ეკა ჭავჭავაძე

,

დაავადებათა კოდირების საერთაშორისო სისტემაში ამ პათოლოგიას საკუთარი ნომერი - F 63.0 მიენიჭა. დიდი ფულის მოგების სურვილი აზარტული თამაშებისკენ ბევრს უბიძგებს, აქედან კი დამოკიდებულებამდე ერთი ნაბიჯია. გასული საუკუნის 70-იან წლებში, სათამაშო აპარატების გაჩენის შემდეგ, ინგლისში უამრავი კინოთეატრი დაიხურა - ხალხს კინოში სიარულს აპარატებთან დგომა ერჩივნა. სადღეისოდ მთელ მსოფლიოში უკვე 5%-ს უტოლდება იმ ადამიანების რიცხვი, რომელთა ცხოვრებაც კაზინოსა და სათამაშო ავტომატებზეა დამოკიდებული. ლუდომანია სოციალური პრობლემაა, რომელიც სერიოზულ საფრთხეს უქმნის მოსახლეობის მნიშვნელოვან ნაწილს.

აზარტული თამაშებისადმი ავადმყოფური ლტოლვა, მართალია, მამაკაცებში უფრო ხშირია, მაგრამ ქალებში გაცილებით მძიმედ მიმდინარეობს. სუსტი სქესი ამ ქსელში სამჯერ უფრო სწრაფად ებმება და ფსიქოთერაპიასაც გაცილებით ძნელად ემორჩილება. მამაკაცებისგან განსხვავებით, ქალები ლუდომანები ზრდასრულ ასაკში ხდებიან და მათ 1-4%-ში დამოკიდებულება ისეთ ფორმას იღებს, ხშირად ფსიქიატრის ჩარევაც კი ხდება საჭირო. ქალებში ლუდომანიას თითქმის ყოველთვის ახლავს თან დეპრესიული აშლილობა, მამაკაცებში კი ალკოჰოლიზმი, ამიტომ გასაკვირი არც არის, რომ ასეთი ადამიანები სხვებზე ხშირად და ადვილად ანგრევენ ოჯახებს, არღვევენ სამსახურში ქცევის წესებს და სამუშაო ადგილსაც ხშირად იცვლიან.

• რა ახასიათებს ლუდომანიას?

1. თამაშისადმი მუდმივი ლტოლვა, კაზინოში და აპარატებთან უფრო და უფრო მეტი ხნის გატარება;
2. ინტერესთა სფეროს შეცვლა - თამაში ადამიანის ცხოვრებიდან თანდათან დევნის სხვა ინტერესებს; ლუდომანი მხოლოდ თამაშზე ფიქრობს, გონებაში სათამაშო კომბინაციებს და მასთან დაკავშირებულ სიტუაციებს წარმოისახავს;
3. თვითკონტროლის დაკარგვა - ლუდომანი სურვილის შემთხვევაშიც კი ვერ ახერხებს თამაშისთვის თავის დანებებას, განურჩევლად იმისა, იგებს თუ გამუდმებით აგებს;
4. ფსიქოლოგიური დისკომფორტი, გაღიზიანება თამაშის თუნდაც მოკლე ხნით შეწყვეტისას, რადგან თამაშის სურვილი ძნელი გადასალახია. ეს მდგომარეობა ძლიერ ჰგავს ნარკომანთა აბსტინენციას, რომელსაც თან სდევს თავის ტკივილი, ძილის დარღვევა, გუნება-განწყობის გაუარესება, ყურადღების კონცენტრაციის დაქვეითება;
5. თამაშის გახშირება, ამასთან, მომატებული რისკის ხარჯზე;
6. გადაწყვეტილების შემდეგ, აღარ გაეკაროს სათამაშო ადგილს, საკმარისია უმნიშვნელო პროვოკაცია და თამაშზე დამოკიდებულება ახლდება.

• თამაშზე დამოკიდებულების განვითარების სტადიები

თამაშზე დამოკიდებულება სამ სტადიად ვითარდება:

1. მოგებათა სტადია;
2. წაგებათა სტადია;
3. განხიბვლის სტადია.

