გულის იშემიური დაავადება როგორ ამოვიცნოთ და ვუმკურნალოთ
გულს, ორგანოს, რომელიც ადამიანის სიცოცხლის განმავლობაში შეუჩერებლად მუშაობს, ჟანგბადით განსაკუთრებული უზრუნველყოფა სჭირდება. მას ჟანგბადით მდიდარი სისხლი გულის გვირგვინოვანი არტერიებით მიეწოდება. გულის იშემიური დაავადების დროს გვირგვინოვანი არტერიების შევიწროება გულის სისხლით მომარაგების შეფერხებას იწვევს, რაც კლინიკურად სტენოკარდიით ან ინფარქტით ვლინდება.
სტენოკარდია
სტენოკარდია არის გულმკერდში ტკივილის ან ზეწოლის შეგრძნება, რომელიც გულის კუნთის ჟანგბადით მომარაგების დეფიციტისას აღმოცენდება. ამ შეგრძნებას პაციენტები განსხვავებულად აღქვამენ და გადმოსცემენ. უხშირესად ეს არის დისკომფორტი, სიმძიმე და არა ტკივილი. დისკომფორტი შეიძლება მოიცავდეს ნებისმიერ მხარს, ზედა კიდურის შიგნითა ზედაპირს, ზურგს, ყელს, ყბას ან კბილებსაც.
ხანშიშესულ პირებს სტენოკარდიის სიმპტომები განსხვავებულად უვლინდებათ, რის გამოც ის ადვილად შეიძლება აგვერიოს სხვა დაავადებებთან. მაგალითად, კლასიკური ტკივილი მკერდის ძვლის უკან შედარებით იშვიათია, მაგრამ შესაძლებელია ტკივილი ზურგსა და მხრებში, რის გამოც ართრიტის გამოვლინებად შეიძლება ჩაითვალოს. შესაძლებელია აღმოცენდეს მუცლის შებერვა, დისკომფორტი, მეტეორიზმი (გაზები), განსაკუთრებით ჭამის შემდეგ, რაც დაკავშირებულია საკვების მონელებისათვის სისხლმომარაგების გაზრდის აუცილებლობასთან. პაციენტებმა ასეთი დისკომფორტი შეიძლება შეცდომით მონელების დარღვევად ან წყლულის გამოვლინებად ჩათვალონ. არ არის გამორიცხული, ბოყინი ამცირებდეს ამ შემაწუხებელ სიმპტომებს. სამწუხაროდ, ხანშიშესულ პირებს დემენციის ან დეზორიენტაციის გამო ხშირად უჭირთ არსებული ჩივილების აღწერა.
დღეს მედიკოსები ერთხმად აღიარებენ, რომ სტენოკარდიის სიმპტომები მდედრობითი სქესის პირთა შორის არსებითად განსხვავებულია. ქალებს უფრო ხშირად აქვთ წვის ან ტკივილის შეგრძნება ზურგში, მხრებში, ზედა კიდურებში, ყბაში.
როგორც წესი, სტენოკარდია აღმოცენდება ფიზიკური დატვირთვის შედეგად, არ გრძელდება რამდენიმე წუთზე მეტხანს და მოსვენების დროს უკუგანვითარდება. ზოგიერთმა პაციენტმა კარგად იცის, დაახლოებით რა ინტენსივობის დატვირთვაზე (რა მანძილის გავლისას, რომელ სართულზე ასვლისას) აღმოცენდება სტენოკარდიული ტკივილი, თუმცა არიან პაციენტები, რომელთაც არ შეუძლიათ მიუთითონ ტკივილის აღმოცენების პირობები. ხშირად სტენოკარდიული ტკივილი უფრო ძლიერია, თუ ის საკვების მიღებას მოსდევს. როგორც წესი, სტენოკარდია მძიმდება წლის ცივ პერიოდში, შეტევის გამოწვევა შეუძლია თბილი ოთახიდან ცივ ჰაერზე გასვლას. უდავოა ემოციური სტრესის როლი შეტევის აღმოცენებასა და მისი მიმდინარეობის გაუარესებაში. შესაძლოა პაციენტი მოსვენებული იყოს, მაგრამ ძლიერი ემოცია ან სიზმარი გახდეს შეტევის მიზეზი.
