ნანა კალანდაძე

რაც სასარგებლოა და იმის მოსპობას, რაც მავნებელია. აქედან - სწრაფვა დადებითი ზემოქმედებისკენ და უარყოფითისგან გაქცევის სურვილი.

როგორც ჩანს, ადამიანის ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი ცხოვრებისეული მოთხოვნილებაა შეგრძნებათა ნორმალური მოდინება, რომლებიც პირდაპირ კვებავს ადამიანის ტვინს, აწვდის მას სასიცოცხლოდ აუცილებელ შთაბეჭდილებებს.

ყველასათვის ცნობილი ხუთი გრძნობის ორგანო (სინამდვილეში ისინი გაცილებით მეტია) აგროვებენ ინფორმაციას ორგანიზმისთვის გარე სამყაროდან სინათლის, ფერის, ხმის, სუნის, ტემპერატურის, შეხების სახით. რომელიმე ერთი სახის ინფორმაციის უკმარისობა იწვევს თავისი ვარიანტის შიმშილს, წყურვილს, სურვილს.

ბუნებრივია, ადამიანი გარე სამყაროსთან მაკავშირებელი ყოველი არხის დაკარგვას უდიდეს ტრაგედიად განიცდის. გრძნობის ორგანოს დაკარგვით მხოლოდ განცდათა სპექტრი კი არ ღარიბდება, არამედ გარდაიქმნება მთელი პიროვნება, მთელი მისი ცხოვრებისეული დამოკიდებულება გარემოსა და გარშემო მყოფი ადამიანების მიმართ. იცვლება ყველაფერი.

სიბრმავე, სიყრუე, სიმუნჯე არა მარტო ფიზიოლოგიური ან თუნდაც ფსიქოლოგიური მდგომარეობაა, - ეს განსაკუთრებული სოციალური როლია, რომელიც როგორც შემსრულებლისგან, ისე გარშემო მყოფთაგან მოითხოვს სრულიად განსაკუთრებულ ქცევას. თუმცა, როგორც ყოველთვის ფსიქოლოგიაში, ისეთი ტრაგიკული მოვლენაც კი, როგორიც მხედველობის ან სმენის დაკარგვაა, სხვადასხვა პიროვნების მთლიანი სურათის მიხედვით სხვადასხვაგვარად განიცდება. როცა მხედველობითი შეგრძნებები დარღვეულია ან არ არსებობს, ირღვევა აღქმაც, რადგან მის შინაარსს სათანადო შეგრძნებები ქმნიან. აქ საქმე გვაქვს ნაწილობრივ ან სრულ სიბრმავესთან. თუმცა უსინათლო ადამიანს სამყაროს თავისებური აღქმა აქვს.

არსებობს ერთი მნიშვნელოვანი და ზოგადი კანონზომიერება: ჩვენს შეგრძნებებსა და აღქმაში ყველაფერი დაკავშირებულია ყველაფერთან. ჩვენ ვლაპარაკობთ თბილ ბგერებსა და ცივ ტონებზე, ტკბილ და მწარე მოგონებებზე. ამაოდ როდი გადადის რეცეპტორული ზონები დიდი ტვინის ქერქში მწყობრად ერთმანეთზე და მათ შორის მკვეთრი ზღვარი არ არსებობს. სწორედ ამიტომ აქვს ყველაფერს, რაც ჩვენ ირგვლივაა, ფერიც და ხმაც, სუნიც და გემოც.

საკმარისად აქვს თუ არა ადამიანს გრძნობის ორგანოები გარესამყაროს მრავალფეროვნების შესამეცნებლად?

მთელი ინფორმაციის 80%-ს ჩვენ გვაწვდის “მზიური ორგანო” - თვალი. მაგრამ ყველაფერს “აგროვებს” და “შთანთქავს” იგი? ყველაფერს ხედავს ჩვენი თავი! ადამიანი სამყაროს გონების მძლავრი ლინზით ჩასცქერის; თუ ის ბრმაა ან ყრუ - ვერ ხედავს ან არ ესმის - ეს ყველაფერი უფრო გამძაფრებულია. გონებას ძალუძს გადალახოს ჩვენი სხეულებრივი ორგანიზაციის ფიზიოლოგიური არასრულფასოვნება.

უსინათლოებს დაბადებიდან ძალზე ფაქიზი და ზუსტი აქვთ შეხების შეგრძნება, ვინაიდან მხედველობას მოკლებულ ადამიანს გარემოს აღქმის პროცესში შეხების ფართოდ გამოყენება უხდება. შეხების შეგრძნების გავარჯიშება შესაძლებელია და მას ძლიერი ადაპტაცია ახასითებს. მართლაც მრავალფეროვანია ის ინფორმაცია, რომელსაც უსინათლო ადამიანი იღებს შეხებით: სიმაგრე, სირბილე, ელასტიკურობა, ფხვიერება, წებოვანება, სიმახვილე, სინესტე, სისველე, სიმშრალე, სიგლუვე, ხორკლიანობა, სიცივე, სითბო, ფორმა და სხვა.

უსინათლოსთვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია და სპეციფიკური ვიბრაციის შეგრძნება, რომლის საშუალებითაც ის სცნობს მუსიკალურ ნაწარმოებებს, ტკბება მუსიკით, ვიბრაციით აღიქვამს ადამიანის “ფეხის ხმას”, კარზე კაკუნს. ასე რომ, თავის ტვინი ამა თუ იმ აღქმის დეფიციტის აღმოფხვრას და კომპენსაციას სხვა შეგრძნებათა გამძაფრებით ახდენს.

უდიდესი მნიშვნელობა აქვს უსინათლოს ცხოვრებასთან შერწყმისთვის გარშემო მყოფთა მზრუნველობას, გამორჩეულ ყურადღებას, თანადგომას, თანაგრძნობას. იმისთვის, რომ მათ სრულფასოვან ადამიანებად აგრძნობინონ თავი, ახლობლები უნდა ეცადონ მათთვის შესაფერისი გარემოს შექმნას, მათი უსაფრთხოდ გადაადგილებისთვის მოხერხებული საშუალებების მოფიქრებას.

დღეს მრავლად იბეჭდება (სამწუხაროდ, არა საქართველოში) წიგნები, ჟურნალ-გაზეთები ბრაილის შრიფტით - უსინათლოთათვის განკუთვნილი წერტილოვანი შრიფტით (ემყარება ექვსი ამობურცული წერტილის სხვადასხვა კობინაციას), რომელიც ფრანგმა პედაგოგმა ლუი ბრაილმა შექმნა. ასეთი შრიფტით დაბეჭდილი საკითხავი ლიტერატურის წყალობით უსინათლოები გარე სამყაროსგან გარიყულებად არ იგრძნობენ თავს, საიდანაც საკუთარი არასრულფასოვნებისა და უსარგებლობის შეგრძნებამდე ერთი ნაბიჯია.