როგორ ავიცილოთ თავიდან ქრონიკული დაავადებების გამწვავება მარტში - მკურნალი.გე

- ამ შეხედულებას მართლაც აქვს საფუძველი. დადგენილია, რომ წლის აღნიშნულ პერიოდში იცვლება არტერიული წნევის მაჩვენებლები, სისხლში თრომბოციტების აგრეგაცია, ლიპიდური ცვლა, გლუკოზისადმი ტოლერანტობა, ორგანიზმის იმუნორეაქციულობა, მგრძნობელობა სხვადასხვა მედიკამენტისა თუ ტოქსიკური ნივთიერების მიმართ, ყოველივე ეს კი გულ-სისხლძარღვთა სისტემის პათოლოგიების, წყლულოვანი დაავადების, რევმატიზმის, ბრონქული ასთმის, ქრონიკული ბრონქიტის, ეპილეფსიისა და ზოგიერთი ფსიქიკური მოშლილობის გამწვავების მიზეზია.

- გულ-სისხლძარღვთა სისტემის რომელი პათოლოგიების გამწვავებაა მოსალოდნელი ამ პერიოდში და რა ახასიათებს თითოეულ მათგანს?

- როდესაც მარტში გულ-სისხლძარღვთა სისტემის პათოლოგიათა გამწვავებების შესახებ ვსაუბრობთ, უპირველეს ყოვლისა არტერიული ჰიპერტენზია უნდა დავასახელოთ. წლის ამ პერიოდში ძალიან ხშირია მისი მაჩვენებლების მკვეთრი მატება ნორმასთან შედარებით. როგორც მოგეხსენებათ, არტერიული ჰიპერტენზია არის პათოლოგია, რომლის დროსაც წნევის მაჩვენებლები მომატებულია. ამ მდგომარეობას ხშირად ახლავს პაციენტის სუბიექტური შეგრძნებებიც – თავის ტკივილი უპირატესად კეფის არეში, უსიამოვნო შეგრძნება გულის არეში ან გულის ფრიალი, სახის წამოწითლება და ა. შ. თუმცა, ყველა პაციენტმა უნდა გაითვალისწინოს, რომ ზოგჯერ არტერიული წნევის მომატებას შეიძლება დაავადებული ადამიანი საერთოდ ვერ გრძნობდეს. შესაბამისად, გაზაფხულზე არტერიული წნევის მატება ზოგჯერ შეიძლება ხასიათდებოდეს ზემოთ ჩამოთვლილი სიმპტომების მკვეთრი, შემაწუხებელი გამოვლინებით, მაგრამ, სამწუხაროდ, რიგ შემთხვევებში პაციენტი შეიძლება ვერ გრძნობდეს, რომ მას მაღალი წნევა აქვს. სწორედ პაციენტთა ამ ნაწილს ვურჩევთ, ხშირად გაიკონტროლონ არტერიული წნევის მაჩვენებელი, არ დაუშვან მისი მკვეთრი მატება ნორმასთან შედარებით, რაც ხშირად ჰიპერტონიული კრიზის, გულის იშემიური დაავადების გამწვავებისა და მიოკარდიუმის ინფარქტის ჩამოყალიბების, თავის ტვინში სისხლის მიმოქცევის მოშლის მიზეზია. კვლევების შედეგად დადგენილია, რომ მათი მაღალი პროცენტული რაოდენობა სწორედ ადრე გაზაფხულზე აღინიშნება. როდესაც მარტში ჰიპერტონიის მიმდინარეობის თავისებურებებზე ვსაუბრობთ, უპირველეს ყოვლისა, უნდა ვახსენოთ ჰიპერტონიული კრიზი - არტერიული წნევის უეცარი მკვეთრი მატება. ამ დროს წნევა მკვეთრად (სისტოლური - ხშირად 200-220 მმ.ვწყ.სვ-მდე, ხოლო დიასტოლური - 120 მმ.ვწყ.სვ-მდე) იმატებს, რასაც თან ახლავს ძლიერი თავის ტკივილი, თავბრუხვევა, გულისრევა, ღებინება. მოსალოდნელია მხედველობის მოშლა, გარდა-მავალი დაქვეითება, თვალების წინ მნათი წერტილები. აღნიშნული ჩივილები მაღალი არტერიული წნევის ფონზე თავის ტვინის დაზიანებას მოწმობს. ამ უკანასკნელზე მეტყველებს აგრეთვე კიდურების დაბუჟება, ჭიანჭველების ცოცვის შეგრძნება, სისუსტე, კრუნჩხვები. არცთუ იშვიათად აღნიშნული ჩივილები თავის ტვინში სისხლის მიმოქცევის მოშლაზე მიუთითებს. თუ მან მყარი ხასიათი მიიღო, ინსულტზე საუბრობენ. ჰიპერტონიული კრიზის დროს ხშირია კარდიული ჩივილებიც – ტკივილი გულის არეში, გულის ფრიალი, გულისცემის გამოვარდნის შეგრძნება, ქოშინი. ამ მოვლენებს არცთუ იშვიათად ერთვის შემცივნება, კანკალი, ოფლიანობა, აგზნება. მაღალი წნევის ფონზე მსგავსი სიმპტომების არსებობისას უნდა მივმართოთ სასწრაფო დახმარებას ან სტაციონარს, რათა პაციენტს გადაუდებელი მკურნალობა ჩაუტარდეს. წინააღმდეგ შემთხვევაში შესაძლოა, თავის ტვინსა და გულში შეუქცევადი ცვლილებები განვითარდეს, რაც პაციენტისათვის საბედისწერო იქნება.

