გულის გაჩერება - რა იწვევს და როგორ დავეხმაროთ ასეთ დროს
გულის უეცარი გაჩერება გულისხმობს გულის ფუნქციის, სუნთქვისა და ცნობიერების უეცარ და აუხსნელ დაქვეითებას, შეწყვეტას. გულის უეცარი გაჩერება ძირითადად ელექტრული პროცესების დარღვევის შედეგია, რომლის დროსაც გულის მთავარი, სისხლის გადატუმბვის ფუნქცია, მოშლილია.
გულის უეცარი გაჩერება განსხვავდება მიოკარდიუმის ინფარქტისგან, რომლის დროსაც სისხლი გულს აღარ მიეწოდება. თუმცა, მიოკარდიუმის ინფარქტმა ზოგჯერ შეიძლება გამოიწვიოს ელექტრული დარღვევა, რომელიც გულის უეცარი გაჩერების მიზეზი გახდება.
გულის უეცარი გაჩერება სამედიცინო გადაუდებელი მდგომარეობაა. თუ მკურნალობა დროულად არ დაიწყო, ვითარდება უეცარი გულისმიერი სიკვდილი. სწრაფი და სწორი მკურნალობით, გადარჩენის შანსი იზრდება. გულ–ფილტვის რეანიმაციის სწორი ჩატარება, თუნდაც მხოლოდ გულის მასაჟით, ამ შანსებს კიდევ უფრო მატებს პაციენტს.
გულის უეცარი გაჩერების პირდაპირი გამომწვევი მიზეზი ძირითადად გულის რითმის რაიმე სახის დარღვევაა.
სხეულის კუნთებისაგან განსხვავებით, რომლებიც ნერვებისგან იღებენ ელექტრულ სტიმულაციას, გულის კუნთი თავად მოიცავს ელექტრულ სტიმულატორს– უჯრედების სპეციალურ გროვას, მარჯვენა წინაგულში. ეს გროვა, ანუ სინუსური კვანძი, ქმნის ელექტრულ იმპულსს, რომელიც თანდათანობით ვრცელდება გულის დანარჩენ ნაწილში, რათა კუნთის მოქმედება სინქრონიზირებული იყოს. სინქრონიზაცია აუცილებელია სისხლის გადატუმბის ფუნქციის ნორმალურად შესრულებისათვის.
თუ სინუსური კვანძი პათოლოგიურია ან ელექტრული იმპულსები გულში კარგად არ ტარდება, იქმნება არითმიული მდგომარეობა. შედეგად, გული ან ძალიან სწრაფად, ან ძალიან ნელა ან არარეგულარულად იკუმშება. ხშირად, რითმის პრობლემა დროებითი და უვნებელია. არითმიის ზოგიერთი ტიპი კი გულის უეცარი გაჩერების გამომწვევი მიზეზიც ხდება.
გულის უეცარი გაჩერების ყველაზე ხშირი მიზეზი პარკუჭოვანი ფიბრილაციაა– სწრაფი, ქაოსური ელექტრული იმპულსები, რომელთა გამოც პარკუჭები უმიზნოდ იკუმშება და სისხლს ნორმალურად ვერ ტუმბავს.
უმეტესად, გულის უეცარი გაჩერების გამომწვევი არითმია ცალკეულად არ ხდება. ნორმალური, ჯანმრთელი გულის მქონე ადამიანს გარეგანი სტიმულაციის გარეშე გულის უეცარი გაჩერება იშვიათად უვითარდება. გარეგანი სტიმულაცია ელექტრული შოკი, არალეგალური ნარკოტიკები, ტრავმა შეიძლება იყოს.
გულის დაავადებები, რომლის დროსაც მეტია გულის უეცარი გაჩერების რისკი
სიცოცხლისათვის საშიში არითმია ძირითადად გულის რაიმე დაავადების მქონე ადამიანში ვითარდება. ესენია:
- კორონარული არტერიების დაავადება. გულის უეცარი გაჩერება ძირითადად კორონარული დაავადების მქონე პაციენტებში გვხვდება. ამ დროს, არტერიები დახშულია ქოლესტერინის და სხვა ცხიმოვანი მოლეკულების დაგროვების გამო, რის შედეგადაც გულს სისხლი არ მიეწოდება. გული ამ დროს ელექტრულ იმპულსებს სწორად ვეღარ ატარებს.
- მიოკარდიუმის ინფარქტი. თუ განვითარდა მიოკარდიუმის ინფარქტი, სავარაუდოა მძიმე კორონარული დაავადების არსებობა. ამ დროს შეიძლება დაიწყოს პარკუჭოვანი ფიბრილაცია და გულის უეცარი გაჩერება. დამატებით, ინფარქტი აყალიბებს ნაწიბუროვან ქსოვილს. ელექტრული იმპულსების გატარება ნაწიბურის გამო შეიძლება დაირღვეს.
- გულის გადიდება– კარდიომიოპათია. ეს ძირითადად გულის კედლების გაჭიმვის, გადიდების ან გასქელების გამო ვითარდება. ნებისმიერ შემთხვევაში, გულის კუნთი პათოლოგიურია და ვითარდება ქსოვილის დაზიანება და პოტენციური არითმიები.
- გულის სარქვლოვანი დაავადებები. სარქვლის რეგურგიტაცია ან სტენოზი შეიძლება გართულდეს გულის კუნთის რომელიმე ნაწილის დაჭიმვით ან გასქელებით. როცა საკნები დიდდება ან სუსტდება მომატებული სტრესის გამო, იზრდება არითმიის განვითარების რისკიც.
