ლალი ჩხიკვაძე

თბილისის გულის ცენტრისა და პირველი საუნივერსიტეტო კლინიკის ნევროლოგი, მედიცინის დოქტორი, ლონდონის საუნივერსიტეტო კლინიკის – Msc in Clinical Neurology, University College London, London, UK.

- რა მდგომარეობაა დეპრესია და შფოთვითი აშლილობა?

- დეპრესია არის ფსიქიკური ჯანმრთელობის დარღვევა, რომელიც ხასიათდება მუდმივი სევდის, უიმედობისა და საქმიანობისადმი ინტერესის დაკარგვით. ამან შეიძლება გამოიწვიოს სხვადასხვა ემოციური და ფიზიკური პრობლემა და შეიძლება შეამციროს ადამიანის ფუნქციონირების უნარი სამსახურშიც და სახლშიც. მეორე მხრივ, შფოთვითი მდგომარეობა მოიცავს გადაჭარბებულ შეშფოთებას და შიშს. ის შეიძლება გამოვლინდეს ფიზიკური სიმპტომებით – სწრაფი გულისცემით, ოფლიანობითა და გაღიზიანებით. როგორც დეპრესია, ისე შფოთვა საკმაოდ სერიოზული მდგომარეობაა, რამაც შეიძლება გავლენა მოახდინოს ადამიანის ყოველდღიურ ცხოვრებასა და კეთილდღეობაზე. თუ თქვენ ან თქვენ ნაცნობი განიცდის დეპრესიის ან შფოთვის სიმპტომებს, მნიშვნელოვანია, მოიძიოთ პროფესიონალური დახმარება.

- რამ შეიძლება გამოიწვიოს დეპრესია და შფოთვითი აშლილობა?

- არსებობს სხვადასხვა რისკ-ფაქტორი, რომლებიც ხელს უწყობენ დეპრესიისა და შფოთვის განვითარებას. ის მოიცავს:

• გენეტიკურ მიდრეკილებას;
• ტვინის ქიმიის და ფუნქციის დარღვევას;
• პიროვნულ თვისებებს;
• ცხოვრებისეულ ტრავმულ მოვლენებს;
• ქრონიკულ სტრესს;
• ფიზიკურ ჯანმრთელობასა და სხვადასხვა ნივთიერების ბოროტად გამოყენებას.

გარდა ამისა, სოციალურმა და გარემო ფაქტორებმა, როგორიცაა სიღარიბე, დისკრიმინაცია და სოციალური მხარდაჭერის ნაკლებობა, ასევე შეიძლება შეასრულოს როლი დეპრესიისა და შფოთვის გამომწვევაში.

მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ თითოეული ადამიანის გამოცდილება უნიკალურია და ამ რისკ-ფაქტორებს შეუძლია პიროვნების ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე მოქმედება.

- რა სიმპტომები აქვს ადამიანს, რომელსაც დეპრესია და შფოთვითი აშლილობა აქვს?

- დეპრესიის ზოგიერთი საერთო სიმპტომი მოიცავს:

• მუდმივ სევდას;
• სიცარიელეს ან უიმედობას;
• ინტერესის ან სიამოვნების დაკარგვას ოდესღაც გატარებული აქტივობებით;
• მადისა და წონის ცვლილებას;
• ზედმეტ ძილიანობას ან პირიქით ძილის გაძნელებას;
• დაღლილობას, უენერგიობას;
• უსარგებლობის განცდას ან დანაშაულის გრძნობას;
• კონცენტრაციის ან გადაწყვეტილების მიღების გაძნელებას და ასევე ახასიათებს
• სიკვდილზე ან თვითმკვლელობაზე ფიქრები.

- როგორი ქცევა აქვს ადამიანს შფოთვითი აშლილობის დროს?

- რაც შეეხება შფოთვას, ის შეიძლება სხვადასხვა ადამიანს სხვადასხვა გზით გამოუვლინდეს, მაგრამ ზოგიერთი საერთო სიმპტომი მოიცავს:

• გადაჭარბებულ შფოთვებს ან შიშს ყოველდღიური სიტუაციების მიმართ;
• მოუსვენრობას ან გაღიზიანებას, რთულია ასევე ამ შფოთვის გაკონტროლება.

მას ახასიათებს ფიზიკური სიმპტომებიც, როგორიცაა:

• აჩქარებული გულისცემა;
• ოფლიანობა;
• კანკალი;
• ქოშინი.
• შესაძლებელია გამოვლინდეს მუდმივი დაძაბულობა;
• უძილობა;
• შემაწუხებელი აზრების ქონა, რაც, რა თქმა უნდა, იწვევს დისტრესს.

მნიშვნელოვანია, აღინიშნოს, რომ ეს მხოლოდ რამდენიმე შესაძლო სიმპტომია და ყველას გამოცდილება დეპრესიასთან და შფოთვით აშლილობასთან შეიძლება განსხვავებული იყოს. თუ გაწუხებთ ფსიქიკური ჯანმრთელობა ან გაქვთ რომელიმე ჩამოთვლილი სიმპტომი, სათანადო შეფასებისა და მხარდაჭერისთვის რეკომენდებულია ფსიქიკური ჯანმრთელობის პროფესიონალისადმი მიმართვა.