უსიმპტომო იშემია
ცნობილია, რომ სტენოკარდიის შეტევა არ უვითარდება ყველა ადამიანს, რომელსაც იშემია ანუ გულისათვის სისხლით ჟანგბადის მიწოდების ნაკლებობა აქვს. არსებობს უსიმპტომო იშემიაც, ანუ იშემია, რომელიც არ იწვევს სტენოკარდიას. ექიმები ვერ ხსნიან, რატომ არ იწვევს ზოგჯერ იშემია სიმპტომების აღმოცენებას, ზოგი მათგანი კი საკამათოდ თვლის დაავადების აღნიშნულ ფორმას. მიუხედავად ამისა, სპეციალისტთა უმრავლესობა უსიმპტომო იშემიას ისეთივე სერიოზულ მდგომარეობად თვლის, როგორიცაა სტენოკარდია.
სადღეისოდ განასხვავებენ სტენოკარდიის კლინიკურ სახეებს:
- ღამის სტენოკარდია – სტენოკარდია აღმოცენდება ღამით, ძილის დროს;
- სტაბილური სტენოკარდია – ტკივილი ან დისკომფორტი გულმკერდში, რომელიც, ჩვეულებრივ, აღმოცენდება ფიზიკური დატვირთვის ან სტრესის დროს. ტკივილის ან დისკომფორტის ეპიზოდები პროვოცირდება დაახლოებით ერთნაირი ფიზიკური დატვირთვით ან სტრესით;
- მოსვენების სტენოკარდია – სტენოკარდია, რომელიც აღმოცენდება წოლისას (არაა აუცილებელი ღამით) თვალსაჩინო მიზეზის გარეშე. მიზეზია წოლისას ვენებში დეპონირებული სისხლის გადასვლა ცირკულაციაში (მიმოქცევაში), რაც ზრდის გულის დატვირთვას;
- ვარიანტული სტენოკარდია – აღმოცენდება ერთ-ერთი მსხვილი კორონარული არტერიის სპაზმის შედეგად. სტენოკარდიის ეს სახე ხასიათდება ტკივილით მოსვენების და არა ფიზიკური დატვირთვის დროს და ამ დროს გადაღებული ელექტროკარდიოგრამის დამახასიათებელი ცვლილებებით.
მედიკოსები გარკვეულ სიტუაციებში იყენებენ ტერმინს არასტაბილური სტენოკარდია. ეს არის მდგომარეობა, რომლის დროსაც იცვლება სტენოკარდიის სიმპტომთა ხასიათი – ძლიერდება ტკივილი, იზრდება ეპიზოდების სიხშირე, აღმოცენდება უფრო ნაკლები დატვირთვის ან მოსვენების დროს. სტენოკარდიის კლინიკური მიმდინარეობის ნებისმიერი აღწერილი ცვლილება სერიოზული სიმპტომია. ჩვეულებრივ, ის ასახავს გულის გვირგვინოვანი სისხლძარღვის უეცარ შევიწროებას ათეროსკლეროზული ფოლაქის გასკდომის ან კორონარის სანათურში მასების შედედების გამო. აღწერილი ცვლილებები ზრდის მიოკარდიუმის ინფარქტის რისკს. არასტაბილური სტენოკარდია მწვავე კორონარულ სინდრომს მიეკუთვნება.
სადიაგნოზო კვლევები სტენოკარდიის დროს
სტენოკარდიის დიაგნოზის დასადგენად განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია პაციენტისაგან მიღებული ინფორმაცია, მისი შეგრძნებების დეტალური აღწერა. გასინჯვა და ელექტროკარდიოგრამა, რომელიც გადაღებულია მაშინ, როცა პაციენტს არ აქვს ტკივილი, მწირ ინფორმაციას გვაძლევს. დაავადების ტიპურ შემთხვევებში სტენოკარდიის დიაგნოზის დადგენა რთული არ არის. ამისათვის საკმარისია ტკივილის ხასიათი, მისი ლოკალიზაცია, კავშირი ფიზიკურ დატვირთვასთან, დაავადების რისკფაქტორების არსებობა.
