ტკივილი, რომელიც გვიცავს - რომელია ყველაზე მგრძნობიარე ორგანო
მიუხედავად ნეგატიური განცდებისა, მას უდიდესი ფიზიოლოგიური მნიშვნელობა აქვს, თამამად შეიძლება ითქვას, სასიცოცხლოც კი, რადგან გვაიძულებს, მოვცილდეთ იმ ფაქტორებს, რომლებიც ჩვენს მტკივნეულ რეაქციებს იწვევს. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ტკივილი ერთგვარი ინდიკატორია, რომელიც მოსალოდნელი საფრთხის თაობაზე გვაფრთხილებს. იგი ორგანიზმის თავდაცვის სისტემის უმთავრესი კომპონენტია, ქსოვილთა დაზიანებისა და პათოლოგიური პროცესის პირველი სიგნალი, რომელიც დაუყოვნებლივ მოითხოვს ყურადღებას. ამიტომაც გვაფრთხილებენ ექიმები, ყური მივუგდოთ მას.
ტკივილს ყოველთვის ახლავს თან განსაკუთრებული ემოციური ფონი, შინაგან ორგანოთა ფუნქციების ცვლილება და ტკივილის მიმნიჭებელი ფაქტორის მოსაცილებლად განხორციელებული მთელი რიგი ცვლილებანი. ტკივილის დროს იცვლება ორგანიზმის მნიშვნელოვანი ფიზიოლოგიური პარამეტრები: იმატებს სისხლის წნევა, პულსი, სისხლში ჰორმონთა კონცენტრაცია, ფართოვდება გუგები. ძლიერმა ტკივილმა შესაძლოა გამოიწვიოს შოკი და უეცარი სიკვდილი, ფსიქიკური აშლილობა, აღგზნება, დაღონება, უძილობა, სუნთქვის მოშლა, სისხლძარღვოვანი დარღვევები, საჭმლის მონელების, შარდის გამოყოფის და სხვა ორგანოთა ფუნქციების მოშლა. ტკივილის შემსწავლელი საერთაშორისო ასოციაციის განმარტებით, ტკივილი ქსოვილთა რეალურ ან პოტენციურ დაზიანებაზე აღმოცენებული უსიამოვნო მგრძნობელობითი და ემოციური განცდაა.
როგორ შევიგრძნობთ ტკივილს
დიდხანს ეგონათ, რომ ტკივილი ჩვეულებრივი ფიზიკური შეგრძნება იყო და არ არსებობდა მისი აღმქმელი სპეციფიკური რეცეპტორი, რომ იგი აღმოცენდებოდა ნებისმიერი რეცეპტორის გაღიზიანებით მაშინ, როდესაც მასზე დიდი ძალის გამღიზიანებელი მოქმედებდა. დღეს უკვე ცნობილია, რომ ტკივილს სპეციფიკური რეცეპტორები - ნოციცეპტორები აღიქვამს. ისინი განლაგებულია კანში, შინაგან ორგანოთა და სასახსრე ზედაპირებზე, ძვლისაზრდელაში. სხეულის სხვადასხვა ნაწილი ტკივილს სხვადასხვანაირად აღიქვამს. ყველაზე მგრძნობიარე კანია, განსაკუთრებით - თითების ბოლო ფალანგებზე, შედარებით ნაკლებმგრძნობიარეა კუნთები, პლევრა, მუცლის ფარი და ტვინის გარსები, კიდევ უფრო ნაკლებმგრძნობიარეა შინაგანი ორგანოები, თავისა და ზურგის ტვინი. ტკივილის აღმქმელი მექანიკური, თერმული და ქიმიური რეცეპტორები ორი ტიპისაა - სწრაფმოქმედი და ნელა მოქმედი.
სწრაფი ნოციცეპტორები
სწრაფად მოქმედი ნოციცეპტორები ნერვული უჯრედებია, რომლებიც გარედან მიელინის გარსით არის დაფარული. ისინი სიგნალებს 30-50 მ/წმ სიჩქარით ატარებენ და სწრაფ ტკივილს აღიქვამენ, რომელიც მტკივნეული სტიმულის გაჩენიდან წამის მეათედ დროში აღიქმება.
ნელი ნოციცეპტორები
ესენი არამიელინიზებული, ნელი ტკივილის აღსაქმელი ნოციცეპტორებია, რომლებიც სიგნალს 0,5-2 მ/წმ სიჩქარით ატარებს. ეს მოპულსირე ტკივილია, რომელიც ქიმიური ნივთიერებებით, საკვებით, ჰაერით, წყლით, ალკოჰოლით, ნარკოტიკებით, სამედიცინო პრეპარატებით მოწამვლისას აღმოცენდება.
ტკივილის ფორმები
დროის პარამეტრების მიხედვით განასხვავებენ მწვავე და ქრონიკულ ტკივილებს;პათოლოგიური ტკივილის მექანიზმში წამყვანი ფაქტორის მიხედვით - კანისას, სომატოგენურს (ნოციცეპტურს), ნეიროგენულსა და ფსიქოგენურს; მიზეზის მიხედვით - ოპერაციისა და ტრავმის შემდგომს, ართრიტულს, სისხლძარღვოვანსა და ონკოლოგიურს;წარმოშობის დროისა და ხანგრძლივობის მიხედვით - მუდმივს, ხანმოკლეს, შეტევითს;ძალა-ინტენსივობის მიხედვით - ყრუს, სუსტს, აუტანელს, მეტისმეტად ძლიერს;ხასიათის მიხედვით - მწველს, მჭრელს, გამჭოლს, მფეთქავს, მღრღნელს, მორაკუნეს, მსერავს, მჩხვლეტს, გამჭოლს, ზემწოლს;სხეულის პოზიციასთან დამოკიდებულების მიხედვით - სიარულთან, სუნთქვასთან, საჭმლის მიღებასთან, აგზნებასთან დაკავშირებულს.ტკივილს შესაძლოა ახლდეს ღებინება, ფაღარათი; ამცირებდეს სითბო, სიცივე, სიმშვიდე, სხეულის გარკვეული პოზიცია.
მწვავე ტკივილი
ახალი, ხანმოკლე ტკივილია, მისი მიზეზის დადგენა სირთულეს არ წარმოადგენს. იგი გამღიზიანებელი ფაქტორის მოცილებისთანავე ქრება. ჩვეულებრივ, სხეულის რომელიმე ნაწილშია ლოკალიზებული და ადვილად ემორჩილება მკურნალობას. მწვავე ტკივილი ორგანიზმს ორგანული დაზიანების ან დაავადებების შესახებ აფრთხილებს, იგი ფიზიოლოგიური ტკივილია.