კუჭისა და თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლულოვანი დაავადების დიაგნოსტიკის მეთოდები
რომლის დიაგნოსტიკური ღირებულება მრავალი წლის განმავლობაში განსაკუთრებულად მაღალი იყო.
ტკივილის სინდრომის თავისებურებების იდენტიფიცირება (კავშირი საკვების მიღებასთან, ტკივილის სიხშირე და სეზონურობა, ტკივილის ლოკალიზაცია და ირადიაცია), დისპეფსიური დარღვევების სიმძიმის შეფასება (გულისრევა, ღებინება, გულძმარვა, მადა, ნაწლავის დისფუნქცია) და ობიექტური კვლევის მონაცემები (გამოკვლევა, პალპაცია), უმეტეს შემთხვევაში, შესაძლებელს ხდის, დიდი სიზუსტით დადგინდეს წყლულოვანი დაავადების წინასწარი დიაგნოზი პროცესის სავარაუდო ლოკალიზაციით, კონკრეტული გართულებების არსებობის იდენტიფიცირება, შემდგომი მოქმედების ფარგლების დადგენა, კვლევა და რაციონალური მკურნალობის ტაქტიკის შემუშავება.
თუმცა მხოლოდ სუბიექტური ნიშნების დახმარებით კუჭის დაავადებების გამოყოფა, სამწუხაროდ, შეუძლებელია. წყლულოვანი დაავადების სრული და ზუსტი დიაგნოზი არარეალურია დამატებითი კვლევის მეთოდების გამოყენების გარეშე.
ძირითადი დიაგნოსტიკური ინფორმაცია მიიღება ინსტრუმენტული კვლევის მეთოდებით, რომლებიც კომბინირებულია ბიოქიმიურ, ჰისტოქიმიურ და სხვა მეთოდებთან.
წყლულოვანი დაავადებისას ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი მეთოდია რენტგენოლოგიური გამოკვლევა. მიუხედავად თანამედროვე რადიოლოგიის დიდი შესაძლებლობებისა, ამ მეთოდით წყლულის დიაგნოსტიკა ზოგჯერ ძალიან რთულია, რადგან კუჭ-თორმეტგოჯა ნაწლავის ლორწოვანი გარსის წყლულის გამოვლენის სიხშირე მერყეობს 50-85%-ს შორის, ხოლო რენტგენოლოგიური და ენდოსკოპიური მონაცემების შეუსაბამობა აღწევს 21-35%-ს.
წყლულოვანი დაავადების რენტგენოლოგიური სიმპტომები მოიცავს მორფოლოგიურ, ფუნქციურ და თანმხლებ ნიშნებს. მორფოლოგიურ მახასიათებლებს შორისაა: წყლულის „ნიშის“ იდენტიფიცირება კონტურზე ან რელიეფზე, დეფექტის არსებობა წყლულის მიდამოში, „ავსების დეფექტი“, კუჭის ან თორმეტგოჯა ნაწლავის დეფორმაცია.
ფუნქციური ნიშნებია: ჰიპერსეკრეცია, რეგიონული სპაზმი, ევაკუაციის ფუნქციის ცვლილება, პერისტალტიკის ცვლილება.
თანმხლები სიმპტომებია: გასტრიტი, დუოდენიტი, მსხვილი ნაწლავის სპასტიური მდგომარეობა, ნაღვლის ბუშტის ცვლილებები. ეს ნიშნები შეიძლება იყოს როგორც მორფოლოგიური, ისე ფუნქციური. ოპტიკურ-ბოჭკოვანი სისტემის თანამედროვე ენდოსკოპების პრაქტიკაში დანერგვამ დიდი როლი ითამაშა კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის ლორწოვანი გარსის წყლულოვანი, ეროზიული და ანთებითი ცვლილებების დიაგნოსტიკის გაუმჯობესებაში.
ეზოფაგოგასტროდუოდენოსკოპია გახდა ყველაზე საიმედო მეთოდი, რომელიც, იშვიათი გამონაკლისების გარდა, საშუალებას იძლევა დაადასტუროს ან უარყოს წყლულოვანი დაავადების დიაგნოზი, მაგრამ ზოგჯერ კუჭისა და თორმეტგოჯა ნაწლავის გამოსასვლელი მონაკვეთის უხეში დეფორმაციისას ამ უბნების და პოსტბულბარული გამოკვლევა რთულია და გამოკვლევის რენტგენულ მეთოდს შეუძლია გაცილებით მეტი ინფორმაციის მოცემა.
საუკეთესო შედეგები მიიღწევა დაავადების კლინიკური სიმპტომების ყოვლისმომცველი შეფასებით, რენტგენოლოგიური და ენდოსკოპიური მონაცემებით, რომელსაც ავსებს ჰისტოლოგიური და ციტოლოგიური კონტროლი.
ყველა ზემოაღნიშნული მეთოდი საშუალებას გვაძლევს ვივარაუდოთ და გადავამოწმოთ წყლულოვანი დაავადების დიაგნოზი, მაგრამ რაციონალური მკურნალობის ტაქტიკის არჩევა შეუძლებელია გასტროდუოდენალური ზონის ფუნქციური მდგომარეობის შესახებ მონაცემების გარეშე. პირველ რიგში, ეს ეხება კუჭისა და თორმეტგოჯა ნაწლავის სეკრეტორული და მოტორული ევაკუაციის ფუნქციებს.
კუჭის სეკრეციის შესწავლის უამრავი მეთოდი არსებობს.