ექიმს ხშირად დამატებითი გამოკვლევები სჭირდება გულის სისხლით მომარაგების შეფასების, გულის იშემიური დაავადების გამოვლენის და მისი სიმძიმის დადგენისათვის. ამ მიზნით შეიძლება ჩატარდეს დატვირთვის ტესტები და ინსტრუმენტული გამოკვლევები. ქვემოთ განვიხილავთ მათ ვარიანტებს.
ფიზიკური დატვირთვის ტესტი ანუ ფიზიკური დატვირთვისადმი ტოლერანტობის ტესტი – როდესაც გულის გვირგვინოვანი არტერიები ნაწილობრივაა ბლოკირებული, გულის სისხლით და შესაბამისად ჟანგბადით მომარაგება საკმარისია მოსვენების დროს, მაგრამ არა დაძაბული მუშაობისას. დატვირთვის ტესტის შემთხვევაში გულის დატვირთვას მკვეთრად ზრდიან პაციენტის ფიზიკური აქტივობის, მაგალითად, სარბენ ბილიკზე სირბილის ან ველოსიპედის ბორბლების ტრიალის მეშვეობით. ამავე დროს იწერენ პაციენტის ელექტროკარდიოგრამას და თვალყურს ადევნებენ იშემიისათვის დამახასიათებელ მის ცვლილებებს. როცა პაციენტს არ შეუძლია ასეთი დატვირთვის შესრულება (სახსრების მძიმე დაავადებების დროს), დატვირთვის მიზნით ვენაში შეჰყავთ გარკვეული მედიკამენტები, რომლებიც იწვევენ გულისცემის აჩქარებას. აღნიშნულ კვლევას ფარმაკოლოგიურ სტრეს-ტესტს უწოდებენ.
ექოკარდიოგრაფია
სტენოკარდიის დიაგნოზის დასადგენად მნიშვნელოვანი კვლევაა ექოკარდიოგრაფიაც. აღნიშნული კვლევა ემყარება გულის გამოსახულების მიღებას ულტრაბგერის მეშვეობით. ექოკარდიოსკოპიით შეიძლება განვსაზღვროთ გულის ღრუების ზომები, მისი კუნთის მოძრაობა, სისხლის მოძრაობა სარქვლების გავლით და სარქვლების ზომები და აგებულება. ექოკარდიოგრაფია ტარდება როგორც მოსვენების, ასევე დატვირთვის დროს. იშემიისას დარღვეულია მარცხენა პარკუჭის კუმშვითი მოძრაობები.
კორონაროგრაფია
აღნიშნული კვლევა საშუალებას გვაძლევს რენტგენოლოგიურად დათვალიერდეს გულის გვირგვინოვანი არტერიები – კორონარები. ეს შესაძლებელია სპეციალური საკონტრასტო ნივთიერების გამოყენებით. კორონაროგრაფია გულის იშემიური დაავადების სადიაგნოზო უფრო ზუსტი მეთოდია. გარდა დიაგნოზის დადგენისა, მისი შედეგების გათვალისწინებით შეიძლება დაიგეგმოს შემდგომი მკურნალობის ტაქტიკა – აორტოკორონარული შუნტირება თუ კანგავლითი ჩარევა კორონარებზე. კორონაროგრაფიით შეიძლება გამოვლინდეს ასევე კორონარების სპაზმი.
არის შემთხვევები, როცა პაციენტს აქვს სტენოკარდიის ტიპური სიმპტომები, ფიზიკური დატვირთვის ტესტით გამოვლენილია დარღვევები, მაგრამ კორონარული ანგიოგრაფია არ ავლენს გულის იშემიური დაავადების არსებობას. ზოგჯერ ეს დაკავშირებულია კორონარულ X სინდრომთან, თუმცა პაციენტთა უმრავლესობისათვის ნიშნავს, რომ მათ არ აქვთ გულის იშემიური დაავადება.
