაუგდოს ბუნებაში არსებულ ხმებს - ჩიტების ჭიკჭიკს, კალიის ხმას, ფუტკრის ბზუილს. შგიძლიათ ბავშვს ეთამაშოთ "გამოცნობანა" და მას შესთავაზოთ გამოიცნოს, რის ხმას ისმენს. მსგავსი მეთოდებით ვითარდება არა მარტო სმენა, არამედ მეხსიერება და აბსტრაქტული აზროვნებაც.

---

ტაქტილური შეგრძნება

კანის მგრძნობელობა მუცლად ყოფნის მესამე თვეს ჩნდება. პატარა საკუთარ სხეულს ჯერ კიდევ მუცლად ყოფნის პერიოდში ეხება. ის აღმოაჩენს საკუთარ პირს, მასში თითს იდებს და წოვას იწყებს. გაჩენის დღიდან ყველაფერი, რასაც პატარა უნებლიეთ შეეხება, სტიმულია მისი ტაქტილური შეგრძნებების განვითარებისთვის. რამ შეიძლება გამოიწვიოს აღნიშნული პროცესის შეფერხება?

დღეს უკვე კარგად არის ცნობილი, რომ დაუშვებელია ბავშვის გაკოჭვა. როგორც აღმოჩნდა, ბავშვის შეკვრა ტაქტილური შეგრძნების განვითარებასაც აფერხებს. ტაქტილური შეგრძნების განვითარებისთვის ბავშვს საშუალება უნდა მივცეთ, შეეხოს სხვადასხვა ფაქტურის ქსოვილს - ჩითს, აბრეშუმს, ხავერდს, შალს, ბეწვს. ბავშვებს ძალიან უყვართ დაჭმუჭნილი ფურცლის ხმაც.

მტევნის განვითარებისათვის კარგია სხვადასხვაგვარზედაპირიანი ბურთებით თამაში. ძალიან მნიშვნელოვანია ტაქტილური კონტაქტი მშობლებთან. მოეფერეთ, ჩაეხუტეთ ბავშვს, ხშირად შეახეთ ხელი მის შიშველ სხეულს. პატარა ხელში აიყვანეთ და სხვადასხვა საგანთან შეხების საშუალება მიეცით.

ჩვენთვის კარგად ცნობილი მარტივი თამაში, რომლის დროსაც პატარას თითებს რიგრიგობით ვუკეცავთ, ერთ თითს ხელისგულზე ვუსვამთ და თან ვღიღინებთ: "ლოლია-ბოლია, ფური ჭრელია, ხბო წითელია; ამან დაკლა, ამან გაატყავა, ამან მოხარშა, ამან შეჭამა..." - ხელს უწყობს ტაქტილური შეგრძნებისა და მეტყველების უნარის განვითარებას.

ყნოსვა

პირველი, რასაც შეიგრძნობს ბავშვი, დედის სურნელია. ყველაზე ახლობელი ადამიანის სუნი მისთვის სითბოსთან, სიმაძღრესა და უსაფრთხოებასთან ასოცირდება. არსებობს ისეთი არომატიც, რომელმაც შეიძლება ბავშვი დათრგუნოს. ჩვენ მიგვაჩნია, რომ ყნოსვა ადამიანისთვის არც ისე მნიშვნელოვანია, როგორც ცხოველისთვის. მართლაც, მისი განვითარებისთვის საგანგებო ზრუნვა არ არის საჭირო, მაგრამ მის მნიშვნელობას ვერ უარვყოფთ. ორი წლიდან, სპეციალისტების აზრით, ბავშვი ძალიან მგრძნობიარე ხდება სხვადასხვა სუნის მიმართ. სუნი ავითარებს მის ფანტაზიას, ინტელექტს, ამძაფრებს აღქმას. ლიმონის ან სალბის სურნელი ხელს უწყობს ყურადღების კონცენტრირებას, წიწვოვნებისა - თავის ტვინში სისხლის მიმოქცევას ასტიმულირებს, ვარდი და ბერგამოტი კი შთაგონებას უწყობენ ხელს.

სთხოვეთ ბავშვს, აღწეროს სხვადასხვა სუნი. ეს ხელს შეუწყობს მისი სიტყვათა მარაგის გამდიდრებას.

პატარა მსუნაგი

ბავშვის გემოვნებითი მისწრაფებანი სიცოცხლის პირველი თვეებიდანვე იჩენს თავს. ცნობილია, რომ პატარა ბავშვს მოტკბო საკვების მიღება უფრო სიამოვნებს. ამ მიზეზით არ უყვართ ბავშვებს ბოსტნეულის პიურე - ის ხომ ტკბილი არ არის. ზოგჯერ ბავშვი ამა თუ იმ საკვების მიღებაზე უარს ამბობს. ასეთ დროს ჯობს, დაწუნებული პროდუქტი მას კვების დასაწყისში შევთავაზოთ, სანამ მშიერია. თუ წარმატებას ვერ მიაღწიეთ, ჯობს პედიატრს მიმართოთ, რათა პროდუქტი რომელიმე ანალოგით შეცვალოთ.

ინტუიცია - მეექვსე გრძნობა

ინტუიცია ყველა პიროვნებას სხვადასხვაგვარად აქვს განვითარებული, ეს გრძნობა კი ყოველდღიურ ცხოვრებაში უაღრესად მნიშვნელოვანია. მისი არსებობა ნებისმიერი საქმიანობისას წარმატების მიღწევის მნიშვნელოვანი ფაქტორია. ცნობილია, რომ თუ მშობლებს კარგი ინტუიცია აქვთ, შვილებიც ყოველივეს სწრაფად ხვდებიან.

ინტუიციის ბუნება ბოლომდე ახსნილი არ არის, მაგრამ ითვლება, რომ ის ხუთივე გრძნობის ერთობლიობაა. როცა სხვა გრძნობებს ვავითარებთ, ამავე დროს ინტუიციაზეც ვზრუნავთ. მოწიფულ ასაკში ინტუიციის განვითარება ძალიან ძნელია, მაგრამ ბავშვებში, რომლებიც თავიანთ ინსტინქტებს ეყრდნობიან, ის გაცილებით ადვილად ვითარდება.

ბავშვის გრძნობების, უნარების, ინტელექტის განვითარება მშობლების ამოცანაა. ეს საკმაოდ შრომატევადი სამუშაოა, მაგრამ შედეგი შრომად ღირს.