რა უნდა ვიცოდეთ დიაბეტის შესახებ და როგორ ვუმკურნალოთ მას
ჯანმო-ს მონაცემებით, მხოლოდ 2019 წელს შაქრიანი დიაბეტით და მის მიერ გამოწვეული თირკმლის დაავადებებით 2 მილიონი ადამიანი გარდაიცვალა.
სამწუხაროდ, მიუხედავად თანამედროვე მედიცინის მიღწევებისა, დიაბეტი განუკურნებელ დაავადებად რჩება. თუმცა დროული მკურნალობითა და გარკვეული რეკომენდაციების დაცვით, ადამიანი აკონტროლებს დაავადებას და სრულფასოვანი ცხოვრებით ცხოვრებს.
არსებობს დიაბეტის ორი ყველაზე გავრცელებული ტიპი - ტიპი 1 და ტიპი 2.
- ტიპი 1 დიაბეტისას აღინიშნება ინსულინის აბსოლუტური დეფიციტი, რაც მოითხოვს უწყვეტ ინსულინოთერაპიას.
ყველაზე ხშირად, ტიპი 1 დიაბეტი ვითარდება პანკრეასის β-უჯრედების აუტოიმუნური დაზიანების გამო, რაც იწვევს ინსულინის აბსოლუტურ დეფიციტს. ასევე არსებობს მრავალი გენეტიკური მიდრეკილების ფაქტორი. გარდა ამისა, არსებობს მტკიცებულება გარემოს გავლენის შესახებ დაავადების განვითარებაზე - სტრესი, წინა ინფექციები და ა.შ.
ტიპი 1 დიაბეტის სიმპტომები ხშირად საკმაოდ სწრაფად და მკვეთრად ვითარდება. ესენია: ძლიერი წყურვილი, როდესაც ადამიანი სვამს დღეში 3-5 ლიტრამდე, ამოსუნთქულ ჰაერში აცეტონის სუნი, კანის ქავილი, გახშირებული შარდვა, წონის უეცარი კლება, ჭრილობების ცუდად შეხორცება, კანის პრობლემები (ფურუნკულოზი, კანდიდოზი). გვიან გამოვლენის შემთხვევაში - კეტოაციდოზური კომა და ა.შ.
- ტიპი 2 შაქრიანი დიაბეტი ძირითადად ვლინდება პერიფერიული ქსოვილების ინსულინისადმი მგრძნობელობის დაქვეითების და ინსულინის შედარებითი დეფიციტის გამო, რაც იწვევს ქრონიკულ ჰიპოგლიკემიას, რაც დროთა განმავლობაში იწვევს სისხლძარღვების და ნერვული დაბოლოებების დაზიანებას, ორგანოებისა და ქსოვილების დისფუნქციის განვითარებით.
ტიპი 2 დიაბეტის სიმპტომები ხშირად ვლინდება 40 წლის შემდეგ და ჩივილები დაავადების დაწყებისას შესაძლოა არ იყოს ან არასპეციფიკური იყოს, რაც ასოცირდება გლიკემიის თანდათანობით მატებასთან.
ადამიანს შეიძლება ჰქონდეს ზოგადი სისუსტე და დაღლილობის ჩივილი. ქალებს შეიძლება აწუხებდეთ ხშირად განმეორებადი რძიანა, ხოლო მამაკაცებს შეიძლება განუვითარდეთ ბალანიტი. ავადმყოფთა დაახლოებით 30%-ში დაავადება ვლინდება გართულებების (ინფარქტი,ინსულტი, მხედველობის დაკარგვა და ა.შ.) გამოვლენისას.
ამ ტიპის დიაბეტის მქონე პაციენტებს გლიკემიის მომატებულ დონეებთან ერთად შეიძლება ჰქონდეთ ნორმალურთან ახლოს ან მომატებული ინსულინის დონე. იგი ვითარდება ძირითადად თანდათანობით და მისი დაწყებისას შეიძლება არ იყოს კლინიკური სიმპტომები.
ფაქტორები, რომლებიც ხელს უწყობს ტიპი 2 დიაბეტის განვითარებას, არის ასაკი, სიმსუქნე და ფიზიკური აქტივობის ნაკლებობა. უფრო მეტიც, ის უფრო მეტად უკავშირდება გენეტიკურ მიდრეკილებას, ვიდრე ტიპი 1 დიაბეტი.
მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ადამიანის ჯანმრთელობისთვის საფრთხეს ქმნის არა მხოლოდ თავად დაავადება, არამედ სხვადასხვა თანმდევი გართულებები. ისინი შეიძლება დაიყოს მწვავე და ქრონიკულად.
მწვავე გართულებები, უპირველეს ყოვლისა, მოიცავს კეტოაციდოზურ, ჰიპეროსმოლარულ და ლაქტატაციდოზურ დიაბეტურ კომას, პროვოცირებულს ინსულინის მძიმე დეფიციტით.
