პატარა ძუნწი
უბრალოდ, უნდა დავეხმაროთ პატარას, უფრო გულუხვი გახდეს. სიძუნწის გამომჟღავნებისას ნუ დაიწყებთ ბავშვის საქციელის შეფასებას და ნუ გამოუტანთ მას მკაცრ განაჩენს: "შენ ძუნწი ხარ!" ეცადეთ, უფრო მეტი ილაპარაკოთ საკუთარ ემოციებზე: "არ მსიამოვნებს, როცა ასე იქცევი"; "ძალიან გამიხარდება, თუ ამ პატარა გოგოს ბურთს ათხოვებ..." გამოუყავით ბავშვს ტერიტორია სათამაშოდ. 1,5-2 წლის ბავშვი საკუთარ თავს პიროვნებად აღიქვამს. ის უკვე აცნობიერებს, რომ მესაკუთრეა - აქვს სათამაშოები, საგნები, საწოლი. ის ისწრაფვის, გაიფართოვოს სივრცე: ხატავს კედლებზე, მთელ სახლში მიმოფანტავს სათამაშოებს... რაც უფრო ხშირად შემოუფარგლავთ ბავშვს სათამაშო ტერიტორიას, მით უფრო ხშირად გაიგონებთ მისგან: "ჩემია! არ მოგცემ!" ასწავლეთ ბავშვს ადამიანებთან ურთიერთობა. ასწავლეთ სათამაშოების გაცვლა-გამოცვლა. აუხსენით, რომ შეიძლება, სხვა ბავშვთან მივიდეს, თავისი სათამაშო შესთავაზოს და სანაცვლოდ მისი მანქანა ან ნიჩაბი მიიღოს. წაახალისეთ, თუ ეჭვი ეპარება; შეაქეთ, თუ ცდილობს, თავისი ნივთები სხვას შესთავაზოს. ასე გამოიწვევთ დადებით ემოციებს. ფრაზა "ვითამაშებ და დაგიბრუნებ" ბავშვს დაამშვიდებს და დაეხმარება გააცნობიეროს, რომ სხვის ნივთს დაბრუნება სჭირდება. შეაქეთ ბავშვები, გაიხარეთ მათთან ერთად, მიაქციეთ მათი ყურადღება იმ ფაქტს, რომ ყველა კმაყოფილია. მეორე მხრივ, პატარას განსხვავებული გამოცდილება სჭირდება, ამიტომ, თუ ხედავთ, რომ სათამაშოების გაცვლა არ გამოდის, მიეცით პატარას საშუალება, თავისი ნივთი შეინარჩუნოს. დაარწმუნეთ, რომ მისი ნებართვის გარეშე სათამაშოს არავინ გამოართმევს. თუმცა არც სხვა ბავშვია ვალდებული, მას რაიმე ათხოვოს. როგორ მოვიქცეთ, როცა ბავშვები სათამაშოს ჩხუბის გარეშე ვერ იყოფენ? უნდა მოვუსმინოთ ორივე მხარეს და სამართლიანად განვსაჯოთ. უთხარით პატარებს, რომ ერთად თამაში უფრო სახალისო და საინტერესოა. მოიგონეთ ისეთი თამაშები, რომელთა დროსაც აუცილებელია სათამაშოების გაცვლა-გამოცვლა. რაც შეიძლება ხშირად გამოიყენეთ ფრაზა "თანაბრად", "სამართლიანად". სამართლიანობის განცდა ნებისმიერ ძუნწზე დადებითად მოქმედებს. მოიგონეთ სპეციალური თამაშები. მაგალითად, ბავშვს შესთავაზეთ, ბაჭია, დათუნია და ძაღლი მანქანით გაასეირნოს, მერე კი მაგიდასთან დასვას და ისე გაუმასპინძლდეს, რომ ნუგბარი თანაბრად გაუყოს. ცოტა ხნით გამოართვით ბავშვს საყვარელი სათამაშო, ჩაიკარით გულში და მალევე დაუბრუნეთ უკან. ეს დღეში რამდენჯერმე გაიმეორეთ. აიღეთ ორი ერთნაირი სათამაშო