ფარისებრი ჯირკვლის კვანძები და ჰიპოპლაზია
რა შემთხვევაშია აუცილებელი ბიოფსიის ჩატარება ჩიყვის კვანძზე და რას იგებენ ამით?
უპირველეს ყოვლისა, უნდა გითხრათ, რომ ტერმინი "ჩიყვი", რომელსაც იყენებთ შეკითხვაში და რომლითაც ბევრი, საზოგადოდ, ფარისებრ ჯირკვალს აღნიშნავს, სინამდვილეში ჯირკვლის გადიდებას გამოხატავს. ასე რომ, გამოთქმა "ჩიყვის კვანძი" არასწორია. კვანძები თავად ფარისებრ ჯირკვალში წარმოიშობა და არა ჩიყვში. რაც შეეხება ფარისებრი ჯირკვლის დაპატარავებას, რასაც უშუალოდ ეხება თქვენი შეკითხვა, მას ჰიპოპლაზია ეწოდება.
ეს ტერმინი განსაკუთრებით ხშირად გაისმის ულტრაბგერითი გამოკვლევის (ექოსკოპიის) შედეგების გაანალიზებისას, როცა ჯირკვლის მოცულობას ნორმას ადარებენ ადამიანის ფიზიკური განვითარებისა და ასაკის შესაბამისად.
ფარისებრი ჯირკვლის ჰიპოპლაზიის შემთხვევაში დიდი მნიშვნელობა ენიჭება მისი ფუნქციური მდგომარეობის შესწავლას ანუ იმის განსაზღვრას, როგორ მუშაობს ჯირკვალი. ამისთვის იკვლევენ სისხლში თირეოტროპული ჰორმონისა და თიროქსინის (T4), იმავე ტეტრაიოდთირონინის დონეს. პირველი ჰიპოფიზის ჰორმონია, რომლითაც კონტროლდება ფარისებრი ჯირკვლის ფუნქცია, მეორეს კი თავად ფარისებრი ჯირკვალი გამოიმუშავებს.
ჰიპოპლაზიას უმეტესად ჰიპოთირეოზი ანუ ფარისებრი ჯირკვლის ჰიპოფუნქცია ახლავს თან. ამ დროს ჯირკვალი სათანადო რაოდენობით ვეღარ გამოყოფს ძირითად ჰორმონებს - T3-ტრიიოდთირონინსა და T4-ტეტრაიოდთირონინს, თუმცა ჰიპოთირეოზის დროს ჯირკვალი შესაძლოა არამცთუ დაპატარავებული, გადიდებულიც კი იყოს (ჯირკვალი ფუნქციის დაქვეითების საკომპენსაციოდ დიდდება).
ჰიპოთირეოზი გვხვდება ფარისებრი ჯირკვლის ნორმალური მოცულობის ფონზეც. ფარისებრი ჯირკვლის ჰიპოპლაზია, ჩვეულებრივ, ასაკთან ერთად იჩენს თავს, თუმცა უმეტესად ქრონიკული თირეოიდიტის (ფარისებრი ჯირკვლის ანთების) შედეგია. ქრონიკული აუტოიმუნური თირეოიდიტის დროს მიმდინარეობს ფარისებრი ჯირკვლის ანთება და დაპატარავება. ამაში ბრალი აუტოიმუნური მექანიზმების გააქტიურებას მიუძღვის, რაც იმას ნიშნავს, რომ ორგანიზმის იმუნური სისტემა უცხო აგენტად აღიქვამს და ებრძვის, ასე ვთქვათ, ინელებს საკუთარ ჯირკვალს, გამოიმუშავებს ანტისხეულებს, რომლებიც ჯირკვლის ქსოვილს ებრძვიან. აღნიშნულ პროცესთა გამო ჯირკვალში დიფუზური (გავრცობილი) ან ლოკალური (ადგილობრივი) დესტრუქციული ცვლილებები ვითარდება. დესტრუქცია ჯირკვლის უჯრედთა განლევასა და დაშლას, კვდომას გულისხმობს. ჯირკვლის განადგურებული ფოლიკულების ადგილას შემაერთებელი ქსოვილი ვითარდება.
ფარისებრი ჯირკვლის ჰიპოპლაზია შესაძლოა ქვემწვავე თირეოიდიტის შედეგად განვითარდეს. ეს უკანასკნელი ვირუსული ინფექციით არის განპირობებული, თავიდანვე მწვავედ იწყება, ახასიათებს ტემპერატურის მომატება, ზოგადი სისუსტე და ტკივილი ფარისებრი ჯირკვლის არეში, რომელიც ძლიერდება თავის მობრუნებისა და ყლაპვის დროს.