ჰოლტერის მონიტორირება
აღნიშნული კვლევის დროს ხდება ელექტროკარდიოგრამის უწყვეტი ჩაწერა 24 საათის ან დროის უფრო ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში. მიღებული შედეგები საშუალებას გვაძლევს გამოვავლინოთ იშემია, რომელსაც აქვს კლინიკური გამოვლინება, უსიმპტომო იშემია ან ვარიანტული სტენოკარდია.
კომპიუტერული ტომოგრაფია
ელექტრონულ-სხივური კომპიუტერული ტომოგრაფია საშუალებას გვაძლევს გამოვავლინოთ კორონარული არტერიების კალციფიკაცია. კალციუმის ოდენობა (კალციუმის ინდექსი) დაახლოებით პროპორციულია სტენოკარდიის ან ინფარქტის აღმოცენების ალბათობისა, მაგრამ რადგანაც კალციფიკაცია შეიძლება არტერიების მნიშვნელოვანი შევიწროების გარეშეც აღინიშნებოდეს, კალციუმის ინდექსი არ არის აორტოკორონარული შუნტირების ან კორონარზე კანგავლითი ჩარევის ჩვენების სანდო ინდიკატორი.
ექიმმა კომპიუტერული ტომოგრაფია შეიძლება გამოიყენოს როგორც სკრინინგის ინსტრუმენტი გულის იშემიური დაავადების ზომიერი რისკის შემთხვევაში, გულის იშემიური დაავადების სიმპტომების დროს, დატვირთვის ტესტის არაერთმნიშვნელოვანი შედეგებისას, აგრეთვე ზოგიერთი ატიპური სიმპტომების მქონე პაციენტის შემთხვევაში. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ კომპიუტერული ტომოგრაფია არ არის მოწოდებული ყველა პაციენტის სკრინინგისათვის, თუნდაც მნიშვნელოვანი დასხივების გამო.
კომპიუტერულ-ტომოგრაფიული ანგიოგრაფია (კტ ანგიოგრაფია)
კომპიუტერულ-ტომოგრაფიული ანგიოგრაფიის (კტ ანგიოგრაფია) ანუ მრავალარხიანი კომპიუტერული ტომოგრაფიის ჩასატარებლად საჭიროა მაღალსიჩქარიანი კომპიუტერული ტომოგრაფი რიგი დეტექტორებით, რომელთა დახმარებითაც შეიძლება ზუსტად დადგინდეს გვირგვინოვანი არტერიების შევიწროების არსებობა. კვლევა არაინვაზიურია და საკმაოდ მაღალი სიზუსტით ხასიათდება პაციენტის ჩივილების მიზეზის წყაროდ გვირგვინოვანი არტერიების შევიწროების გამოსარიცხად. ის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, როცა პაციენტს ვერ უტარდება დატვირთვის ტესტი ან მისი შედეგი საეჭვოა. კტ ანგიოგრაფია შეიძლება გამოყენებული იყოს სტენტის ან შუნტის ბლოკადის გამოვლენის, გულის და გვირგვინოვანი ვენური ქსელის აგებულების და მდებარეობის დადგენის, ათერომაში კალციუმის არსებობა-არარსებობის გამოვლენის თვალსაზრისითაც. აღნიშნული კვლევა ვერ უტარდებათ ორსულებს და იმ პირებს, რომლებიც ვერ შეძლებენ სუნთქვის შეკავებას 15-20 წამის განმავლობაში 3-4-ჯერ პროცედურის მსვლელობისას. კტ ანგიოგრაფიისას პაციენტი იღებს საკმაო სხივურ დატვირთვას.
გულის მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფია
აღნიშნული კვლევის მეთოდი მნიშვნელოვანია გულისა და მისგან გამომავალი მსხვილი სისხლძარღვების (აორტა და ფილტვის არტერია) შეფასებისათვის, გვაძლევს რადიაციის თავიდან აცილების საშუალებას. გულის იშემიური დაავადების დროს მრ კვლევის გამოყენება შეიძლება არტერიების შევიწროების, კორონარულ არტერიებში სისხლის ნაკადის შესაფასებლად და გულის კუნთის ჟანგბადით მომარაგების შესასწავლად. მრ კვლევით შესაძლებელია შეფასდეს გულის კუნთის ანომალიური მოძრაობაც ფიზიკური დატვირთვის დროს, რაც შესაძლოა არასათანადო სისხლმომარაგებაზე მიუთითებდეს და მიოკარდიუმის ინფარქტის დროს დაზიანებული გულის კუნთის აღდგენის უნარი (სიცოცხლისუნარიანობის კვლევა).