- როგორ დავიცვათ თავი საშიში გართულებისგან?

- კიდევ ერთხელ გავიმეორებთ - ყველას უნდა ახსოვდეს, რომ ზოგჯერ წნევის მომატება სრულიად შეუმჩნეველია, ამიტომ, განურჩევლად სუბიექტური შეგრძნებების არსებობა-არარსებობისა, ყველა ჰიპერტონიით დაავადებულმა გაზაფხულზე გამუდმებით უნდა იკონტროლოს არტერიული წნევა. ამ პერიოდში უნდა გამოირიცხოს ჰიპერტენზიის მაპროვოცირებელი ფაქტორების (თამბაქოს, მარილიანი საკვების, ჭარბი ალკოჰოლის, ზედმეტი სითხის, სტრესის) ზემოქმედება, პაციენტმა რეგულარულად უნდა მიიღოს ჰიპოტენზიური (წნევის დამწევი) საშუალებები. იმ მედიკამენტებით, რომლებიც ზამთარში ან ზაფხულში ეფექტურია, გაზაფხულზე არტერიული წნევის ნორმალური მაჩვენებლების შენარჩუნება ხშირად შეუძლებელია. ამ შემთხვევაში პაციენტმა აუცილებლად უნდა მიმართოს ექიმს ადრე შერჩეული მკურნალობის სქემის კორექციისთვის. ექიმის სათანადო დანიშნულებით თანამედროვე პრეპარატების კომბინირებული გამოყენება ჰიპერტონიით დაავადებულს საშუალებას აძლევს, მაქსიმალურად უმტკივნეულოდ გაატაროს წლის საკმაოდ რთული პერიოდი.

- გულ-სისხლძარღვთა სისტემის კიდევ რომელი პათოლოგიებია საყურადღებო გაზაფხულზე გამწვავების თვალსაზრისით?

