რა არის სექსუალური ჰარასმენტი და რატომ არის ის საშიში?
ჰარვი ვაინშტაინი, რომან პოლანსკი, ლარს ფონ ტრიერი - მას შემდეგ, რაც ეს ცნობილი მამაკაცები ქალებმა სექსუალურ შევიწროებაში დაადანაშაულეს, ჰარასმენტზე საუბარი გახშირდა. მიუხედავად იმისა, რომ თემა არ კარგავს აქტუალობას, ადამიანებმა, რომლებიც ამ პრობლემის წინაშე დგანან, ხშირად არ იციან როგორ მოიქცნენ და ეშინიათ აღიარონ, რომ რთულ სიტუაციაში იმყოფებიან. ამ საკითხში ფსიქოლოგები ერთსულოვანები არიან: ჰარასმენტზე უნდა ვისაუბროთ!
რა არის ჰარასმენტი?
ინგლისურად სიტყვა harassment ნიშნავს "შევიწროებას, დევნას". ეს კონცეფცია ეხება ნებისმიერ ქცევას, რომელიც არის შეურაცხმყოფელი, დამამცირებელი. ეს ის ქმედებებია, რომლებიც ადამიანს ფიზიკურ და ფსიქოლოგიურ ზიანს აყენებს. ხშირად, სექსუალური შევიწროება განიხილება ჰარასმენტის კონტექსტში.
ჩვენს ქვეყანაში მენტალიტეტი ცოტა განსხვავებულია. მამაკაცის ყურადღება ქალის მიმართ (ან პირიქით) უმეტეს შემთხვევაში პლიუსად ითვლება, თუნდაც ის ოდნავ კვეთავდეს ზღვარს. აქედან გამომდინარე, ჩნდება კითხვა: ეს სიტუაცია აღიქმება როგორც ჰარასმენტი თუ როგორც სიყვარული.
თუ ვსაუბრობთ კლასიკურ ჰარასმენტზე, როცა საუბარია კონკრეტულად შევიწროებაზე, მაშინ მისი არსი ასეთია: ასეთი ყურადღება მხოლოდ ერთ მხარეს სჭირდება, მეორესთვის კი დისკომფორტის გამომწვევი სიტუაცია შეურაცხმყოფელი და დამამცირებელია.
ჰარასმენტის სახეები
ჰარასმენტის თემა ცხოვრების სრულიად განსხვავებულ სფეროებს ეხება.
სექსუალური
შევიწროების ერთ-ერთი ყველაზე განხილული ფორმა. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ეს არის სიტყვიერი და არავერბალური შევიწროება, ასევე სექსუალური ხასიათის ქმედებების განხორციელების იძულება. უადგილო კომპლიმენტები და ხუმრობები, უხამსი წინადადებები, არასასურველი შეხება და მუქარაც კი.
ჰარასმენტი სამსახურში
ეს ასევე საკმაოდ გავრცელებული ტიპის შევიწროებაა, რომელიც გავლენას ახდენს არა მხოლოდ მსხვერპლის ემოციურ მდგომარეობაზე, არამედ სამუშაო გუნდში არსებულ ატმოსფეროზე და, შესაბამისად, წარმოების ყველა პროცესზეც. სამსახურში შეიძლება იყოს როგორც სექსუალური შევიწროების, ასევე ბულინგის შემთხვევები, როდესაც თანამშრომელი განზრახ იზოლირებულია საზოგადოებისგან და ჩაგრულია.
ოჯახური
ეს არის ოჯახში ძალადობა, როდესაც ოჯახის ერთი წევრი მეორეს მხრიდან ექვემდებარება ფიზიკურ, სექსუალურ, ფსიქოლოგიურ ან ეკონომიკურ ძალადობას. როგორც წესი, ეს მოქმედებები ხორციელდება პარტნიორზე კონტროლის შესანარჩუნებლად.