სტენოკარდიის მკურნალობა
სტენოკარდიის მკურნალობისათვის აუცილებელია:
- ცხოვრების წესის შეცვლა – არტერიული წნევის და ქოლესტერინის დონის ნორმამდე დაქვეითება, თამბაქოს მოწევის შეწყვეტა, სიმსუქნისას წონის დაქვეითება, ჯანსაღი კვება, ფიზიკური აქტივობა;
- მედიკამენტური მკურნალობა;
- ზოგჯერ გვირგვინოვანი სისხლძარღვის განვლადობის აღდგენა – რევასკულარიზაცია.
სტენოკარდიის სამკურნალოდ სხვადასხვა ტიპის მედიკამენტი ინიშნება. მათი გამოყენების მიზანია:
- სტენოკარდიის შეტევის მოხსნა (კუპირება) – ნიტრატები;
- შეტევის აღმოცენების პროფილაქტიკა – ბეტა-ბლოკერები, კალციუმის არხების ბლოკერები;
- კორონარული არტერიების დახშობის პროფილაქტიკა – სტატინები, ანტიაგრეგანტები, ანგიოტენზინის გარდამქმნელი ფერმენტის ბლოკერები, ანგიოტენზინ II რეცეპტორის ბლოკერები.
როცა ცხოვრების წესის შეცვლისა და სათანადო მედიკამენტური მკურნალობის მიუხედავად, პაციენტს მაინც აქვს სტენოკარდიის კლინიკური სიმპტომები, იგეგმება ჩარევა რევასკულარიზაციის მიზნით – კანგავლითი კორონარული ინტერვენცია (ჩარევა) ან აორტოკორონარული შუნტირება.
აორტოკორონარული შუნტირება არის ოპერაცია, რომლის დროსაც იღებენ ვენას ან არტერიას სხეულის სხვა ნაწილიდან და მისი მეშვეობით აერთებენ აორტას (გულიდან გამომავალი უმსხვილესი სისხლძარღვი) და გულის გვირგვინოვან ანუ კორონარულ არტერიას ისე, რომ სისხლი შევიწროებული უბნის გვერდის ავლით მიეწოდოს გულს.
აღნიშნული ინვაზიური ჩარევები არის პრობლემის ეფექტური, მაგრამ მხოლოდ მექანიკური კორექცია, რაც ვერ შეაჩერებს ძირითადი დაავადების – ათეროსკლეროზის პროგრესირებას. ამ კუთხით მედიკამენტური მკურნალობა უწყვეტად უნდა გაგრძელდეს.
მწვავე კორონარული სინდრომი – მიოკარდიუმის ინფარქტი, არასტაბილური სტენოკარდია
მწვავე კორონარული სინდრომი ვითარდება გულის გვირგვინოვანი არტერიის – კორონარის უეცარი დახშობის შედეგად. კორონარის დახშობა იწვევს არასტაბილურ სტენოკარდიას ან მიოკარდიუმის ინფარქტს იმის მიხედვით, თუ სად არის ლოკალიზებული და რამდენადაა გამოხატული აღნიშნული ცვლილება. მიოკარდიუმის ინფარქტი არის გულის ქსოვილის კვდომა სისხლის არასაკმარისად მიწოდების გამო.
მწვავე კორონარული სინდრომის სიმპტომები ანალოგიურია და როგორც წესი, მისი ნაირსახეობების გარჩევა მხოლოდ კლინიკურ ნიშნებზე დაყრდნობით შეუძლებელია.
