თინათინ ქორიძე

წლამდე ასაკის ბავშვებისთვის დედის რძე უმნიშვნელოვანესი და შეუცვლელი საკვებია. მაგრამ ბავშვის ზრდასთან ერთად იზრდება მოთხოვნილება ორგანიზმისთვის აუცილებელ ნივთიერებებზე - ცილებზე, ცხიმებზე, ნახშირწყლებზე, ვიტამინებსა და მიკროელემენტებზე, მხოლოდ დედის რძით კი მისი დაკმაყოფილება შეუძლებელია.

ერთი წლის შემდეგ კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის საჭმლის მომნელებელი უნარი იზრდება, უფრო და უფრო მეტად იხვეწება გემოვნებითი შეგრძნებები. პაწიას უკვე აქვს კბილები, საკმაოდ განვითარებული საღეჭი კუნთები. ასე რომ, შეგვიძლია, მენიუ გავამრავალფეროვნოთ, თხევადი და ნახევრად თხევადი საკვები მკვრივით შევცვალოთ, მაგალითად, ბოსტნეულის, ხორცისა და თევზის პიურეების ნაცვლად პატარას მოხარშული ან მოშუშული ხორცით, გუფთით, კატლეტებით გავუმასპინძლდეთ. ერთ წელზე უფროსი ასაკის ბავშვის მენიუ უნდა შეიცავდეს სხვადასხვა ხარისხის პურს (2 წლიდან - ჭვავისასაც), ბურღულეულს, მარცვლეულს, ბოსტნეულს, ხილს, მწვანილს, ხორცს, თევზს, კვერცხს, რძესა და რძის ნაწარმს. ხორცი სჯობს ნაკლებად ცხიმიანი, ხბოსა და ქათმისა, თევზეულიდან კარგია ცოცხალი, ფარგა, ვირთევზა და ხეკი. ადრეულ ასაკში ცხიმიანი ხორცი (ცხვრისა, ღორისა, ბატისა) და თევზეული (ზუთხი, ორაგული) არ შეიძლება - ცხიმის ჭარბი შემცველობის გამო ორგანიზმი მათ ძნელად ითვისებს. თევზეული კვებითი ღირებულებით ხორცს უთანაბრდება. ის შეიცავს იოლად ასათვისებელ, სრულფასოვან ცილებს, ცხიმში ხსნად ვიტამინებს, სპილენძს, ფთორს, ფოსფორსა და იოდს. შეიძლება მისგან პაშტეტის მომზადებაც. რაციონში შეგიძლიათ ჩართოთ ღვიძლი, ენა. ისინი ხელს უწყობენ ნერვული სისტემის განვითარებას. ღვიძლი მდიდარია ვიტამინებით, კალციუმის, რკინის მარილებით. რძის ნაწარმი ბავშვის ყოველდღიური მენიუს აუცილებელი კომპონენტია. ძლიერ სასარგებლოა ხაჭო, არაჟანი, ყველი, ნადუღი და მაწონი. მაწონს ბაქტერიციდული თვისებები აქვს და ჩინებულად აწესრიგებს კუჭ-ნაწლავის მუშაობას. ცხიმად ამ ასაკში მიზანშეწონილია ნაღების კარაქის გამოყენება. ის უკვე მომზადებულ კერძს უნდა დაუმატოთ, რადგან დუღილისას მასში შემავალი ვიტამინები იშლება, ზოგიერთი ცხიმოვანი მჟავა ორთქლდება, უჯერი ცხიმოვანი მჟავები ნაჯერად გარდაიქმნება. წლინახევრის ბავშვისთვის მცენარეული ზეთი - ზეითუნისა, სიმინდისა, მზესუმზირისა - დღე-ღამეში მოხმარებული ცხიმის საერთო ოდენობის 10-15%-ს უნდა შეადგენდეს. ბავშვის რაციონში უხვად უნდა ჩართოთ ხილი და ბოსტნეული, მათ შორის - სტაფილო, ჭარხალი, კომბოსტო, ბოლოკი, კიტრი, სალათის ფურცლები, მწვანილი, ხახვი, ოხრახუში, კამა, თანაც მხოლოდ მოხარშული კი არა, უმიც. მიაჩვიეთ პატარა უმი სტაფილოს ყოველდღე ჭამას. ბოსტნეული, გარდა იმისა, რომ მდიდარია ვიტამინებითა და მიკროელემენტებით, გემოვნებითი თვისებების განსავითარებლადაც აუცილებელია. ხილი და კენკრა უმჯობესია ასევე უმი მისცეთ, თუმცა არანაკლებ სასარგებლოა ჩირი, კომპოტი და კისელი. ცილებით, მინერალური ნივთიერებებითა და B ჯგუფის ვიტამინებით მდიდარია შვრია, წიწიბურა, ჰერკულესი, თავნაფქვი ბურღული. ისინი უხვად შეიცავს რკინას და ამავე დროს იოლი ასათვისებელია. პარკოსნები, მათ შორის - ბარდა, ლობიო, ძნელი ასათვისებელია, ამიტომ სამ წლამდე მათი მიცემა არ არის რეკომენდებული. შაქართან ერთად შეგიძლიათ რაციონში ჩართოთ თაფლი. ის ნახშირწყლების გარდა შეიცავს ორგანულ მჟავებს, ვიტამინებსა და ფერმენტებს, რის გამოც მისი შეწოვა და მონელება უფრო ადვილია, მაგრამ რეკომენდებული არ არის ალერგიულად განწყობილი ბავშვებისთვის.