ან ნივთი და პატარას უთხარით, რომ ერთი თქვენია, მეორე კი მისი. თამაშისას ხშირად ცვალეთ სათამაშოები და მადლობა გადაუხადეთ ბავშვს. ბავშვის ნებართვისა და მასთან შეთანხმების გარეშე არასოდეს აიღოთ და მით უმეტეს არ გადააგდოთ ან გააჩუქოთ მისი ნივთები. არ არის გამორიცხული, თქვენი აზრით ძველი და არაფრის მაქნისი სათამაშო პატარასთვის ძალიან ძვირფასი და მნიშვნელოვანი იყოს. ამიტომ ჯობს ერთად გადაწყვიტოთ, გჭირდებათ თუ არა ესა თუ ის ნივთი და პატივი სცეთ შვილის აზრს. მიღებულია თუ არა თქვენს ოჯახში ხილისა და ტკბილეულის თანაბრად გაყოფა? თუ დელიკატესები მხოლოდ ბავშვს ერგება ხოლმე, ის ვერ ისწავლის, კეთილი იყოს. ეცადეთ, მისი თანდასწრებით ყველაფერი თანაბრად გაყოთ, ხშირად სთხოვეთ ბავშვს, გაუმასპინძლდეს უფროსებს. გამოუმუშავეთ ბავშვს საჩუქრების ჩუქების ჩვევა და სურვილი. როცა ახლობლებს რაიმეს სჩუქნით, აუცილებლად ჩართეთ ამ პროცესში ბავშვი. პატარა მოუთმენლად დაელოდება ამ მომენტს და დადებითი ემოციით, სიხარულით, კმაყოფილებით აივსება. ეს განცდა დაეხმარება გაიგოს მნიშვნელობა ცნებებისა "მიღება" და "გაცემა".
ყურადღება, ყურადღება!
კარგად განვითარებული ყურადღება თან ახლავს ყველა ფსიქიკურ პროცესს - აღქმას, აზროვნებას, მეხსიერებას, მეტყველებას. ის ზრდის ამ პროცესების პროდუქტიულობას. ყურადღების განვითარების დონე მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრავს აკადემიურ წარმატებას. სამწუხაროდ, მშობლების სტანდარტული ფრაზა: "ყურადღებით იყავი!" - საკმარისი არ არის; აუცილებელია ვარჯიში. მხედველობითი მეხსიერება ძალზე მნიშვნელოვანია, თუმცა ის თავისთავად არ ჩნდება, ამისთვისაც ვარჯიშია აუცილებელი. სკოლაში შესვლამდე უნდა ავითვისოთ როგორც ყურადღების კონცენტრაციის, ასევე მისი განაწილების, ერთი საქმიანობიდან მეორეზე გადართვის უნარი. გთავაზობთ თამაშებს, რომლებიც მხედველობით მეხსიერებას, კონცენტრაციის უნარს, გულისყურს ავითარებს:
- იპოვე განსხვავებები. შეარჩიეთ სურათები, რომლებზეც ერთი შეხედვით ერთმანეთის მსგავსი, მაგრამ დეტალებით ერთმანეთისგან განსხვავებული საგნებია გამოსახული. სთხოვეთ ბავშვს, იპოვოს ყველა განსხვავება.
- იპოვე ასეთი საგანი. შესთავაზეთ ბავშვს, იპოვოს ზუსტად ისეთი საგანი, როგორიც თქვენ უჩვენეთ.
- იპოვე ერთნაირი საგნები - შეადარეთ საგნები და იპოვეთ ორი ერთნაირი.
- რის სილუეტია ეს? აიღეთ სურათები, რომლებზეც გამოსახულია რამდენიმე საგანი და მათი სილუეტები. ბავშვმა უნდა გამოიცნოს, რომელი სილუეტი რომელ საგანს შეესაბამება.
