მარიამ ფოლადაშვილი

გაფანტული სკლეროზი ავტოიმუნური ხასიათის დაავადებაა. მისი განვითარების მექანიზმში წამყვანი ფაქტორია იმუნური სისტემის ბრძოლა საკუთარი უჯრედების წინააღმდეგ. აგრესიის სამიზნეა თავისა და ზურგის ტვინში არსებული ნერვული უჯრედების მფარავი მიელინის გარსი. იმუნური შეტევის შედეგად ეს გარსი ზიანდება - ხდება ნერვული უჯრედების დემიელინიზაცია. წარმოიქმნება ანთებითი კერები, რომელთა ადგილას განსაზღვრული ხნის შემდეგ ჩნდება შემაერთებელი ქსოვილი – ყალიბდება ნაწიბური. დანაწიბურებული ქსოვილი სათანადოდ ვერ ასრულებს საკუთარ ფუნქციას და იმის მიხედვით, სად მდებარეობს დაზიანების კერები, სხვადასხვა კლინიკური სურათი ვითარდება.

ყველაზე ხშირია თავბრუხვევა, წონასწორობის დარღვევა, მხედველობის დარღვევა. გვხვდება დაბუჟება, კოორდინაციის მოშლა, ტრემორი, დამბლა. დაბუჟება ან სისუსტე ვითარდება ერთ ან მეტ კიდურში, როგორც წესი, სხეულის ცალ მხარეს. დამახასიათებელია ელექტროდენის დარტყმის შეგრძნება (ლერმიტის სიმპტომი), რომელიც წარმოიშობა კისრის მოძრაობისას, განსაკუთრებით – თავის დახრისას. შესაძლებელია მხედველობის ნაწილობრივი ან სრული დაკარგვა, ძირითადად ცალ თვალში, რასაც ხშირად ახლავს ტკივილი თვალის მოძრაობის დროს. ასევე დამახასიათებელია გაორებული მხედველობა, დაბინდული მხედველობა.

გარდა ამისა, გაფანტული სკლეროზის მქონე ადამიანებს შესაძლოა განუვითარდეთ კუნთების დაჭიმულობა, სპაზმები, დამბლა, უმეტესად – ფეხებში, შარდის ბუშტის, ნაწლავების ან სქესობრივი ფუნქციის დარღვევები, ფსიქიკის ცვლილებები, გულმავიწყობა, ხასიათის ან განწყობის უეცარი ცვალებადობა, დეპრესია, ეპილეფსია.

ექსპერტები თვლიან, რომ გაფანტული სკლეროზისას ზიანდება ნერვების დამცავი ფენა, მიელინი, რაც არღვევს ნერვული სიგნალების გადაცემას მთელ ცენტრალურ ნერვულ სისტემაში.

კოგნიტური ფუნქციების შეფერხება გავრცელებულია გაფანტული სკლეროზის მქონე ადამიანებში და დაკავშირებულია ყოველდღიური ცხოვრებაში გაზრდილ სირთულეებთან.

კოგნიტური ფუნქციების დაქვეითება არის ერთ-ერთი სიმპტომი, რომელიც შეიძლება გაუმჯობესდეს ვარჯიშით. კვლევა ვარაუდობს, რომ ვარჯიში შეიძლება იყოს ეფექტური ინსტრუმენტი კოგნტური ფუნქციების დაქვეითების გასაუმჯობესებლად გაფანტული სკლეროზის მსუბუქი და ზომიერი ფორმის მქონე ადამიანებში. მონაწილეებმა, რომლებიც აერობიკულ სავარჯიშოებს ასრუებდნენ, აჩვენეს კოგნიტური ფუქნციების ზომიერი გაუმჯობესება 16 კვირის შემდეგ.

ექსპერტები ვარაუდობდნენ, რომ ფიზიკური რეაბილიტაციის ეს ფორმა წარმოადგენს პერსპექტიულ და ძლიერ საშუალებას კოგნიტური ფუნქციების დაქვეითების მართვისთვის.

კოგნიტური რეაბილიტაცია, ისევე როგორც პროგრამები, რომლებიც უზრუნველყოფენ როგორც ფიზიკურ, ასევე კოგნიტურ სტიმულაციას, შეიძლება სასარგებლო იყოს. კვლევა ადასტურებს ვარჯიშის პოტენციალს ასეთი სტიმულაციის უზრუნველსაყოფად.

2021 წელს ჩატარებულმა კვლევამ დაადგინა, რომ გაფანტული სკლეროზის მქონე ადამიანებში ვარჯიშს შეუძლია შეამციროს ნეიროდეგენერაციის პროცესი და შეიძლება ეფექტური იყოს ნეიროპლასტიურობის სტიმულირებისთვის, რადგან ვარჯიში აუმჯობესებს ნევროლოგიურ მდგომარეობას.

თუმცა,დაღლილობა, რომელიც გაფანტული სკლეროზის ერთ-ერთი სიმპტომია, შეიძლება უზარმაზარი ბარიერი იყოს ვარჯიშისთვის. დაღლილობისას რთულია ადგომა და გადაადგილებისთვის მოტივაციის პოვნა. ანალოგიურად, სხვა სიმპტომები, როგორიცაა სპასტიურობა, დისბალანი ასევე შეიძლება წარმოადგენდეს ბარიერს ვარჯიშისთვის.