მოგებათა სტადიაში თამაში შემთხვევითია, მოგება - ხშირი, ფსონები თანდათან იზრდება, ადამიანი ჰყვება ფანტაზიას, ეუფლება უსაფუძვლო ოპტიმიზმი. წაგებათა სტადიაზე მოთამაშე უკვე მიზანმიმართულად თამაშობს, თავს იწონებს მოგებებით, გონებით მხოლოდ თამაშს უტრიალებს და ადრე თუ გვიან ხვდება, რომ აღარ შესწევს შეჩერების ძალა. იწყება ტყუილები, ლუდომანი პრობლემებს უმალავს მეგობრებს, ოჯახზე ნაკლებად ზრუნავს, სამსახურში სიარულს თავს არიდებს, იღებს ვალებს, ცდილობს ფულის შოვნას როგორც კანონიერი, ისე უკანონო გზით, გამუდმებით გაღიზიანებულია, სურს თამაშისთვის თავის დანებება, მაგრამ ვერ ახერხებს. განხიბვლის სტადიაზე ადამიანი კარგავს როგორც პიროვნულ, ისე პროფესიულ რეპუტაციას, თავს არიდებს მეგობრებსა და ოჯახს, იტანჯება სინდისის ქენჯნით, ეუფლება პანიკა, ხშირად სჩადის უკანონო ქმედებებს, ინანიებს, იპყრობს უიმედობა, თავის მოკვლის სურვილი; ოჯახი ინგრევა, ლუდომანი იწყებს სმას, უვითარდება ემოციური აშლილობა.

• როგორ მკურნალობენ ლუდომანიას?

• • პირველი ნაბიჯი - ფაქტის აღიარება

მკურნალობა თამაშზე დამოკიდებულების აღიარებით იწყება. საკუთარ სისუსტეზე საუბარი ყოველთვის ძნელია, მით უმეტეს უჭირთ ეს მამაკაცებს. ნუ მოინანიებთ ვინმეს დასანახად; ეს, უპირველეს ყოვლისა, საკუთარი თავისთვის უნდა იყოს გამიზნული. ადამიანმა უნდა გაიაზროს, რომ ხაფანგში გაება.

• • მეორე ნაბიჯი - თანადგომა

თამაშზე დამოკიდებულების მკურნალობა შედეგიანი მხოლოდ იმ შემთხვევაში იქნება, თუ დაავადებულმა ოჯახის წევრებისა და მეგობრების თანადგომა იგრძნო. ადამიანს, რომელიც თქვენთვის ძვირფასია, დახმარება სჭირდება და ამისთვის უკან არაფერზე დაიხიოთ, თუნდაც თავს შეურაცხყოფილად გრძნობდეთ. გაუგებრობა და სკანდალები მუდამ თან ახლავს ამ მდგომარეობას და ამას გაგებით უნდა მოეკიდოთ. დაეხმარეთ საყვარელ ადამიანს იმის გაცნობიერებაში, ამგვარი საქციელით ვის და რას კარგავს. მან უნდა ჰკითხოს საკუთარ თავს: "რისთვის ვცხოვრობ? ნუთუ იმისთვის, რომ უსულგულოდ ვიდგე სათამაშოOავტომატის წინ და ასე გავატანო ქარს საკუთარი და ოჯახის წევრების, ძვირფასი ადამიანების, შვილების ბედნიერება და კეთილდღეობა?" ბევრი, თამაშზე დამოკიდებულების კლანჭებში მოქცეული, ვერც კი ამჩნევს, როგორ იზრდებიან მათი შვილები. დაეხმარეთ იმის გაცნობიერებაში, რომ შეგიძლიათ აპატიოთ დანაკარგი, რომ ფული მოდის და მიდის, მთავარი ადამიანია.