- რამდენი საგანია აქ? - აიღეთ სურათი, სადაც ერთმანეთზე ზედდებით არის გამოსახული სხვადასხვა ნივთი. აუხსენით ბავშვს, რომ ეს ყველაფერი მხოლოდ ერთი შეხედვით ჰგავს გაუგებრობას, თორემ თუ ყურადღებით დავხედავთ, სხვადასხვა საგნის კონტურს დავინახავთ. ახლა კონტურს ხაზი შემოავლეთ და ცალკეული საგანი გამოყავით.
- კოდირება. აიღეთ ფურცელი, რომელზეც სხვადასხვა გეომეტრიული ფიგურაა (კვადრატი, წრე, სამკუთხედი...) გამოსახული. დაავალეთ ბავშვს, კვადრატი პლუსით აღნიშნოს, სამკუთხედი - მინუსით, წრე - წერტილით. ჩაინიშნეთ დავალების შესრულების დრო.
- ლაბირინთები. შესთავაზეთ ბავშვს, იპოვოს გამოსავალი ნახატზე გამოსახული ლაბირინთიდან.
- ქსელი. შესთავაზეთ ბავშვს, ქაღალდზე გამოსახული ქსელი "გახსნას" - იპოვოს დასაწყისი და დასასრული.
- ფოტოგრაფი. შესთავაზეთ ბავშვს, დაიმახსოვროს ქაღალდზე გამოსახული სურათის დეტალები. მერე სურათი დამალეთ და ბავშვს დაუსვით კითხვები მის შესახებ.
- კორექტორი. მოამზადეთ ცხრილი ნებისმიერი ნიშნებით - ციფრებით, ასოებით, ფიგურებით. 5-10 ხაზზე დაახლოებით 10 ნიშანი განალაგეთ. ბავშვს სთხოვეთ, რაც შეიძლება სწრაფად იპოვოს და წაშალოს თქვენ მიერ დასახელებული ასო, ციფრი თუ ფიგურა. თვალყური ადევნეთ, რომ ის ხაზებს მიჰყვებოდეს და არც ერთ დასახელებულ ნიშანს არ ტოვებდეს. დააფიქსირეთ დავალების შესრულების დრო, შეაქეთ პატარა.
- ზუსტად ასეთი. შესთავაზეთ ბავშვს, სურათის მეორე ნახევარი ზუსტად ისე გააფერადოს, როგორც პირველი ნახევარია გაფერადებული. მერე უჯრედებიან ფურცელზე საგნის ნახევარი გამოსახეთ და ბავშვს სთხოვეთ, მეორე ნახევარი თავად დახატოს.
- შეაერთეთ წერტილები. ქაღალდზე წერტილები დასვით და ბავშვს დაავალეთ, ისინი სწორი ხაზით შეაერთოს. როცა ბავშვი მარტივ დავალებას წარმატებით შეასრულებს, წერტილები ისე დახატეთ, რომ მათი შეერთებით პატარამ რაიმე საგნის გამოსახულება მიიღოს.
- მომბაძე! - დადექით ბავშვის პირისპირ და სხვადასხვა ვარჯიში შეასრულეთ. ბავშვს სთხოვეთ, ზუსტად გაიმეოროს თქვენი მოძრაობები. პერიოდულად ცვალეთ ტემპი და მიმართულება.
- აკრძალული მოძრაობა. ზემოთ ნაჩვენები ვარჯიში გაართულეთ - უჩვენეთ პატარას მოძრაობები, რომელთა გამეორებაც აკრძალულია. თუ მან უეცრად აკრძალული მოძრაობა გაიმეორა, შეგიძლიათ "დააჯარიმოთ".
- დამალობანა. შეარჩიეთ სურათები, რომლებზეც ამა თუ იმ საგნის გამოსახულებას ნაწილობრივ ფარავს სხვა საგანი. სთხოვეთ ბავშვს მათი პოვნა.
- წერტილები. დახატეთ 4-4-უჯრიანი 8 კვადრატი. პირველი კვადრატის ნებისმიერ უჯრაში ჩახატეთ ორი წერტილი, მეორეში - სამი, მესამეში - ოთხი და ასე შემდეგ. ბავშვს სთხოვეთ, ცარიელ უჯრებში იმავე რაოდენობის წერტილი ჩასვას.
