ეკა ჭავჭავაძე

ყველა ეს სასმელი, გარდა წყლისა, შეიცავს ნივთიერებებს, რომლებიც გარკვეულ გავლენას ახდენენ ორგანიზმზე, ზოგჯერ პოზიტიურს, ზოგჯერ კი ნეგატიურს, რაც მიღებული სასმლის მოცულობასა და გამოყენების რეგულარულობაზეა დამოკიდებული.

გაზიანი სასმელები

მოზრდილ ადამიანს დღის განმავლობაში ცოტაოდენი გაზიანი სასმელი ნამდვილად არაფერს ავნებს, მისი დიდი რაოდენობით მიღება კი სახიფათოა. ყოველ გაზიან სასმელს აქვს თავისი მჟავე და ტკბილი კომპონენტები, ანუ შეიცავს შაქარს ან მის შემცვლელებს და მჟავებს.

შაქარი ნახშირწყალია, რომლის ერთი გრამიც ორგანიზმს 3,85 კკალ-ს სძენს. 100 მლ პეპსი-კოლაში 57,74 კკალ-იაა, ხოლო კოლა-კოლაში - 42 კკალ. შეგიძლიათ დაითვალოთ, რამდენ შაქარს იღებთ ყოველდღე ჩაციებული გაზიანი სასმლით ყელის ჩაკოკლოზინების შედეგად. გაზიან სასმელებში არსებული ადვილად ასათვისებელი კალორიები მცირე რაოდენობით მიღებისას თითქოს დანაყრების შეგრძნებას ბადებს და მადას ამცირებს, მაგრამ ორგანიზმში მოხვედრის შემდგომ უტილიზდება და უპირატესად ცხიმებად გარდაიქმნება.

ასე რომ, გაზიანი სასმელების დიდი რაოდენობით მიღება შესაძლოა გაცხიმოვნებისა და შაქრიანი დიაბეტის განვითარების მიზეზად იქცეს. ადამიანებს, რომლებიც მიდრეკილნი არიან ჭარბი წონისა და შაქრიანი დიაბეტისკენ, ვურჩევთ მიირთვან უგაზო და უშაქრო ან მინიმალური ოდენობის შაქრის შემცველი სასმელები.

არსებობს შაქრის რამდენიმე სახის შემცვლელი, რომელთა წყალობით სასმელთა კალორიულობა ნულს უტოლდება, თუმცა სიმშვიდის საფუძველს არც ეს იძლევა, რადგან ზოგიერთი შაქრის შემცვლელი ალერგიას იწვევს, ზოგიერთი კი ენდოკრინულ სისტემაში არასასურველ ძვრებს.

მეორე საფრთხე, რასაც გაზიანი სასმელების არარაციონალური მიღება გვიქადის, კარიესია, თუმცა ეს სასმელებში არსებული შაქრის, საღებავებისა და შაქრის შემცვლელების კი არა, მჟავას ბრალია, მჟავასი, რომელიც კბილის მინანქარს აზიანებს. გაზიანი სასმელების წარმოებაში ყველაზე ხშირად ლიმონისა და ვაშლის მჟავები გამოიყენება, იშვიათად - ორთოფოსფორმჟავა. ორთოფოსფორმჟავაში კალციუმის მარილები უფრო ადვილად იხსნება, ვიდრე სხვა მინერალები, ამიტომ მათ, ვინც ორთოფოსფორმჟავას შემცვლელ სასმელებს ეტანება, ძვლებიდან კალციუმი უფრო ძლიერად ერეცხებათ. ზოგჯერ პროცესი ძვლოვანი ქსოვილის შესუსტებასა და მოტეხილობებსაც კი იწვევს.

ზოგჯერ მწარმოებლები სასმელზე მჟავას ნაცვლად წერენ ციფრულ კოდს. E330 ლიმონმჟავაა, E338 - ორთოფოსფორმჟავა. ნებისმიერ გაზიან სასმელში არის ნახშირორჟანგი, რომელიც არ ვნებს ორგანიზმს, მაგრამ წყალთან მისი შეერთებისას ნახშირმჟავა წარმოიქმნება, რომელიც ძლიერ აღიზიანებს კუჭისა და ნაწლავების ლორწოვან გარსს და დიდ საფრთხეს უქადის იმ ადამიანებს, რომელთაც საჭმლის მომნელებელი სისტემის დაავადებები აწუხებთ. ამასთანავე, ნახშირორჟანგის ნაწლავებში დაგროვება იწვევს მეტეორიზმს. ამიტომ კუჭ-ნაწლავის ტრაქტით ქრონიკულად მოავადეებს ვურჩევთ, გაზიანი სასმელი მიღებამდე 10-15 წუთი თავღია გააჩერონ, შემდგომ კი, ჭიქაში ჩამოსხმულს, ცოტა ხანს ურიონ კოვზით დარჩენილი აირის მინიმუმამდე დასაყვანად.