არასტაბილური სტენოკარდია, საზოგადოდ, სტენოკარდიის სიმპტომებით ვლინდება, თუმცა დაავადების სურათი ამ დროს იცვლება – სტენოკარდიის ეპიზოდები ხშირდება, ხანგრძლივდება, აღმოცენდება უფრო ნაკლები დატვირთვის ან მოსვენების დროს. მიოკარდიუმის ინფარქტით სამი პაციენტიდან დაახლოებით ორს ინფარქტამდე რამდენიმე დღით, ზოგჯერ კი კვირით ადრე, აქვს არასტაბილური სტენოკარდია, ქოშინი ან უმიზეზო სისუსტე. სტენოკარდიის კლინიკური სურათის ასეთი ცვლილება შეიძლება მიოკარდიუმის ინფარქტით დასრულდეს.
მიოკარდიუმის ინფარქტის ყველაზე ტიპური სიმპტომია ტკივილი გულმკერდის შუა ნაწილში, რომელიც შეიძლება ვრცელდებოდეს ზურგის, ყბის, მარცხენა ხელის მიმართულებით. იშვიათად ტკივილი შეიძლება მარჯვენა ხელშიც აღინიშნებოდეს. ტკივილი შეიძლება ლოკალიზებული იყოს არა გულმკერდში, არამედ ერთ-ერთ ზემოთ მითითებულ არეში. მიოკარდიუმის ინფარქტის დროს ტკივილი სტენოკარდიულ ტკივილს ჰგავს, თუმცა უფრო მძიმეა, ხანგრძლივია, არ მცირდება დასვენებითა და ნიტროგლიცერინის მიღებით. იშვიათად პაციენტი ტკივილს გრძნობს მუცლის ზედა ნაწილში და შეცდომით შეიძლება აღიქვას კუჭის ტკივილად, რადგანაც ბოყინი ნაწილობრივ ან დროებით ამცირებს მას. დღემდე უცნობი მიზეზის გამო ქალებს ხშირად აქვთ სხვადასხვა სიმპტომი, რომელთა დაკავშირება გულთან ზოგჯერ რთულია.
მიოკარდიუმის ინფარქტის მქონეთა მესამედს არ აქვს ტკივილი გულმკერდში. ასეთი ფორმები უფრო ხშირია ქალებთან, ფერადკანიანებთან, 75 წლის ზემოთ, გულის უკმარისობით, დიაბეტით ან წარსულში ინსულტით მოავადეთა შორის. სხვა სიმპტომებია გაბრუების (და არა თავბრუხვევის!) შეგრძნება ან გონების დაკარგვა, მთელი სხეულის უეცარი გაოფლიანება, გულისრევა, ქოშინი ან გულისცემის შემაწუხებელი შეგრძნება.
მიოკარდიუმის ინფარქტისას პაციენტს შეიძლება დაეწყოს მოუსვენრობა, ოფლიანობა, შფოთვა და განწირულობის შეგრძნება. შესაძლოა აღმოცენდეს ტუჩების, თითების მოლურჯო შეფერვა. ხანშიშესულ პირებს შეიძლება უცნაური სიმპტომები განუვითარდეთ. მათ უმეტეს ნაწილს აქვს ქოშინი, თუმცა არ არის გამორიცხული ჩივილები მოგვაგონებდეს ინსულტს ან კუჭის ტკივილს, შესაძლოა აღმოცენდეს დეზორიენტაცია. ამ თავისებურებებთან ერთად უნდა აღვნიშნოთ, რომ ხანშიშესულთა ორ მედსამედს მიოკარდიუმის ინფარქტისას ისეთივე ტკვილი აქვს, როგორიც ახალგაზრდა პაციენტებს. ხანშიშესულებს, განსაკუთრებით კი ქალებს, ხშირად უჭირთ იმის აღიარება, რომ შეუძლოდ არიან და ამის გამო ექიმს უფრო გვიან მიმართავენ, ვიდრე ახალგაზრდა პაციენტები.