რელიგიური
ეს ნიშნავს მორწმუნეთა გრძნობების და მათი რელიგიური მრწამსის შეურაცხყოფას. მაგალითად, ადამიანს ეკრძალება ღიად ისაუბროს თავის რელიგიურ შეხედულებებზე ან აიძულებენ მონაწილეობა მიიღოს ისეთ მოვლენებში, რომლებიც ეწინააღმდეგება მის რწმენას.
მიზეზები
ითვლება, რომ ქალები უფრო მეტად ხვდებიან შევიწროებას, ამიტომ ამ პრობლემის განხილვისას ყურადღებას გავამახვილებთ მშვენიერ სქესზე. მაშ, რატომ ხდებიან ისინი მამაკაცის არასათანადო ქცევის მსხვერპლნი? შეიძლება ბევრი მიზეზი იყოს, მათ შორის:
- სექსუალური მიზიდულობა;
- დამნაშავის სურვილი საკუთარი თავისთვის რაიმესდამტკიცებისა;
- ტოქსიკური სტერეოტიპები, რომ მამაკაცმა უნდა დათრგუნოს ქალი;
- მამაკაცის დაბალი თანაგრძნობა;
- პირადი საზღვრების გაუგებრობა.
ნებისმიერს შეუძლია განიცადოს ჰარასმენტი, მაგრამ პიროვნების ზოგიერთი ტიპი ყველაზე მეტად არიან მიდრეკილნი ჰარასმენტისა და დევნის მიმართ:
- ვინც საკუთარ თავში ატარებს „მსხვერპლთა“ კომპლექსს. ფსიქოლოგიაში არის ასეთი ცნება: „მსხვერპლ-მოძალადეს“ ტანდემი. ისინი ყოველთვის იპოვიან ერთმანეთს. ადამიანს, რომელსაც ცხოვრებაში ხშირად ამცირებენ, შეურაცხყოფენ, არ გააჩნია საკმარისი ნებისყოფა და ძალა. „მსხვერპლი“ თავისი ქცევით, მიმიკებით, მზერით, სიტყვებით პროვოცირებს „მოძალადეს“.
- საკუთარი გარეგნობითა და ქცევით შეიძლება ადამიანის პროვოცირება, სექსუალური პროვოკატორი. მაგალითად,გამომწვევი ჩაცმულობა, ხმამაღალი სიცილი– ანუ სექსუალური ქცევის გარკვეულიტრიგერები. ამ შემთხვევაში არ უნდა გაგიკვირდეთ, თუ სასურველი ხართ, რადგან თავად აძლევთ სიგნალს, რომ უნდა აღგიქვან როგორც სექსუალური ობიექტი.
- ზოგჯერ ყველაზე მიუწვდომელი ადამიანი ექვემდებარება შევიწროებას. ეს საკმაოდ გამონაკლისია წესიდან, როდესაც საქმე ეხება ეგრეთ წოდებულ „როლთა თამაშებს“: მოსწავლეს უვითარდება მიზიდულობა მკაცრი მასწავლებლის მიმართ, მრევლს უვითარდება გრძნობებიმოძღვრისმიმართ, პაციენტს ექიმის მიმართ. ანუ, სურვილის ობიექტი, პრინციპში, არ შეიძლება იყოს აღქმული სექსუალური თვალსაზრისით, მაგრამ აღიქმება იმიტომ, რომ ის რაღაცნაირად ამაღლებული, მიუწვდომელი ჩანს.
ჰარასმენტის შედეგები
ეჭვგარეშეა, რომ შევიწროება სახიფათოა მსხვერპლისთვის ფსიქოლოგიური და ფიზიკური ზემოქმედების გამო, მაგრამ მოძალადესაც ასევე ემუქრება შედეგები.