გაზიანი სასმელები, განსაკუთრებით - ტკბილი, რეკომენდებული არ არის ხანში შესულთათვის და 3 წლამდე ასაკის ბავშვებისთვის.

წვენები

წვენი გაზიან სასმელზე გაცილებით სასარგებლოა, განსაკუთრებით - ახალგამოწურული, რომელიც შეიცავს ვიტამინებსა და მიკროელემენტებს, აგრეთვე უჯრედისსა და სხვა ბიოლოგიურად აქტიურ ნივთიერებებს, რომლებიც თავად ხილსა და ბოსტნეულშია. ახალგამოწურული წვენების სმის ფუფუნება ყველას არ აქვს, ამიტომ ბევრი დეფიციტის შევსებას დაკონსერვებული ნატურალური წვენებით ცდილობს. კონსერვირების პროცესში ვიტამინების ნაწილი, განსაკუთრებით კი ასკორბინის მჟავა, იშლება, თუმცა ბევრი მწარმოებელი თერმული დამუშავების შემდგომ დაკარგული ვიტამინების შესავსებად წვენში ვიტამინებს ხელოვნურად ამატებს. წვენებში არის კალიუმი და რკინა, აგრეთვე - ზოგიერთი სასარგებლო ორგანული მჟავა.

წვენი ზრდის მადას და საკმაოდ მაღალი კვებითი ღირებულებაც აქვს. ბავშვთა კვებისთვის განკუთვნილ წვენებში, გარდა ლიმონმჟავასი, კონსერვანტების გამოყენება აკრძალულია.

ნექტარი

ნექტარი წვენია, რომელსაც დამატებული აქვს შაქარი. მასში ვიტამინები, მინერალები და სასარგებლო კომპონენტები ნატურალურ წვენებთან შედარებით ნაკლებია.

• მოზრდილებს შეუძლიათ დღეში 3 ჭიქა წვენი მიიღონ, ბავშვებისთვის კი 1 ჭიქაც კმარა.
• არ არის რეკომენდებული წვენების მიღება სადილსა და მინერალურ წყლებთან ერთად.
• საჭმლის მომნელებელი ტრაქტის ქრონიკული დაავადებების დროს წვენებმა შესაძლოა გააძლიეროს დუღილის პროცესები და დაავადება გაამწვაოს, ამიტომ გახსოვდეთ: კუჭის წვენში დაქვეითებული და ნორმალური მჟავიანობისას წვენები უნდა დალიოთ ჭამამდე 30-40 წუთით ადრე, მომატებული მჟავიანობისას კი ჭამიდან 1-1,5 საათის შემდეგ.

მინერალური წყლები

სარგებლობის მომტანია ჩამოსხმული მინერალური წყლები, თუ მათი მინერალიზაცია ჩატარებულია ნორმალური მოწყობილობით, ამასთან, შეიცავს მარილებს ნორმალური პროპორციით და გაჯერებულია ხარისხიანი ნახშირორჟანგით. ამ შემთხვევაში ნებადართული ოდენობის ზღვარი არ არსებობს, ყველაფერი დამოკიდებულია თვით წყლის ოდენობაზე, დიაგნოზსა და თანმხლებ დაავადებებზე, ამიტომ ვიდრე მინერალური წყლის რეგულარულ მიღებას დაიწყებდეთ, რჩევა მკურნალ ექიმს ჰკითხეთ, სასმლის შერჩევისას კი გაითვალისწინეთ:

• დეტალურად წაიკითხეთ ეტიკეტი - მასზე აუცილებლად უნდა იყოს მითითებული ინგრედიენტები;
• უპირატესობა ნატურალურ ფუძეზე დამზადებულ სასმელებს მიანიჭეთ.