მიუხედავად მიოკარდიუმის ინფარქტის ასეთი განსხვავებული კლინიკური გამოვლინებებისა, ხუთი პაციენტიდან ერთს აქვს მხოლოდ სუსტი სიმპტომები ან დაავადება საერთოდ უსიმპტომოა. ასეთი უსიმპტომო მიოკარდიუმის ინფარქტი, როგორც წესი, გამოვლინდება გარკვეული დროის შემდეგ ჩატარებული ელექტროკარდიოგრაფიისას – კარდიოგრამის გადაღებისას.
სადიაგნოზო კვლევები მწვავე კორონარული სინდრომის დროს
ყოველთვის, როცა პაციენტი ექიმს მიმართავს გულმკერდის არეში ტკივილის გამო და მისი ასაკი აღემატება მამაკაცებისათვის 35-ს, ხოლო ქალებისათვის 40 წელს, ექიმი ცდილობს გამორიცხოს მწვავე კორონარული სინდრომის არსებობა. ამისათვის უხშირესად, პაციენტის გასინჯვასთან ერთად, საკმარისია ელექტროკარდიოგრამის გადაღება და სისხლის გარკვეული ანალიზი.
ელექტროკარდიოგრაფია – ყველაზე მნიშვნელოვანი საწყისი კვლევა მწვავე კორონარულ სინდრომზე ეჭვისას. ხშირად აშკარა ხდება მიოკარდიუმის ინფარქტის არსებობა. ელექტროკარდიოგრამის ინტერპრეტაცია და ახალი დაზიანების დიაგნოსტიკა შეიძლება გართულდეს წარსულში არსებული ცვლილებების გამო. ასეთ შემთხვევაში დიდ დახმარებას გვიწევს პაციენტთა ძველი კარდიოგრამები.
კარდიული (გულის) მარკერები
მწვავე კორონარული სინდრომის დიაგნოსტიკაში გვეხმარება სისხლში გარკვეული ნივთიერებების, ეგრეთ წოდებული კარდიული (გულის) მარკერების შემცველობის განსაზღვრა. ჩვეულებრივ, ეს ნივთიერებები გულის კუნთსა და სისხლში მხოლოდ გულის კუნთის დაზიანების ან კვდომის დროს ხვდებიან. უხშირესად ისაზღვრება გულის კუნთის ცილების ტროპონინ I და ტროპონინ თ და ფერმენტ კრეატინკინაზას კუნთის სუბერთეულის დონე. მათი დონეები მიოკარდიუმის ინფარქტის პირველი 6 საათის შემდეეგ მატულობს და რამდენიმე დღის განმავლობაში მომატებული რჩება. კარდიული მარკერების განსაზღვრა ხდება პაციენტის კლინიკაში მოთავსებისას და 6-12-საათიანი ინტერვალებით შემდგომი 24 საათის განმავლობაში.
გარდა აღნიშნულისა, შესაძლოა საჭირო გახდეს ექოკარდიოგრაფია. თუ იშემია გრძელდება, ექიმები გეგმავენ კორონარულ ანგიოგრაფიას, რათა შეირჩეს გულის სისხლით მომარაგების აღდგენის მეთოდი – კანგავლითი კორონარული ჩარევა ან აორტოკორონარული შუნტირება.
დახმარება მწვავე კორონარული სინდრომის დროს
მწვავე კორონარული სინდრომი არის გადაუდებელი მდგომარეობა, რომლის დროსაც აუცილებელია პაციენტის გადაყვანა სტაციონარში. ცნობილია, რომ მიოკარდიუმის ინფარქტის გამო სიკვდილის შემთხვევათა ნახევარი სწორედ სიმპტომების აღმოცენებიდან პირველი 3-4 საათის განმავლობაში ვითარდება. რაც უფრო ადრე იწყება მკურნალობა, მით მეტია გადარჩენის შანსი. ნებისმიერმა ადამიანმა, რომელსაც აქვს მწვავე კორონარული სინდრომის ნიშნები, აუცილებლად უნდა მიმართოს სასწრაფო დახმარებას ან შესაბამის სამედიცინო დაწესებულებას – სტაციონარს, რომელსაც აქვს კარდიორეანიმაციის განყოფილება.