- ამ მხრივ განსაკუთრებული ყურადღება გვმართებს გულის იშემიური დაავადების მიმართ. ჟურნალის მუდმივმა მკითხველებმა ალბათ იციან, რომ გულის იშემიური დაავადების დროს გულს სისხლის მეშვეობით გაცილებით ნაკლები ჟანგბადი მიეწოდება, ვიდრე საჭიროა მისი ნორმალური ფუნქციონირებიროგორ ავიცილოთ ქრონიკული დაავადებების გამწვავება მარტში სთვის. გულის იშემიური დაავადება შეიძლება გამოვლინდეს გულის რიტმის დარღვევით - სხვადასხვა სახის არითმიით, სტენოკარდიით, ზოგ შემთხვევაში მიოკარდიუმის ინფარქტითაც. ზემოთ ვრცლად ვისაუბრეთ გაზაფხულზე არტერიული ჰიპერტენზიის მიმდინარეობის თავისებურებებისა და ხშირი ჰიპერტონიული კრიზების შესახებ. უკვე მოგახსენეთ, რომ მაღალი წნევა განსაკუთრებულ დატვირთვას უქმნის გულს, ასეთ პირობებში კი ჟანგბადის მოთხოვნილება მნიშვნელოვნად იმატებს. გაზაფხულზე გულის იშემიური დაავადების მქონე პაციენტები ხშირად აღნიშნავენ, რომ არითმიამ, რომელიც კარგა ხანია აღარ აწუხებდათ, კვლავ შეახსენათ თავი და ადრინდელზე უფრო შემაწუხებელიც გახდა. ამ შემთხვევაშიც აუცილებლად უნდა მიმართოთ ექიმს, რომელიც ჩაგიტარებთ აუცილებელ გამოკვლევებს, რათა დროულად შეფასდეს თქვენი მდგომარეობა და დაინიშნოს სათანადო მკურნალობა. ზოგჯერ პაციენტის ერთადერთი ჩივილი არითმიაა, მის მიღმა კი მიოკარდიუმის ინფარქტი იმალება, ამიტომ ეს სიმპტომი უყურადღებოდ არ უნდა დავტოვოთ. მარტი მძიმე პერიოდია სტენოკარდიით (გულის იშემიური დაავადების ერთ-ერთი ფორმა) დაავადებულებისთვისაც. სტენოკარდიას ახასიათებს მოჭერითი ხასიათის ტკივილის აღმოცენება ფიზიკური დატვირთვის დროს მკერდის ძვლის ოდნავ მარცხნივ. ტკივილი გაივლის დატვირთვის შეწყვეტის შემდეგ ნიტროგლიცერინის ტაბლეტის მიღებისას, ზოგჯერ - თავისთავადაც. ამ შემთხვევაში ამბობენ, რომ პაციენტს დატვირთვის სტენოკარდია აქვს. არსებობს მოსვენების სტენოკარდიაც, რომელსაც ახასიათებს ტკივილის აღმოცენება ფიზიკური დატვირთვის გარეშე. ზოგ შემთხვევაში კი პათოლოგია ღამით აღმოცენებული ქოშინით ვლინდება.

სტენოკარდიის გამწვავებას თან სდევს შეტევების გახშირება, გახანგრძლივება, შეტევის პროვოცირებას ადრინდელზე გაცილებით ნაკლები ფიზიკური დატვირთვა იწვევს, მის მოსახსნელად კი ნიტროგლიცე-რინის მეტი ტაბლეტია საჭირო. სტენოკარდიის მიმდინარეობის ასეთი ცვლილება საკმაო საფუძველია კარდიოლოგთან დაუყოვნებელი ვიზიტისთვის, რათა დროულად დაისახოს სამკურნალო ღონისძიებების გეგმა. წინააღმდეგ შემთხვევაში ინფარქტია მოსალოდნელი.

- უკვე რამდენჯერმე ბრძანეთ, რომ გაზაფხულზე, როცა რისკი მაღალია, გულ-სისხლძარღვთა სისტემის პათოლოგიის მქონე პაციენტმა გამოკვლევებისთვის ექიმს უნდა მიმართოს. რომელი კვლევებია რეკომენდებული ამ დროს?

- თანამედროვე შინაგანი მედიცინა, კერძოდ, კარდიოლოგია კვლევის მრავალ ლაბორატორიულ და ინსტრუმენტულ მეთოდს ფლობს. ტრადიციულ ელექტროკარდიოგრაფიას კარგა ხანია დაემატა ექოკარდიოსკოპია, ჰოლტერის მონიტორირება, რომელიც საშუალებას გვაძლევს, 24 საათის განმავლობაში ჩავიწეროთ პაციენტის ელექტროკარდიოგრამა, ფიზიკური დატვირთვის ტესტები, რომელთა მეშვეობითაც შესაძლებელია ელექტროკარდიოგრაფია ფიზიკური დატვირთვის ფონზე, ანგიოგრაფია, რომელიც გულის გვირგვინოვანი სისხლძარღვების ვიზუალიზაციის საშუალებას გვაძლევს, გულის რადიოიზოტოპური კვლევა და ა. შ. თითოეულს თავისი ჩვენება აქვს. მხოლოდ ექიმს შეუძლია განსაზღვროს, რომელი მათგანია ამა თუ იმ შემთხვევაში ყველაზე მეტად ინფორმაციული. ამიტომ უმჯობესია, კვლევის შერჩევა მას მივანდოთ. წინააღმდეგ შემთხვევაში შესაძლოა თვითნებურად ჩატარებული გამოკვლევა, რომელიც პაციენტისათვის მატერიალურ დანახარჯთან არის დაკავშირებული, ექიმისთვის არაინფორმაციული აღმოჩნდეს.