• • მესამე ნაბიჯი - სპეციალისტთა დახმარება

ყველამ უნდა იცოდეს, რომ დამოუკიდებლად ამ მდგომარეობიდან გამოსვლა პრაქტიკულად შეუძლებელია. აუცილებელია კვალიფიციური სპეციალისტების: ფსიქოთერაპევტისა და ფსიქიატრის - დახმარება. მკურნალობის დაწყებამდე როგორც პაციენტის ახლობლებმა, ისე თავად პაციენტმა უნდა ირწმუნონ, რომ დამოკიდებულებას დაამარცხებენ. სპეციალისტების დახმარება განსაკუთრებით მაშინაა საჭირო, როდესაც ადამიანი თავად ვერ ხვდება, როგორ ვარდება ტრანსში. ყველაფრის წაგების შემდეგ ბევრს არც კი ახსოვს, რა მოხდა, როგორ აღმოჩნდნენ სათამაშოOდარბაზში, რამდენი ჰქონდათ ფული და რამდენი წააგეს. ფიზიოლოგებს მიაჩნიათ, რომ ეს თავდაცვითი მექანიზმია - მოთამაშე მეხსიერებიდან შლის უსიამოვნო მოგონებებს. ტრანსში ჩავარდნილი ადამიანისთვის არ არსებობს დრო და ობიექტური რეალობა; იგი თავად ვერ გრძნობს, რომ თამაშზეა დამოკიდებული.

• • მეოთხე ნაბიჯი - მიზეზის პოვნა

აუცილებელია მივაგნოთ თამაშზე დამოკიდებულების თავდაპირველ მიზეზს, რადგან მხოლოდ შედეგთან ბრძოლით მდგომარეობიდან ვერ გამოვალთ. მიზეზის დადგენისა და მისი აღმოფხვრის გარეშე თამაშდამოკიდებულებისგან განკურნების შემდგომ შესაძლოა ადამიანს სხვა, არანაკლებ საშიში დამოკიდებულება განუვითარდეს, მაგალითად, ალკოჰოლიზმი, ნარკომანია ან, სულაც, კომპიუტერული დამოკიდებულება. ზოგჯერ ამის მიზეზი შინ თუ გარეთ არსებული პრობლემებისგან გაქცევის სურვილია, ზოგი ამ გზით უბრალოდ სტრესს ებრძვის, თავდავიწყებას ესწრაფვის. მცდარია აზრი, რომ ასეთი რამ მხოლოდ სუსტებს ემართებათ - ამ ხაფანგში ხშირად საკმაოდ ძლიერი პიროვნებებიც ებმებიან, განსაკუთრებით კი მამაკაცები.

ქალს სტრესის მოსახსნელად ტირილი და მეგობრის წინაშე გულის გადაშლაც ჰყოფნის, მამაკაცები კი პრობლემებს ვერავის უმხელენ და მოჯადოებულ წრეში ხვდებიან: ერთი პრობლემა მეორეს იწვევს და ასე... ამიტომ თამაშზე დამოკიდებულების თავიდან აცილების საუკეთესო გზა პრობლემებზე საუბარი და ახლობლებისთვის გულის გადაშლაა. ლუდომანიის მკურნალობის აუცილებელი რგოლია ფსიქოთერაპია, ამასთან, მკურნალობა უნდა წარიმართოს კომპლექსურად.

აუცილებელია, ლუდომანი მოსცილდეს ჩვეულ წრეს, ახლებურად შეხედოს თავის ცხოვრებას, თვალი გადაავლოს საკუთარ ღირებულებებს. მნიშვნელოვანია კვალიფიციური სპეციალისტის შერჩევა. ნუ ენდობით ექიმბაშების "გამოცდილებას", თამაშზე დამოკიდებულება "ჯადოსა" და "ავი თვალის" ბრალი არ არის, ეს სერიოზული ფსიქიკური დაავადებაა, ამიტომ პრობლემის მოგვარებაში ჯადოქრები და შამანები ვერ დაგეხმარებიან. მით უმეტეს ნუ დაუჯერებთ მათ, ვინც დახმარებას ერთი მანიპულაციით დაგპირდებათ - ასეთი სასწაულები არ ხდება. ლუდომანია, როგორც ყველა სხვა ფსიქიკური დაავადება, ინდივიდუალურ მიდგომას მოითხოვს. ნებისმიერმა უხეშმა ჩარევამ შესაძლოა გაცილებით უარესი შედეგი გამოიღოს.

ახლობლებს და ოჯახის წევრებს კი გირჩევთ:

1. მკურნალობის შემდეგ ნუ გაახსენებთ ლუდომანს წარსულს და ნურც ჩადენილის გამო უსაყვედურებთ.
2. ნუ ეცდებით მისი ფსიქიკური მდგრადობის გამოცდას - ამით შესაძლოა თავად მოახდინოთ მისი ხელახალი პროვოცირება.
3. ეცადეთ, მასთან ერთად წარსული თქვენც ცუდი სიზმარივით დაივიწყოთ.