კუჭის სეკრეტორული ფუნქციის ტრანსენდოსკოპიური გამოკვლევის ყველა მეთოდი შეიძლება დაიყოს 2 ჯგუფად:
1. ტრანსენდოსკოპიური კვლევები ინდიკატორების გამოყენებით და შედეგების ვიზუალური შეფასება.
2. ტრანსენდოსკოპიური კვლევები მიკროსენსორების გამოყენებით პარიეტალური ადგილობრივი მჟავას წარმოებისა და მჟავიანობის დასადგენად პH ერთეულებში.
წყლულოვანი დაავადების სრულ დიაგნოზს ხელს უწყობს კუჭისა და თორმეტგოჯა ნაწლავის მოტორული ფუნქციის შესწავლა. კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის ორგანოების მოტორულ-ევაკუაციის აქტივობის შესასწავლად ამჟამად გამოიყენება შემდეგი მეთოდები: რენტგენი, რადიოიზოტოპური გასტროსინტიგრაფია, ელექტროგასტროგრაფია, მუცლის ღრუს ორგანოების ფონოგრაფია, კუჭისა და თორმეტგოჯა ნაწლავის ღრუში წნევის ცვლილებების რეგისტრაცია.
თითოეულ ამ მეთოდს აქვს გარკვეული დადებითი და უარყოფითი მხარეები. რენტგენის მეთოდის უპირატესობა მისი ფიზიოლოგიაა, ხოლო მინუსი ის არის, რომ ის იძლევა მხოლოდ ირიბ წარმოდგენებს კუნთოვანი სისტემის შეკუმშვის შესახებ. კუჭის მოტორული აქტივობის რაოდენობრივი შეფასების მისაღებად აუცილებელია რენტგენოკინემატოგრაფიის გამოყენება სპეციალური დახვეწილი აღჭურვილობის გამოყენებით, რაც ზღუდავს ამ მეთოდის ფართო გამოყენების შესაძლებლობას. იგივე ხარვეზებია რადიოიზოტოპური გასტროსკინტიგრაფიის მეთოდში.
ელექტროგასტროგრაფიის მეთოდის უპირატესობა არის კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის ორგანოების მოტორული აქტივობის გრძელვადიანი შესწავლის შესაძლებლობა ზონდის გარეშე. ამასთან, ეს მეთოდი არ იძლევა საჭმლის მომნელებელი ორგანოების მოტორული აქტივობის რაოდენობრივ მახასიათებელს, რადგან არ არის დადგენილი მკაფიო კავშირი კუნთების შეკუმშვის სიძლიერესა და კუჭისა და ნაწლავების ბიოპოტენციალის მნიშვნელობას შორის.
ფონოგრაფიის მეთოდი ემყარება პერისტალტიკის ხმების ჩაწერას. მას აქვს მნიშვნელოვანი უპირატესობა, რომ ჩაწერა ხდება სხეულის ზედაპირიდან და არ უქმნის პაციენტს რაიმე დისკომფორტს. ამ მეთოდის მთავარი უარყოფითი მხარეა პერისტალტიკური ხმაურის ლოკალიზაციის შეუძლებლობა და საჭმლის მომნელებელი არხის მოტორული აქტივობის რაოდენობრივი შეფასების არარსებობა.
კლინიკასა და ექსპერიმენტებში ყველაზე ფართოდ გამოიყენება კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის ორგანოების ღრუში წნევის ცვლილებების ბალონოგრაფიული აღრიცხვის მეთოდი. ამ მეთოდის მინუსი არის მისი არაფიზიოლოგიურობა, ვინაიდან ბალონები აღიზიანებს კუჭის ან ნაწლავების კედელს და ამით ასტიმულირებს მოძრაობას.
წყლულოვანი დაავადების დიაგნოსტიკისა და გასტროდუოდენალური ზონის ფუნქციური პარამეტრების განსაზღვრის ზემოაღნიშნული მეთოდების გარდა, გამოიყენება ისეთი კვლევები, როგორებიცაა სისხლის შრატში გასტრინის კონცენტრაციის განსაზღვრა, კუჭის ლორწოს სეკრეციის, შემადგენლობისა და ინტენსივობის განსაზღვრა, ბიკარბონატების აქტიური სეკრეციის შესწავლა.
ამრიგად, წყლულოვანი დაავადების დიაგნოსტიკის პროცესი შეიძლება დაიყოს სამ ეტაპად:
I – წყლულოვანი დაავადების წინასწარი დიაგნოზი სუბიექტური და ობიექტური მონაცემების ანალიზის საფუძველზე.
II – დიაგნოზის მორფოლოგიური დადასტურება რენტგენოლოგიური და ენდოსკოპიური გამოკვლევის საფუძველზე.
III – კუჭისა და თორმეტგოჯა ნაწლავის ფუნქციური მდგომარეობის გარკვევა ყველაზე ინფორმაციული და ფიზიოლოგიური მეთოდების გამოყენებით (კუჭის პH-მეტრია, ღრუსშიდა წნევის ცვლილებების რეგისტრაცია ელექტრონული მოწყობილობების გამოყენებით).
რაციონალური თერაპიული და ქირურგიული ტაქტიკა უნდა ეფუძნებოდეს გასტროდუოდენალურ ზონაში მორფოლოგიური და ფუნქციური ცვლილებების გულდასმით ჩატარებულ ყოვლისმომცველ შეფასებას.