შფოთვით დაავადებული ადამიანის ყოველდღიური აქტივობები შეიძლება განსხვავდებოდეს ინდივიდისა და მისი შფოთვის სიმძიმის მიხედვით. ზოგიერთი ჩვეულებრივი გამოცდილება შფოთვით დაავადებული ადამიანებისთვის შეიძლება მოიცავდეს მარტივი დავალებებით გადატვირთულობის შეგრძნებას, კონცენტრაციის გაძნელებას, მოუსვენრობას, გარკვეული სიტუაციების ან აქტივობების თავიდან აცილებას, რომლებიც იწვევს შფოთვას.

- რამდენ ხანს შეიძლება გაგრძელდეს დეპრესია?

- დეპრესიის ხანგრძლივობა შეიძლება განსხვავდებოდეს. ზოგიერთ ადამიანს შეიძლება განუვითარდეს დეპრესიის ერთი ეპიზოდი, რომელიც გრძელდება რამდენიმე კვირა ან თვე, ხოლო ზოგს შეიძლება ჰქონდეს განმეორებითი ეპიზოდები, რომელიც გაგრძელდება წლების განმავლობაში. ზოგადად, არანამკურნალევი მძიმე დეპრესიული აშლილობა შეიძლება გაგრძელდეს დაახლოებით ექვსი თვიდან ერთ წლამდე ან მეტხანს. თუმცა, სათანადო მკურნალობით, მათ შორის, ფსიქოთერაპიით, მედიკამენტებით და ცხოვრების წესის ცვლილებებით, ბევრ ადამიანს შეუძლია განიცადოს სიმპტომების მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება რამდენიმე თვეში.

- როგორ ხდება დიაგნოზის დადგენა?

- დეპრესიის დიაგნოსტირება, ჩვეულებრივ, სხვადასხვა მეთოდის კომბინაციით ხდება. ჯანდაცვის სპეციალისტი ხშირად ატარებს საფუძვლიან შეფასებას, რომელიც შეიძლება მოიცავდეს ფიზიკალურ გამოკვლევას, სიმპტომების შეფასებას და პირადი და ოჯახური სამედიცინო ისტორიის განხილვას. მათ ასევე შეუძლიათ გამოიყენონ დიაგნოსტიკური საშუალებები, როგორიცაა კითხვარები ან სტანდარტიზებული შეფასებები, რათა სიმპტომების სიმძიმე შეაფასონ და დროთა განმავლობაში ცვლილებებს თვალყური ადევნონ.

- როგორია თანამედროვე მიდგომები დეპრესიისა და შფოთვითი აშლილობის მკურნალობაში?

- დეპრესიისა და შფოთვის მკურნალობის თანამედროვე ვარიანტები მოიცავს მრავალფეროვან მიდგომებს. ეს შეიძლება იყოს თერაპია, როგორიცაა კოგნიტური ქცევითი თერაპია (CBT) ან ინტერპერსონალური თერაპია, ისევე როგორც მედიკამენტები, როგორიცაა სეროტონინის უკუმიტაცების შერჩევითი ინჰიბიტორები (SSRIs) ან სეროტონინ-ნორეპინეფრინის უკუმიტაცების ინჰიბიტორები (SNRIs). სხვა ვარიანტები შეიძლება მოიცავდეს ცხოვრების სტილის ცვლილებებს, როგორიცაა რეგულარული ვარჯიში, გონების პრაქტიკა და დიეტის კორექტირება. რეფრაქტერული დეპრესიის დროს კვლევებმა აჩვენა, რომ თავის ტვინის ღრმა სტიმულაცია (DBS) საკმაოდ პერსპექტიულია. მსგავსი მკურნალობის ტაქტიკა FDA-m (U.S. Fოოდ ანდ Dრუგ Aდმინისტრატიონ) უკვე დაამტკიცა ობსესიურ-კომპულსური აშლილობისთვის და შესაძლებელია მალე დეპრესიისთვისაც გამოიყენონ მკურნალობის ერთ-ერთ მეთოდად.

- რამდენად შესაძლებელია დეპრესიისა და შფოთვითი აშლილობის პრევენცია?

- დიახ, გარკვეულწილად შესაძლებელია დეპრესიისა და შფოთვის პრევენცია ინდივიდუალური სიტუაციის კონტექსტის გააზრებით და შესაბამისი ზომების მიღებით. ეს შეიძლება მოიცავდეს ჯანსაღი ცხოვრების წესის დაცვას, სოციალური მხარდაჭერის ძიებას, სტრესის შემცირების ტექნიკის პრაქტიკას, როგორიცაა გონების ვარჯიშები ან მედიტაცია, მაგალითად, მე ყველა ჩემს პაციენტს ვეუბნები: „თქვენ უნდა აკონტროლოთ თქვენი ემოციები და არა ემოციებმა თქვენ“ და ვასწავლი შესაბამის ვარჯიშებს ამის მისაღწევად, ასევე აუცილებელია პროფესიონალის დახმარების მოძიება.