- დახატე! - ბავშვს შესთავაზეთ, მწკრივში დახატოს 10 სამკუთხედი. ახლა სთხოვეთ, სამკუთხედები სხვადასხვაგვარად დაშტრიხოს, მაგალითად, I და III - წითლად, V და VII - მწვანედ და ასე შემდეგ.
გარესამყაროს შესახებ ინფორმაციის დიდ ნაწილს სწორედ სმენის წყალობით ვიღებთ. დაწყებით სკოლაში მთელი სასწავლო დროის 70% სწორედ მასწავლებლის მოსმენას ეთმობა. ამიტომაც არის მნიშვნელოვანი, ბავშვს განვუვითაროთ დამოუკიდებელი, ყურადღებიანი მოსმენისა და მნიშვნელოვანი ინფორმაციის მოპოვების უნარი. აქტიური მოსმენის უნარი ვითარდება ხმამაღალი კითხვის მოსმენისას, საბავშვო სპექტაკლების ყურებისას. სმენითი ყურადღება ვითარდება, როცა ბავშვს კითხვას ვასწავლით, მეტყველების კულტურას ვუყალიბებთ. ეს უკანასკნელი გულისხმობს ბგერების გამოთქმით წარმოთქმას, მეტყველების სათანადო ტემპს, მის ხმამაღლობას, გამოთქმას. ქვემოთ მოყვანილი თამაშები დაგვეხმარება, განვუვითაროთ ბავშვს მოსმენის, ბგერაზე კონცენტრირების უნარი, სმენითი მეხსიერება, სწრაფად "გადართვის" უნარი:
სმენა
- დიდი ყურები. ეს თამაში ყველგან შეიძლება ვითამაშოთ. შესთავაზეთ ბავშვს გაჩერდეს, თვალები დახუჭოს და გარემოს ყურადღება მიაპყროს. რა ხმები ესმის მას? რომელი ხმა მოდის შორიდან, რომელი - ახლოდან? იპოვეთ წყნარი ადგილი და ბავშვს სთხოვეთ, სიჩუმეს დაუგდოს ყური. რა არღვევს სიჩუმეს?
- რა ხმაა ეს? აიღეთ ჩვეულებრივი ქაღალდი, ფოლგა, წყლით სავსე და ცარიელი ჭიქა, ფანქარი. შეიძლება ოთახში არსებული საგნებიც (კარი, ფანჯარა, ლარნაკი) გამოვიყენოთ. სთხოვეთ ბავშვს, თვალები დახუჭოს და გარემოს ყური მიუგდოს. გამოეცით სხვადასხვა ხმა - აშრიალეთ ქაღალდი, აკაკუნეთ ფანქარი, აჭრიალეთ ფოლგა, წყალი ერთი ჭიქიდან მეორეში გადაასხით. ბავშვმა უნდა გამოიცნოს, რას აკეთებთ.
- ხმოვანი ამოცანები. შეაგროვეთ სათამაშოები, რომლებიც ხმას გამოსცემენ. ბავშვს მოასმენინეთ მათი ხმები. მერე კარს უკან დაიმალეთ და შესთავაზეთ პატარას, გამოიცნოს, რის ხმა ესმის.
- რიტმი. აიღეთ ხის ჯოხი და მარტივი რიტმი გამოიყვანეთ. ბავშვს სთხოვეთ, რიტმი გაიმეოროს.
- ტაში. ბავშვი ოთახში მოძრაობს, მაგრამ თქვენი ტაშის მიხედვით სხვადასხვა პოზას იღებს: ერთხელ შემოკვრისას ცალ ფეხზე დგება, ორჯერ - ჩაიცუცქება და ასე შემდეგ.
- დაიჭირე სიტყვა. ასახელებთ სიტყვებს, მაგრამ წინასწარ შეთანხმებული ხართ, რომ რომელიმე სიტყვის გაგონებისას ბავშვმა ტაში უნდა შემოჰკრას. შემდეგ შეგიძლიათ დავალება გაართულოთ და ორი სიტყვა "დაიჭიროთ".