პლაზმაფერეზი და ჰემოსორბცია - რას გულისხმობს მკურნალობის მეთოდი და რომელი დაავადებების დროს მიმართავენ მათ?
ამ და სხვა შეკითხვებზე აკადემიკოს ოთარ ღუდუშაურის სახელობის ეროვნული სამედიცინო ცენტრის ექიმი ტრანსფუზიოლოგი თამაზ დეკანოიძე მოგვიგებს.
- ბატონო თამაზ, რა არის პლაზმაფერეზი?
- პლაზმაფერეზი სისხლიდან პლაზმის მოცილებაა.
/* (c)AdOcean 2003-2021, Advertline.https:mkurnali.ge.mkurnali zones.________ _____ */
ado.slave('adoceanadvertlinegelpmmhkfobb', {myMaster: 'gC_g7BxQlx9UWDeCK7yaEdkgIoxg2l6o6JUmNs2rvgn.i7' });
არსებობს პლაზმაფერეზის ორი მეთოდი - წყვეტილი და უწყვეტი. წყვეტილი ანუ დისკრეტული პლაზმაფერეზის დროს ხდება პაციენტის სისხლის აღება სპეციალურ ჰემოკონტეინერებში.
ჰემოკონტეინერში შეიძლება 300-500 მილილიტრი სისხლი შეგროვდეს. აღნიშნულის შემდეგ ჰემოკონტეინერებს აცენტრიფუგებენ გარკვეული სიჩქარით.
დაცენტრიფუგების შედეგად სისხლის პლაზმა და ფორმიანი ელემენტები განცალკევდება და სპეციალური ხელსაწყოს - პლაზმექსტრაქტორის მეშვეობით ხდება პლაზმის ამოწურვა.
იმ შემთხვევაში, როცა ორგანიზმის ჰემატოკრიტი ნორმალურია ანუ სისხლში პლაზმისა და ფორმიანი ელემენტების თანაფარდობა დარღვეული არ არის, პლაზმაფერეზის ერთი სეანსის დროს შესაძლებელია 180-დან 300 მილილიტრამდე პლაზმის ამოწურვა. პლაზმისმოცილების შემდეგ დარჩენილი სისხლის ფორმიანი ელემენტები - ერითროციტები, თრომბოციტები, ლეიკოციტები - კვლავ ორგანიზმს უბრუნდება. როგორც პლაზმაფერეზისთვის სისხლის აღება, ასევე ფორმიანი ელემენტების ორგანიზმში შეყვანა ხდება ინტრავენური გზით - ვენის პუნქციის (ჩხვლეტის) მეშვეობით.
წყვეტილი ანუ დისკრეტული პლაზმაფერეზი დაახლოებით 20-50 წუთს გრძელდება.
უწყვეტი ანუ აპარატული პლაზმაფერეზის დროს გამოიყენება ამ სახის პლაზმაფერეზისთვის განკუთვნილი სპეციალური აპარატურა. აპარატურის მეშვეობით სპეციალური ფილტრით ხდება პლაზმის მოცილება. მოცილებული პლაზმის ოდენობა შეიძლება 2-2,4 ლიტრს აღწევდეს. უწყვეტი პლაზმაფერეზი 1,5-2 საათს გრძელდება. ამ პერიოდის განმავლობაში პაციენტი უნდა იწვეს.
- როგორია პლაზმაფერეზის ჩვენება, რომელი დაავადებების დროს ტარდება აღნიშნული პროცედურა?
- პლაზმაფერეზს საკმაოდ ფართო ჩვენება აქვს. ის სრულიად განსხავებული დაავადებების დროს შეიძლება ჩატარდეს. კერძოდ, პლაზმაფერეზი ეფექტურია კოაგულოპათიების - სისხლის შედედების პათოლოგიების დროს, როცა აღინიშნება ჰიპერკოაგულაცია ანუ მომატებულია შედედების უნარი, პროცედურა ეფექტურია სისხლის ავთვისებიანი სიმსივნეების - მიელომური დაავადების, ლეიკემიების დროს; ტარდება ორსულობისას, როცა მომატებულია სისხლში ანტისხეულები. პლაზმაფერეზი ნაჩვენებია ასევე ინტოქსიკაციის შემთხვევაში. ეს განსაკუთრებით საკვებით, კერძოდ, სოკოთი ინტოქსიკაციას ეხება. პროცედურა წარმატებით ტარდება ალკოჰოლური და ნარკოტიკული აბსტინენციის - ალკოჰოლისა და ნარკოტიკების მიღების შეწყვეტის შედეგად აღმოცენებული ფიზიკური და ფსიქიკური მდგომარეობის - მკურნალობისას, სიმსივნეთა ქიმიოთერაპიის შემდეგ განვითარებული გართულებების მკურნალობისას. პლაზმაფერეზი ეფექტურია აუტოიმუნური მექანიზმების მონაწილეობით მიმდინარე დაავადებების დროს - მაშინ, როცა სისხლში მოცირკულირე იმუნური კომპლექსები და აუტოანტისხეულები ცირკულირებენ.
ყველა ჩამოთვლილი დაავადებისა და პათოლოგიური მდგომარეობის დროს პლაზმაფერეზი საშუალებას გვაძლევს პლაზმასთან ერთად ორგანიზმს მოსცილდეს ტოქსიკური ნივთიერებები, ანტისხეულები და თავისუფალი რადიკალები.
- რა არის ჰემოსორბცია და როგორ ტარდება ის?
- ჰემოსორბცია არის დეტოქსიკაციის მეთოდი, რომელიც გამოიყენება უშუალოდ სისხლში ფიქსირებული ტოქსინების მოსაცილებლად. ის ტარდება სპეციალური ჰემოსორბციის აპარატის გამოყენებით.
მაგისტრალურ ვენაში (უმეტესად ეს ლავიწქვეშა ვენაა) შეჰყავთ სპეციალური ორარხიანი კათეტერი.კათეტერის ერთი არხით აპარატი ტუმბოს მეშვეობით ამოქაჩავს სისხლს. ამოტუმბული სისხლი გაივლის სპეციალურ სტერილურ ადსორბენტს, გროვდება ჰემოკონტეინერში და კათეტერის მეორე არხით ავადმყოფს უბრუნდება. ადსორბენტს აქვს უნარი, სისხლს მოაცილოს ტოქსიკური პროდუქტები და მოახდინოს მათი ადსორბცია. ადსორბენტად, ტრადიციულად, გამოიყენება გააქტიურებული ნახშირი და მაღალფორებიანი კაოლინური ნაერთები.
- რა არის ჰემოსორბციის ჩვენება?
- ჰემოსორბცია ნაჩვენებია ეგზოგენური ინტოქსიკაციების დროს - იმ შემთხვევებში, როცა ხდება ორგანიზმის ინტოქსიკაცია ალიმენტური, ინჰალაციური, იშვიათად - ინფუზიური გზით მოხვედრილი ტოქსინებით.