ფარისებრი ჯირკვლის ზომის შემცირება ზოგჯერ პოსტმენოპაუზურ ანუ მენოპაუზის შემდგომ პერიოდში შეინიშნება. ამას ფარისებრი ჯირკვლის იდიოპათიურ ატროფიას (განლევას) უწოდებენ. ზოგჯერ ჯირკვლის ქსოვილის თანდათანობითი დესტრუქცია კისრის არეში ჩატარებული სხივური თერაპიის შედეგია. ნებისმიერ შემთხვევაში აუცილებელია ჰიპოპლაზიის მიზეზის დადგენა და თანმხლები პროცესების შეფასება. ყოველ ცალკეულ შემთხვევაში მკურნალობა სხვადასხვაგვარია.
ახლა - რაც შეეხება ფარისებრი ჯირკვლის კვანძის ბიოფსიას. ჯირკვლის კვანძოვანი წარმონაქმნების დიაგნოსტიკისა და მართვისადმი თანამედროვე მიდგომისამებრ, თუ პალპაციის ანუ ხელით გასინჯვის დროს ეჭვი გაჩნდა ფარისებრი ჯირკვლის კვანძის არსებობაზე, საჭიროა ულრტაბგერითი გამოკვლევა - ექოსკოპია. ეს გამოკვლევა საშუალებას იძლევა, ზუსტად განისაზღვროს კვანძის ზომა, საერთო მოცულობა, სტრუქტურული ცვლილებები (სოლიდური და ცისტური კვანძები) ანუ გვაწვდის უფრო მეტად ანატომიურ ინფორმაციას. ამრიგად, თუ ექოსკოპიურმა გამოკვლევამ ფარისებრი ჯირკვლის ზომის შემცირება ან კვანძები გამოავლინა, აუცილებლად მიმართეთ ექიმ ენდოკრინოლოგს. იგი თავად დაგინიშნავთ დიაგნოზის დასაზუსტებლად საჭირო ყველა დამატებით გამოკვლევას, დიაგნოზის დასმის შემდეგ კი სათანადო მკურნალობას დაგინიშნავთ.
როცა ფარისებრი ჯირკვლის კვანძის ზომა 1 სმ-ს აღემატება, ნაჩვენებია წვრილნემსიანი ასპირაციული ბიოფსიის ჩატარება, უფრო მეტად - ეუთირეოზის ან ჰიპოთირეოზის ფონზე (ეუთირეოიდული ჩიყვი ფარისებრი ჯირკვლის გადიდებაა ფუნქციის დარღვევის გარეშე, ჰიპოთირეოზი კი ფარისებრი ჯირკვლის ფუნქციის დაქვეითებაა).
წვრილნემსიანი ასპირაციული ბიოფსია (FNA) არის მარტივი, სწრაფი და ეფექტური მეთოდი, რომელიც მიკრომორფოლოგიური კვლევის საფუძველზე კლინიცისტს სიმსივნური და არასიმსივნური პროცესების დიფერენცირებაში ეხმარება. რაც მთავარია, მისი მეშვეობით ავთვისებიან პროცესებს ხშირად განვითარების ადრეულ სტადიაში გამოავლენენ, როდესაც განკურნება შესაძლებელია.
წვრილნემსიანი ასპირაციული ბიოფსია (FNA) მიზანშეწონილია ჩატარდეს უფრო მცირე ზომის კვანძზეც, რომელიც ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს თვალსაზრისით საეჭვო ნიშნებს ავლენს. ეს ნიშნებია კვანძის ჰიპერექოგენურობა, არასწორი კონტურები, მიკროკალცინატები და სხვა.
წვრილნემსიანი ასპირაციული ბიოფსიური (FNA) მასალა ძირითადად ციტომორფოლოგიური კვლევისათვის არის განკუთვნილი. ეს უკანასკნელი გულისხმობს ორგანიზმში მიმდინარე პათოლოგიური პროცესების შესწავლას უჯრედულ დონეზე. მიკროსკოპირებით ხდება ანთების ელემენტების, უჯრედთა განლაგების თავისებურების, მათი ატიპურობის შეფასება, უჯრედთა ქსოვილოვანი წარმომავლობის განსაზღვრა, მათი ბირთვებისა და ბირთვაკების შესწავლა და სხვა. ბიოფსიური მასალის გამოკვლევის შემდეგ ისმება ციტომორფოლოგიური დიაგნოზი. ეს შეიძლება იყოს ფარისებრი ჯირკვლის კეთილთვისებიანი კვანძი (კოლოიდური ანუ კვანძოვანი ჩიყვი, ჰაშიმოტოს თირეოიდიტი, დე კერვინის თირეოიდიტი), მეტასტაზური სიმსივნე, ფოლიკულური ნეოპლაზმა და სხვა.