გავლენა მსხვერპლზე
ჰარასმენტის მსხვერპლს ხშირად ემუქრება მძიმე ფსიქოლოგიური შედეგები. ამ ადამიანებს შეიძლება აწუხებდეს მუდმივი შიში და შფოთვა, უძლურების და დაუცველობის განცდა. ბევრი ადამიანი იწყებს საკუთარი თავის დადანაშაულებას სიტუაციის გამო. სხვების მიმარტ ნდობა დაკარგულია. ასეთი უარყოფითი ემოციები იწვევს ჯანმრთელობის პრობლემებს, მათ შორის ძილისა და კონცენტრაციის დარღვევას. არსებობს დეპრესიისა და პოსტტრავმული სტრესული აშლილობის განვითარების რისკი.
გავლენა აგრესორზე
რაც შეეხება სამსახურში შევიწროებას, უფრო და უფრო მეტი კომპანია აშენებს კორპორატიულ პოლიტიკას, რათა დაიცვან თანამშრომლები ამ პრობლემისგან. ამრიგად, თუ ხელმძღვანელობა შეიტყობს შევიწროების შემთხვევებს, აგრესორს შეიძლება დაემუქროს გუნდში ნდობის დაკარგვა და სამსახურიდან გათავისუფლება.
როგორ გავუმკლავდეთ ჰარასმენტს
არ შეგეშინდეთ წინააღმდეგობის გაწევის. სამსახურის დაკარგვისაც კი არ შეგეშინდეთ, რადგან ცხოვრება და პიროვნება გლობალურია, სამუშაო კი ლოკალური. მნიშვნელოვანია დაიცვათ საკუთარი საზღვრები და მკაფიოდ გაიაზროთ, ვინ ხართ. იცხოვრეთ კომფორტში საკუთარ თავთან, პატივი ეცით საკუთარ თავს, განვითარდით ეკოლოგიურად და ნუ მოიდრიკავთ ქედს სხვების სასიამოვნოდ და საკუთარი თავის საზიანოდ.
- დაუკავშირდით სპეციალისტს. თუ გაწუხებთ „მსხვერპლის“ სინდრომი, ღირს მიმართოთ ფსიქოლოგს, რომელიც დაგეხმარებათ ამ არაცნობიერი პროგრამის აღმოფხვრაში. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ყველა გამვლელი გააგრძელებს თქვენს დარტყმას, დამცირებას და შეურაცხყოფას. ამიტომ, როდესაც საქმე ეხება იმას, თუ როგორ შეუძლია „მსხვერპლს“ თავი დაიცვას შევიწროებისგან, მან ჯერ საკუთარ სისუსტეებზე უნდა იმუშაოს და შემდეგ გადავიდეს აგრესორის წინააღმდეგ ქმედებებზე.
- ნუ იდანაშაულებ საკუთარ თავს. მიუხედავად ყველაფრისა, უნდა გააცნობიერო, რომ შენ არ ხარ და ვერ იქნები დამნაშავე დღევანდელ ვითარებაში. თქვენ არ ხართ პასუხისმგებელი სხვა ადამიანის ქმედებებზე. როგორც ყველას, თქვენც გაქვთ სრული უფლება, გარშემომყოფებმა პატივი სცენ და დაიცვან თქვენი პირადი საზღვრები. თუ ვინმე ამას ვერ აკეთებს, ეს მთლიანად მისი ბრალია და არა თქვენი.
- შეინარჩუნე თავდაჯერებულობა. მნიშვნელოვანია იყო მამაცი. ანუ, თუ საკუთარ თავის მიმართუხამს ქცევასშენიშნავთ, ამაზე უნდა განაცხადოთ. დაუყოვნებლივ უნდა გაავლოთ წითელი ხაზი დამნაშავესთან, ვინც არ უნდა იყოს ის (თუნდაც ეს იყოს თქვენი უფროსი, რომელზეც დამოკიდებულია თქვენი კეთილდღეობა ამ მომენტში). თუ გარკვევით და მშვიდად აუხსნით, რომ მისი საქციელი მიუღებელია, მაშინ ადეკვატური ადამიანი უკან დაიხევს. მაგრამ როცა შეურაცხყოფას იტან, შენი დუმილი განიმარტება, როგორც მოქმედებისკენ მოწოდება.