თინათინ გოცაძე

თავის ტვინის შერყევისას ყველაზე მეტად ზიანდება ტვინის ღერო, რეტიკულური ფორმაცია, დიენცეფალური არე, იცვლება ჰემატოენცეფალური ბარიერის გამავლობა და ამ ცვლილებების შესაბამისად ყალიბდება კლინიკური სურათი.

საერთოდ, თავის ტვინის შერყევის პათოფიზიოლოგიური და პათომორფოლოგიური ცვლილებების მექანიზმთა ასახსნელად შემუშავებულია მრავალი ჰიპოთეზა, მაგრამ თითოეული მათგანი ცალ-ცალკე ვერ ხსნის თავის ტვინის შერყევის რთულ პათოგენეზს. ამ დროს, როგორც წესი, ვხვდებით ყველა ფაქტორის (მექანიკური, ლიქვორდინამიკური, ანოქსემიური და ნეირორეფლექსური) თანაარსებობას.

თავის ტვინის შერყევა პირობითად სამი სახისაა: მსუბუქი, საშუალო და მძიმე.

მსუბუქი შერყევა

თავის ტვინის მსუბუქი შერყევის დროს ადამიანს მწვავე პერიოდში ცნობიერება მოკლე ხნით (5-30 წუთით) ეკარგება, ან უფრო იშვიათად ცნობიერება ეცვლება (დაბინდვა, გაბრუება, სტუპორი, იგივე გაშეშება, გაშტერება). იშვიათად თავის ტვინის შერყევა შესაძლოა განვითარდეს ცნობიერების დაკარგვის გარეშეც. ვითარდება ერთჯერადი ღებინება, ბრადიკარდია ან ტაქიკარდია, სუნთქვის შეცვლა, კანის გაფითრება, ოფლიანობა, გუგების გაფართოება და სინათლეზე რეაქციის დაქვეითება, კუნთების ჰიპოტონია, გარეშე გაღიზიანებაზე (ჩხვლეტა, ცხვირის ლორწოვანის გაღიზიანება) რეაქციის მოსპობა. ცნობიერების დაბრუნების შემდეგ რამდენიმე დღის განმავლობაში ადამიანს აწუხებს თავის ტკივილი, აღენიშნება თავბრუხვევა, საერთო სისუსტე, კიდურების დისტალური ნაწილების გაცივება, სილურჯე ან გაწითლება და სიმხურვალე, გაბრუება, ძილიანობა, აპათია (ემოციების გარეგანი გამოხატულების უქონლობა), აზროვნების მოდუნება, ბრადიკარდია, არტერიული სისხლის წნევის დაქვეითება (იშვიათად მომატება), ვენური წნევის მომატება, კეფისა და კისრის უკანა კუნთების იოლი რიგიდობა, მყესთა და ძვალთა რეფლექსების დაქვეითება.

სათანადო რეჟიმის დაცვისა და შესაბამისი მკურნალობის პირობებში კომოციის მსუბუქი ფორმა 2-3 კვირაში გამოჯანმრთელებით მთავრდება. ზოგჯერ რამდენიმე თვის განმავლობაში ავადმყოფს შესაძლოა დარჩეს თავის ტკივილი, საერთო სისუსტე, შრომისუნარიანობის დაქვეითება, ვეგეტოდისტონიის მოვლენები.

საშუალო სიმძიმის შერყევა

თავის ტვინის საშუალო სიმძიმის შერყევისას ცნობიერების დაკარგვა რამდენიმე წუთს ან საათს გრძელდება. კლინიკურად უფრო მკვეთრადაა (რელიეფურადაა) გამოხატული კომოციის ზემოაღნიშნული ნიშნები. სხეულის ტემპერატურამ შეიძლება მოიმატოს 37,2-37,5 გრადუსამდე. ცნობიერების დაბრუნების შემდეგ აღინიშნება ამნეზია მიღებული ტრავმის მიმართ. ზოგჯერ ამნეზია სცილდება ტრავმის მიღების პერიოდს და სხვა ხასიათისაა (რეტროგრადული ან ანტეროგრადული).

ცნობიერებადაბრუნებულ ავადმყოფს რამდენიმე დღის შემდეგ აწუხებს ძლიერი ასთენია (საერთო სისუსტე, მოდუნება), თავის ტკივლი, თავბრუხვევა, ყურებში შუილი, ოფლიანობა. იგი გაბრუებულია, კონტაქტის დამყარება უძნელდება, გარემოსადმი ინდიფერენტულია, უჭირს ფეხზე დგომა და სიარული, გადაჭარბებულად სძინავს. ამ დროს გამოხატულია ვესტიბულური აპარატის აგზნებადობის მომატება, ნისტაგმი (თვალის კაკლების უნებლიე რიტმული მოძრაობები), ანიზოკორია (გუგების უთანაბრობა), ვენური წნევის მომატება.

თავის ტვინის საშუალო სიმძიმის შერყევის დროს ავადმყოფს უნიშნავენ წოლით რეჟიმს, სულ მცირე, ერთი თვის ხანგრძლივობით.

მძიმე შერყევა

თავის ტვინის მძიმე შერყევის დროს ცნობიერების დაკარგვა ერთი დღე-ღამის ან მეტი ხნის განმავლობაში გრძელდება. სახის კანი ძლიერ მკრთალია და ცივი ოფლითაა დაფარული. მაჯა სუსტი ავსებისაა, შენელებული. სუნთქვა გახშირებული და ზერელეა. სფინქტერების ფუნქცია მოშლილია შეუკავებლობის სახით. რქოვანას რეფლექსი მოსპობილია, გუგები – გაფართოებული. სინათლეზე რეფლექსი მოსპობილია ან მკვეთრად დაქვეითებული. აღინიშნება კუნთების ძლიერი ჰიპოტონია (ტონუსის დაქვეითება). კანისა და მყეს-ძვლების რეფლექსები მოსპობილია. მწვავე პერიოდში ხშირია მენინგეალური მოვლენები, სხეულის ტემპერატურის მომატება ან თერმოასიმეტრია, დაცვითი რეაქციის მოსპობა, არტერიული სისხლის წნევის დაქვეითება, თავის ტვინის ან ტვინის ღეროს ორგანული დაზიანების მიკროსიმპტომები, რომლებიც შემდგომში თანდათანობით ქრება.

თავის ტვინის კომოციის მძიმე ფორმის კეთილთვისებიანად მიმდინარეობისას ავადმყოფს ცნობიერების აღდგენისთანავე აქვს გამოხატული გაბრუება, ძილიანობა ან ფსიქომოტორული აგზნება. შესაძლებელია კომოციური ფსიქოზის განვითარება.

ცნობიერების სრული აღდგენის შემდეგ ავადმყოფს დიდხანს აქვს თავის და მთელი სხეულის ტკივილი, პარესთეზიები (სხვადასხვა სახის ცრუ შეგრძნებები ჩხვლეტის, დაბუჟების, წვის და სხვა სახით), თითების გაცივება და ციანოზი, ფიზიკური და ფსიქიკური ხასიათის ასთენია და სხვა სიმპტომები.

საერთოდ, თავის ტვინის ტრავმულ დაზიანებას ახალგაზრდა ასაკში ახასიათებს რეგრესული მიმდინარეობა და დაკარგულ ფუნქციათა კომპენსაციის დიდი უნარი, ხოლო მოხუცებს შორის თავის ტვინის ტრავმა გახანგრძლივებულ ცვლილებებს იწვევს.