- გულის თანდაყოლილი დაავადება. გულის უეცარი გაჩერება ბავშვებში და მოზარდებში, ძირითადად გულის თანდაყოლილი დაავადების შედეგია. მოზრდილებიც კი, რომელთაც დეფექტის გამო უკვე ჩაუტარდათ ქირურგიული ჩარევა, არიან გულის უეცარი გაჩერების მომატებული რისკის ქვეშ.
- გულის ელექტრული პრობლემები. ზოგიერთ ადამიანს აქვს გულის ელექტრული პროცესების დარღვევა. ამ მდგომარეობას გულის პირველადი არითმია ეწოდება და მაგალითებია: ბრუგადას სინდრომი, Qთ ინტერვალის გახანგრძლივების სინდრომი და ა.შ.
სიმპტომები
გულის უეცარი გაჩერების სიმპტომები სწრაფი და თვალსაჩინოა:
- უეცარი კოლაფსი
- პულსის არარსებობა
- სუნთქვის გაჩერება
- ცნობიერების დაკარგვა
ზოგჯერ, სხვა სიმპტომები და ნიშნები ვლინდება გულის უეცარ გაჩერებამდე. ესენია: დაღლილობა, გონების დაკარგვა, გათიშვა, გულმკერდის ტკივილი, სუნთქვის უკმარისობა, სისუსტე, ფრიალი, ღებინება. ამის მიუხედავად, გულის უეცარი გაჩერება მაინც უფრო ხშირად სხვა სიმპტომების გარეშე გვხვდება.
როდის მივმართოთ ექიმს
თუ გაქვთ გულმკერდის არეში ტკივილისა და დისკომფორტის ხშირი ეპიზოდები, გულის ფრიალი, არარეგულარული ან სწრაფი გულისცემა, აუხსნელი სტვენითი სუნთქვა ან სუნთქვის უკმარისობა, გულის წასვლის ეპიზოდი, აუცილებლად მიმართეთ ექიმს. თუ ეს სიმპტომები ხანგრძლივად გაწუხებთ, დარეკეთ 112–ზე.
როცა გული ჩერდება, ჟანგბადით მდიდარი სისხლის ნაკლებობა იწვევს ტვინის დაზიანებას სულ რამდენიმე წუთში. სიკვდილი ან ტვინის მუდმივი დაზიანება 6 წუთში ვითარდება. დრო კრიტიკული მნიშვნელობისაა, როცა პაციენტი უგონოდაა და არ სუნთქავს. აუცილებელია დაუყოვნებლივი ჩარევა.
დარეკეთ 112–ზე, თუ ვინმე თქვენს გარშემო უგონოდაა. თუ უგონოდ მყოფი ბავშვია ან მარტო ხართ, დაიწყეთ გულ–ფილტვის რეანიმაცია, მხოლოდ გული მასაჟით, 112–ზე დარეკვამდე 2 წუთით ადრე მაინც ან მოძრავი ელექტრული დეფიბრილატორის გამოყენებამდე 2 წუთით ადრე.
გულ–ფილტვის რეანიმაცია. შეამოწმეთ, სუნთქავს თუ არა უგონოდ მყოფი ადამიანი. თუ იგი არ სუნთქავს, დაიწყეთ გულ–ფილტვის რეანიმაცია. დააწექით გულმკერდს ძლიერად, წუთში დაახლოებით 100–ჯერ. თუ გაქვთ გავლილი ტრენინგი გულ–ფილტვის რეანიმაციის შესახებ, შეამოწმეთ სასუნთქი გზა და დაიწყეთ ხელოვნური სუნთქვა 30–ჯერ გულმკერდის დაწოლის შემდეგ. თუ არ ხართ გამოცდილი, მხოლოდ გულის მასაჟი განაგრძეთ. არ შეწყვიტოთ პირველადი დახმარება, სანამ დეფიბრილატორს არ მოიტანენ ან სასწრაფო არ მოვა.
გამოიყენეთ დეფიბრილატორი, თუ ეს მოწყობილობა ახლოსაა. თუ არ იცით, როგორ უნდა გამოიყენოთ დეფიბრილატორი, დარეკეთ 112–ზე და ოპერატორი დაგეხმარებათ ინსტრუქციებით. თუ მოწყობილობა ამას გადაწყვეტს, განახორციელეთ 1 ელექტრული დარტყმა და მაშინვე განაგრძეთ გულ–ფილტვის რეანიმაცია 2 წუთით მაინც. დეფიბრილატორის გამოყენებისას, შეამოწმეთ პულსი. თუ საჭიროა, დეფიბრილატორი გამოიყენებს შოკს. გაიმეორეთ ეს ციკლი, სანამ ადამიანი გონზე არ მოვა ან სასწრაფოს გუნდი არ ჩაგანაცვლებთ.
მოძრავი ავტომატური გარეგანი დეფიბრილატორი თავშეყრის მრავალ ადგილას შეიძლება შეგვხვდეს: აეროპორტებში, კაზინოებში, სავაჭრო ცენტრებში. დეფიბრილატორის შეძენა სახლისთვისაც შესაძლებელია. დეფიბრილატორს ინსტრუქციები მოყვება და იგი პროგრამირებულია, რათა შოკი მხოლოდ საჭიროების შემთხვევაში გამოიყენოს.