კვების რეჟიმი

1-დან 1,5 წლამდე კვება ხუთჯერადია, საკვების საერთო მოცულობა დღე-ღამეში 1100 მლ-ს შეადგენს. ამ ასაკში ბავშვი თანდათან უარს ამბობს მეხუთე, ღამის ულუფაზე და ოთხჯერად კვებაზე გადადის, თუმცა განსაკუთრებით სუსტ და უმადო პატარებს სასურველია ღამის, მეხუთე კვება 1,5 წლამდე შეუნარჩუნოთ. ამ დროს შეგიძლიათ შესთავაზოთ რძე, მაწონი ან კეფირი. კვების საათები ზუსტად უნდა დაიცვათ, რადგან არარეგულარული კვებისას პირობითი რეფლექსი ქრება, კუჭის წვენის გამოყოფის რიტმი ირღვევა, საჭმლის მომნელებელი წვენების ოდენობა და თვისებები იცვლება, ეს ყოველივე კი გავლენას ახდენს ბავშვის მადაზე. არ არის სასურველი, ჭამიდან ჭამამდე პატარას ტკბილეული, წვენები მისცეთ. სადღეღამისო რაციონი რაოდენობრივად ასე გადანაწილდება:

* საუზმე - 25%

* სადილი - 35-40%

* სამხარი - 10-15%

* ვახშამი - 25%

ყურადღება მიაქციეთ პროდუქტების გადანაწილებასაც:

* ცილით მდიდარი საკვები (ხორცი, თევზი) უმჯობესია დღის პირველ ნახევარში მისცეთ. ასეთი პროდუქტი, განსაკუთრებით - ცხიმთან ერთად, კუჭში დიდხანს ყოვნდება და გადასამუშავებლად მეტ საჭმლის მომნელებელ წვენს მოითხოვს. ღამის ძილის დროს მონელების პროცესები ნელდება, ამიტომ დღის მეორე ნახევარში უმჯობესია პატარას ადვილად ასათვისებელი საკვები - ფაფა, რძე, ხაჭო, მაწონი, ყველი შესთავაზოთ. ზოგიერთი პროდუქტი, მაგალითად, პური, კარაქი, რძე, ხორცი, ბოსტნეული, ბავშვმა ყოველდღიურად უნდა მიიღოს, ზოგი კი - არაჟანი, თევზი, ხაჭო - შეიძლება უფრო იშვიათად მისცეთ. გაითვალისწინეთ, რომ პატარა უკვე მიჩვეულია გარკვეულ გემოს და ზოგიერთი ახალი კერძი, თუნდაც ნაცნობი სურსათისაგან მომზადებული, შესაძლოა არ მოეწონოს. შეეცადეთ, თანდათან, ძალდაუტანებლად შეაჩვიოთ. სხვაგვარად ორგანიზმი, გემოვნებითი შეგრძნებები და საღეჭი აპარატი ნორმალურად ვერ განვითარდება. მნიშვნელოვანია ერთ ჯერზე მისაღები საკვების ოდენობის განსაზღვრაც. ულუფა ბავშვის ასაკს უნდა შეესაბამებოდეს. მაგალითად: 1-დან 3 წლამდე პატარამ ერთ ჯერზე უნდა მიირთვას:

* სუპი (წვნიანი) - 100-150 გ

* გარნირი - 80-100 გ

* კისელი, ჩაი წვენი - 100 მლ

ულუფის სიჭარბე არღვევს საჭმლის მომნელებელი სისტემის ფუნქციობას და აუარესებს საკვების ათვისებას, შედეგად კი ბავშვს მადაც ეკარგება. მიაჩვიეთ პატარა წყლის სმას. განსაკუთრებით არ უყვართ წყალი ბუნებრივ კვებაზე მყოფ პაწიებს. წყლის მოთხოვნილება 1-დან 3 წლამდე 1კგ-ზე დაახლოებით 80-100 მლ-ს შეადგენს. წყალი ოთახის ტემპერატურისა უნდა იყოს, არავითარ შემთხვევაში - დამტკბარი. ჭამის წინ ტკბილეულის მიღება კუჭის წვენის სეკრეციას აქვეითებს და მადას აურესებს. გარდა ამისა, ბავშვი ასეთ წყალს სვამს არა წყურვილის მოსაკლავად, არამედ სიტკბოს გამო, რაც სითხის ჭარბ მიღებას უწყობს ხელს, ეს კი ნებისმიერ ასაკში ცუდია. ასევე მიუღებელია მაწვნის, ხაჭოს, გახეხილი ხილის (პიურეს) დატკბობა. დაიმახსოვრეთ: პატარას საკვებს შაქარი და მარილი იმდენი უნდა გაურიოთ, რომ თავად მისი დაგემოვნებისას უმარილო და უტკბო მოგეჩვენოთ.