- კუჭისა და თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლულით დაავადებულები ერთხმად აღნიშნავენ, რომ გაზაფხული მათი დაავადების გამწვავების პერიოდია...

- სამედიცინო ლიტერატურაში კარგა ხანია აღიარებულია, რომ წყლულოვანი დაავადება გაზაფხულსა და შემოდგომაზე მწვავდება. ამ პათოლოგიის მქონე პირთათვის გაზაფხული ის სეზონია, როდესაც ზამთა-რში მიძინებული დაავადება კვლავ ახსენებთ თავს. წყლულოვანი დაავადების გამწვავებას ახასიათებს ტკივილი ეპიგასტრიუმში ან მარჯვენა ფერდქვეშა არეში, რომელიც შეიძლება საკვების მიღებამდე აღმოცენდეს (ე. წ. მშიერი ტკივილი), ჭამის შემდეგ შესუსტდეს, შემდეგ კი განახლდეს. დამახა-სიათებელია ტკივილის აღმოცენება ღამის საათებშიც. ზოგჯერ ტკივილის შეგრძნება იმდენად ძლიერია, რომ ღებინებაც კი მოსდევს. ზოგ შემთხვევაში ტკივილი ჯერ პიკს აღწევს, შემდეგ ოდნავ მცირდება. დამახასიათებელია, რომ წყლულოვანი დაავადებისას ტკივილს ერწყმის გულძმარვა. მადა პაციენტებს ჩვეულებრივი აქვთ, ზოგ შემთხვევაში - გაძლიერებულიც კი, მაგრამ ტკივილის შიშით საკვების მიღებას არცთუ იშვიათად თავს არიდებენ. დაავადების შორსწასულ შემთხვევებში ტკივილმა შეიძლება მუდმივი ხასიათი მიიღოს, რაც წყლულოვანი დეფექტის მეზობელ ორგანოში (მაგალითად, პანკრეასში) შეღწევის, ე. წ. პენეტრაციის მაჩვენებელია.

- როგორ მოვიქცეთ გაზაფხულზე წყლულოვანი დაავადების გამწვავების თავიდან ასაცილებლად? ბევრი ამ პერიოდში თვითნებურად, ექიმის დანიშნულების გარეშე იღებს სხვადასხვა პრეპარატს.

- დადგენილია, რომ კუჭისა თუ თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლული ძალიან ხშირად უკავშირდება მიკროორგანიზმს, რომელსაც ჰელიკობაქტერია ეწოდება. მის საწინააღმდეგოდ ტარდება მკურნალობა ანტიბიოტიკებით. გარდა ამისა, არსებობს წყლულის სამკურნალო საკმაოდ ძლიერმოქმედი პრეპარატები, რომლებიც კუჭის მჟავე წვენის სეკრეციას თრგუნავს და ჰელიკობაქტერიის საწინააღმდეგო ეფექტსაც ავლენს. პაციენტმა, რომელმაც იცის, რომ წყლულოვანი დაავადება აქვს, აუცილებლად უნდა მიმართოს ექიმს, რათა დროულად ჩაუტარდეს სათანადო გამოკვლევა და დაენიშნოს თანამედროვე მკურნალობა, თვითნებურად შერჩეულ საშუალებას კი შეიძლება მხოლოდ დროებითი ეფექტი ჰქონდეს. 

- როგორი იქნება მითითებები დიეტის ან რეჟიმის თაობაზე?

- მართალია, თანამედროვე უცხოურ ლიტერატურაში დიეტურ ფაქტორს წყლულის მკურნალობისას ისეთივე როლი აღარ ენიჭება, როგორიც წლების წინათ, მაგრამ გაზაფხულზე, გამწვავების თვალსა-ზრისით საშიშ პერიოდში, მაინც არ არის სასურველი სანელებლებით მდიდარი კერძები, ხორცის კონცენტრირებული ნახარში, შებოლილი სურსათი, ყავა, შოკოლადი, გაზიანი სასმელი. მნიშვნელოვანია არა მარტო აკრძალული საკვების გამორიცხვა, არამედ დროული კვებაც – დღეში რამდენჯერმე, მცირე ულუფებითა და მოკლე ინტერვალებით. თამბაქოს წევა კატეგორიულად აკრძალულია, რასაც ერთხმად აღიარებენ როგორც ძველი, ისე თანამედროვე მკვლევარები. გარდა ამისა, წყლულიანმა პაციენტმა შეძლებისდაგვარად თავი უნდა არიდოს ზედმეტ ემოციებს.