მედიკამენტური მკურნალობა
მიოკარდიუმის ინფარქტზე ეჭვის დროს სასწრაფო დახმარების გამოძახებისთანავე პაციენტმა უნდა დაღეჭოს ასპირინის ტაბლეტი. ასპირინზე ალერგიის შემთხვევაში შესაძლოა გამოიყენოს კლოპიდოგრელი, ტიკლოპიდინი ან ტიკაგრელორი. თუ ეს პრეპატრატები არ გამოუყენებია პაციენტს, მიღება შესაძლებელია სასწრაფო დახმარების მანქანაში ან სტაციონარში მისვლისთანავე.
სტაციონარში მედიკამენტური მკურნალობის მიზანია თრომბების პროფილაქტიკა, შფოთვის შემცირება და გულის ზომების არასასურველი ცვლილების თავიდან აცილება. ზოგადად მედიკამენტური მკურნალობით უნდა შემცირდეს გულის დატვირთვა. გარკვეული მედიკამენტების მიღება აუცილებელი ხდება ხანგრძლივი დროის, ზოგჯერ მთელი სიცოცხლის განმავლობაში.
გულის კუნთის დაზიანების ფართობის შესამცირებლად უნდა შემცირდეს გულის დატვირთვა. ამ მიზნით გამოიყენება ბეტა-ბლოკერები – ამცირებენ გულის შეკუმშვათა სიხშირეს.
პაციენტთა დიდ ნაწილს ენიშნება ანტიკოაგულანტები – ჰეპარინის პრეპარატები. უხშირეს შემთხვევებში გამოიყენება ნიტროგლიცერინიც. ის ამცირებს და ხსნის ტკივილს, აქვეითებს გულის დატვირთვას, აფართოებს არტერიებს. ზოგჯერ, როცა ნიტროგლიცერინის გამოყენება შეუძლებელია ან არაეფექტურია, შფოთვისა და ტკივილის წინააღმდეგ შეიძლება მორფინის გამოყენება.
ინფარქტის შემდეგად გულის ზომების ცვლილებას ამცირებს და გადარჩენის შანსს ზრდის ანგიოტენზინის გარდამქმნელი ფერმენტის ინჰიბიტორები. ამ ჯგუფის პრეპარატების გამოყენებას იწყებენ მიოკარდიუმის ინფარქტიდან რამდენიმე დღის შემდეგ და მთელი სიცოცხლის განმავლობაში აგრძელებენ.
გულის იშემიური დაავადების პროფილაქტიკისთვის კარგა ხანია გამოიყენება სტატინები. ბოლო წლების მონაცემთა თანახმად, ამ ჯგუფის პრეპარატები ეფექტურია მწვავე კორონარული სინდრომის დროსაც.
კორონარული არტერიების განვლადობის აღდგენა – რეკანალიზაცია
კორონარული არტერიის განვლადობის აღდგენის ვადებისა და მეთოდის შესახებ გადაწყვეტილება დამოკიდებულია მწვავე კორონარული სინდრომის ხასიათსა და პირველი სიმპტომის აღმოცენებიდან პაციენტის სტაციონარში მოხვედრამდე გასულ დროზე.
არსებობს დახშული კორონარული არტერიის განვლადობის აღდგენის რამდენიმე მეთოდი:
- კანგავლითი კორონარული ჩარევა;
- თრომბოლიზური საშუალებების გამოყენება;
- აორტოკორონარული შუნტირება – ქირურგიული ჩარევა.
ექიმები ცდილობენ, მინიმუმამდე შეამცირონ დრო მწვავე კორონარული სინდრომის აღმოცენებიდან სისხლძარღვის განვლადობის აღდგენამდე, რადგანაც, რაც უფრო ადრე აღდგება კორონარის განვლადობა, მით უფრო უკეთესი იქნება შედეგი. როგორც აღმოჩნდა, კანგავლითი კორონარული ჩარევა, კერძოდ, ანგიოპლასტიკა და სტენტირება, რომლებიც ტარდება სიმპტომების აღმოცენებიდან 90 წუთის განმავლობაში, კორონარის განვლადობის აღდგენის საუკეთესო ხერხებია მიოკარდიუმის ინფარქტის გარკვეული სახის დროს.