ქრონიკული გართულებები გამოწვეულია მუდმივი ჰიპერგლიკემიით, რაც იწვევს მცირე სისხლძარღვების (დიაბეტური რეტინოპათია, დიაბეტური ნეფროპათია) და ნერვული სისტემის (დიაბეტური ნეიროპათია), მსხვილი სისხლძარღვების დაზიანებას (კორონარული არტერიები, ინსულტი, მიოკარდიუმის ინფარქტი).
ნახშირწყლების მეტაბოლიზმის დარღვევების პირველადი დიაგნოზისთვის ექიმები იყენებენ სისხლში უზმოზე გლუკოზის ლაბორატორიულ განსაზღვრას.
ტიპი 1 დიაბეტის შემთხვევაში მკურნალობის ყველაზე ეფექტური მეთოდია ინსულინოთერაპია.
ტიპი 2 დიაბეტის ეფექტური მკურნალობისთვის პაციენტმა უნდა დაიცვას სპეციალისტების ყველა რეკომენდაცია. ეს არის ცხოვრების წესის შეცვლა (ფიზიკური აქტივობის გაზრდა, დიეტის შეცვლა) მედიკამენტებთან ერთად, გლუკოზის შემცირების ოპტიმალური თერაპიის შერჩევა, ბარიატრიული ქირურგიის ჩვენებების იდენტიფიცირება დიაბეტის კონტროლისთვის მეტაბოლური სინდრომისა და სიმსუქნის მქონე პაციენტებში.
გარკვეულ დიეტასა და ფიზიკურ აქტივობას შეუძლია გააუმჯობესოს გლიკემიური კონტროლი, შეამციროს გლუკოზის შემამცირებელი თერაპიის საჭიროება და გააუმჯობესოს პაციენტის ცხოვრების ხარისხი.
პირველი ტიპის დიაბეტის დროს დიეტა ემყარება პურის ერთეულების დათვლის სისტემას (BU), რომელიც საშუალებას გაძლევთ გამოთვალოთ ნახშირწყლების ერთჯერადი მოხმარების მაჩვენებელი და შეინარჩუნოთ ჭამის შემდეგ სისხლში შაქრის დონე ოპტიმალურ დონეზე.
როგორ დავამარცხოთ დიაბეტი: თვითკონტროლი და მკურნალობის ინოვაციური მეთოდები
შაქრიანი დიაბეტის არსებობისას გლიკემიის თვითკონტროლის სიხშირე დამოკიდებულია დაავადების კომპენსაციის ხარისხზე და მიღებულ თერაპიაზე. ამგვარად, ტაბლეტებით თერაპიისას ნახშირწყლების მეტაბოლიზმის შედარებით კომპენსირებით, ჩვეულებრივ საკმარისია შაქრის დონის შემოწმება დღეში ერთხელ.
თავის მხრივ, ინსულინოთერაპიის ჩატარებისას, გესტაციური დიაბეტის ან მაღალი გლიკემიის დროს, უფრო ხშირი მონიტორინგია ნაჩვენები.
დამატებით ლაბორატორიული მაჩვენებელი, როგორიცაა გლიკოზირებული ჰემოგლობინი. ის ასახავს სისხლში გლუკოზის საშუალო დონეს ბოლო 3 თვის განმავლობაში. გარდა ამისა, ექიმი განსაზღვრავს გამოკვლევებს შაქრიანი დიაბეტის გართულებების დროული გამოვლენის მიზნით.
სამიზნე გლიკემიური მაჩვენებლები ინდივიდუალურია და დამოკიდებულია პაციენტის ასაკზე, სიცოცხლის ხანგრძლივობაზე, ათეროსკლეროზული კარდიოსკლეროზული დაავადებების არსებობაზე, მძიმე ჰიპოგლიკემიის განვითარების რისკზე და ფუნქციურ დამოკიდებულებაზე.
შაქრიანი დიაბეტის მკურნალობა არ არის გაყინული ერთ ადგილას, რადგან ამ სფეროში რეგულარულად ჩნდება ახალი კვლევები.
ახლა არის ნახშირწყლების მეტაბოლიზმის დარღვევის მკურნალობის მეთოდების განვითარების პიკი, ჩნდება ახალი მედიკამენტები, რომლებიც საშუალებას იძლევა არა მხოლოდ მიაღწიონ დიაბეტის კომპენსაციას, არამედ შეამცირონ გულ-სისხლძარღვთა უარყოფითი მოვლენების განვითარების რისკი, თავიდან აიცილონ თირკმლის უკმარისობის პროგრესირება და გაკონტროლდეს სხეულის წონა.
ასევე, სულ უფრო მეტი ყურადღება ეთმობა შაქრიანი დიაბეტის მკურნალობის ქირურგიულ მეთოდებს მორბიდული სიმსუქნის მქონე პაციენტებში, რომლებმაც შესანიშნავი შედეგი აჩვენეს არა მხოლოდ წონის დაკლებაში, არამედ შაქრიანი დიაბეტის რემისიის მიღწევის შესაძლებლობაშიც. ამ მეთოდების აქტუალობა მხოლოდ იზრდება სიმსუქნის მზარდი ეპიდემიის ფონზე მთელ მსოფლიოში.