- ზოგიერთი ფიქრობს, რომ წყლულოვანი დაავადების გამწვავება მხოლოდ ტკივილი და უსიამოვნო შეგრძნებაა და ამ მდგომარეობას სულაც არ მიიჩნევს საგანგაშოდ.

- გამწვავებისას ტკივილი ზოგჯერ იმდენად ძლიერია, რომ პაციენტი შრომის უნარს კარგავს, მისი ცხოვრების ხარისხი მნიშვნელოვნად უარესდება. გარდა ამისა, დადგენილია, რომ კუჭის წყლულის საშიში გართულება – პერფორაცია (ანუ გასკდომა, როგორც უბრალო ენით უწოდებენ) ან წყლულიდან სისხლდენა ხშირად სწორედ გამწვავების პერიოდში ვითარდება.

- აუცილებელია თუ არა გამწვავებისას გასტროსკოპიის ჩატარება?

- გასტროსკოპია არის კვლევის მეთოდი, რომელიც საშუალებას გვაძლევს, სპეციალური აპარატის მეშვეობით დავათვალიეროთ საყლაპავის, კუჭის, თორმეტგოჯა ნაწლავის ლორწოვანი, დავადგინოთ წყლულოვანი დეფექტის ზომები, გამოვრიცხოთ წყლულიდან სისხლდენა, საჭიროებისას ჩავატაროთ გამოკვლევა სიმსივნის გამოსარიცხად. ზემოთქმულიდან გამომდინარე, ის კვლევის საკმაოდ ინფორმაციული მეთოდია, რომელიც წყლულოვანი დაავადების გამწვავების პერიოდში ხშირად მიზანშეწონილია და დიაგნოსტიკის თვალსაზრისით დიდ დახმარებას გვიწევს.

- მარტში არც ქრონიკული ბრონქიტის გამწვავება და ასთმის შეტევების გახშირებაა იშვიათი...

- გაზაფხულის დადგომა ბუნების გამოღვიძებას, მასთან უფრო ხშირ კონტაქტს, ყვავილობის დასაწყისს, ესე იგი, გარემოში ალერგენების მატებას ნიშნავს. სწორედ ეს უკანასკნელია ბრონქული ასთმის შეტევების გახშირების მიზეზი, ზამთრის მიწურულს კი რესპირატორული ინფექციებისა და გრიპის შემთხვევების მომრავლება ქრონიკული ბრონქიტის გამწვავებას განაპირობებს.

- რა ნიშნებით ვლინდება ქრონიკული ბრონქიტის გამწვავება?

- ხველა, რომელიც ქრონიკული ბრონქიტით დაავადებულს მუდმივად აწუხებს, მკვეთრად ძლიერდება, იზრდება გამოყოფილი ნახველის ოდენობა, იცვლება მისი ხასიათი – ის ჩირქოვანი, მოყვითალო ხდება, ქოშინი ძლიერდება, სუნთქვა ჭირს, მსტვენი ხდება, იმატებს სხეულის ტემპერატურა. სუნთქვის გაძნელება და მსტვენი ხიხინის აღმოცენება ბრონქების ობსტრუქციის (სანათურის შევიწროების) მაჩვენებელია. მას ახასიათებს ამოსუნთქვის გაძნელება. ხიხინი ძლიერდება ფიზიკური დატვირთვისას.

- რომელი გამოკვლევები ტარდება ამ დროს და როგორია მკურნალობის პრინციპი?

- ქრონიკული ბრონქიტის გამწვავებისას შესაძლოა საჭირო გახდეს ნახველის ანალიზი, გულმკერდის რენტგენოგრაფია, სისხლის საერთო ანალიზი. ობსტრუქციის შესახებ ობიექტურ ინფორმაციას გვაწვდის გარეგანი სუნთქვის ფუნქციის შესწავლა სპირომეტრიის მეშვეობით. ისევე როგორ სხვა დაავადებების შემთხვევაში, ქრონიკული ბრონქიტის დროს საჭირო კვლევის გეგმა ექიმმა უნდა შეადგინოს. ვინაიდან ქრონიკული ბრონქიტის გამწვავება არსით ბაქტერიული ანთებაა, გამოიყენება ანტიბაქტერიული პრეპარატები, ბრონქების ობსტრუქციისას კი - მედიკამენტები, რომლებიც ბრონქების სპაზმს მნიშვნე-ლოვნად ამცირებს. სხვა ქრონიკული პათოლოგიების მსგავსად, საუკეთესო მეთოდი ამ შემთხვევაშიც პროფილაქტიკაა – ქრონიკული ბრონქიტით დაავადებული უნდა ერიდოს სასუნთქი გზების ინფექციას, გრიპის ეპიდემიისას კი თავის დაცვის მიზნით დამცავი ნიღაბი – რესპირატორი ატაროს.

- რა ნიშნები ახასიათებს ბრონქული ასთმის გამწვავებას?

- ბრონქული ასთმა ქრონიკული ანთებითი დაავადებაა, რომლის დროსაც პერიოდულად აღმოცენდება ქოშინი ამოსუნთქვის ფაზაში, შეტევითი ხველა, მსტვენი ხიხინი, ჰაერის უკმარისობის შეგრძნება. როცა ასთმა კონტროლდება, შეტევების რიცხვი მინიმალურია. ასთმის გამწვავებისას ქოშინის შეტევები ხშირდება, მათი კუპირება უფრო რთული ხდება. ამჟამად ბრონქული ასთმით დაავადებულ ბევრ პაციენტს აქვს ინდივიდუალური პიკფლოუმეტრი – ხელსაწყო, რომელიც საშუალებას აძლევს, მიიღოს ობიექტური, ციფრებით გამოხატული ინფორმაცია საკუთარი ბრონქების მდგომარეობის შესახებ და საჭიროებისას დროულად, მძიმე შეტევის აღმოცენებამდე მიმართოს ექიმს. დღეს ის ისევე აუცილებელია ბრონქული ასთმის კონტროლისთვის, როგორც წნევის აპარატი ჰიპერტონიის დროს.

- როგორია ბრონქული ასთმის მკურნალობის პრინციპი და რით შეიძლება შეტევის თავიდან აცილება?

- ამ მიზნით ვიყენებთ სწრაფად მოქმედ მედიკამენტებს, რომელთა საშუალებითაც შესაძლებელია შეტევის მოხსნა და გრძელვადიან პრევენციულ მედიკამენტებს, რომლებიც პაციენტს ასთმის შეტევის განვითარებისგან იცავს. უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ბრონქული ასთმის – სასუნთქი გზების ქრონიკუ-ლი ანთებითი დაავადების - ხანგრძლივი კონტროლი სწრაფად მოქმედი, შეტევის მოსახსნელად რეკომე-ნდებული მედიკამენტებით შეუძლებელია - ბრონქებში მიმდინარე ანთებაზე ისინი გავლენას ვერ ახდენს.

დღეს ანთების საწინააღმდეგო ყველაზე ეფექტურ საშუალებებად კორტიკოსტეროიდები მიიჩნევა. პაციენტები ხშირად ამ ჯგუფის პრეპარატებს უფრო ზოგადი სახელწოდებით - ჰორმონებად იხსენიებენ. ხანგრძლივი მკურნალობისთვის უპირატესობა ენიჭება კორტიკოსტეროიდების საინჰალაციო (შესასუნთქ) ფორმებს. ინჰალაციის ანუ ჩასუნთქვისას პრეპარატი ჩადის უშუალოდ ბრონქებში, ანუ იქ, სადაც საჭიროა მისი მოქმედება. ამ გზით მიღებისას გვერდითი ეფექტები გაცილებით ნაკლებია, გარდა ამისა, მცირდება ტაბლეტირებული ჰორმონებით ხანგრძლივი მკურნალობის აუცილებლობა. ინჰალაციის გზით შესაძლებელია ასთმის საწინააღმდეგო სხვა ჯგუფის პრეპარატების(ბრონქოდილატატორების - ბრონქების გამაფართოებლების, ალერგიული ანთების სამიზნე უჯრედების მემბრანების მასტაბილიზებელი საშუალებების) მიღებაც.

- ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე, მარტი საკმაოდ რთული პერიოდია.

- მართლა ასეა, მაგრამ პაციენტისა და ექიმის ერთობლივი ძალისხმევითა და სათანადო პროფილაქტიკური ღონისძიებებით შესაძლებელია, ქრონიკული დაავადებების გამწვავება თავიდან ავიცილოთ.