ნანა კალანდაძე

და გაკაჟებული მთებს გადააბრუნებთ, მაგრამ აღმოაჩენთ, რომ საქმე არც ისე კარგად მიდის: სამუშაოს თავს ვერ ართმევთ, ყურადღების კონცენტრაცია გიჭირთ. ნუ გაგიკვირდებათ - ეს შვებულების შემდგომი სინდრომია. ფსიქოლოგებს მიაჩნიათ, რომ ამ სინდრომს გვერდს ვერავინ აუვლის - ვერც დიდი და ვერც პატარა, ვერც უფროსი და ვერც ხელქვეითი - და ის, სულ მცირე, 7-10 დღეს გასტანს. როგორ გადავლახოთ იგი?

• განსხვავებული ადამიანები

დასვენების პერიოდში დაგროვილი ემოციების შეკავება პრაქტიკულად შეუძლებელია, ამიტომ მშობლიურ ოფისში დაბრუნებისას თავს ვერ იკავებთ, რომ არ იტრაბახოთ და თავი არ მოიწონოთ ფოტოსურა, თებით და შთაბეჭდილებებით, რომლებიც შვებულებაში ყოფნისას უხვად დაგიგროვდათ. აქ ფრთხილად უნდა იყოთ - ყველა აღფრთოვანებული ვერ დარჩება, ზოგს შეშურდება კიდეც თქვენი.

ყველა ჩვენგანი სამსახურში გარშემორტყმულია სამი კატეგორიის ადამიანებით: ახლობლებით, ნეიტრალურებითა და შეუთავსებლებით.

1. პირველ კატეგორიასთან იმდენად ახლო ურთიერთობაში ვიმყოფებით, რომ შვებულების შემდეგ მათ მხურვალე ხვევნა-კოცნით ვხვდებით; ვესაუბრებით ბავშვებზე, ოჯახურ პრობლემებზე და პირად განცდებზეც კი.
2. მეორე კატეგორიის ადამიანებთან ტაქტიანი და მეგობრული ურთიერთობა გვაქვს, თუმცა ამის იქით არ მივდივართ.
3. მესამე კატეგორიას კი "მორიელები" შეადგენენ - ადამიანები, რომელთა სიახლოვე ჩვენში შფოთვასა და დისკომფორტს იწვევს. არ აქვს მნიშვნელობა, რას ეფუძნება ეს შეუთავსებლობა - იდეოლოგიას, ბიოენერგეტიკას თუ რელიგიურ შეხედულებებს; მორიელები ყოველთვის მწარედ, მტკივნეულად და უმიზეზოდ იკბინებიან.

უნდა გახსოვდეთ: დადებითი ემოციების გაზიარება მხოლოდ ახლობელ და ნეიტრალურ თანამშრომლებთან შეიძლება. "სისხლისმწოველზე" პოზიტივი ისევე მოქმედებს, როგორც ხარზე - წითელი მოსასხამი. შური და ეჭვიანობა მას თავდასხმისაკენ უბიძგებს. იმ დროს, როცა თქვენ სასიამოვნო შთაბეჭდილებებზე საუბრობთ, იხსნებით და სუსტი ხდებით, თქვენი გულისტკენაც ადვილია.

• რით დავიწყოთ?

"დიახ, ძნელია, განწყობა არ მაქვს, მეზარება, მაგრამ საჭიროა!" - ამ სიტყვებს გულში იმეორებს ყველა, ვინც შვებულების შემდეგ ცდილობს სამუშაოდ განეწყოს, თუმცა ხშირად მცდელობა უშედეგოდ მთავრდება, ამიტომ უმჯობესია, თანამდებობრივი მოვალეობების შესრულება სასიამოვნო საქმით დაიწყოთ. სამუშაო, რომელიც სიამოვნებას განიჭებთ, დასვენებისას მოკრებილი ენერგიით იკვებება, საქმე პირდაპირ იწვის თქვენს ხელებში, მერე კი ეს "ცეცხლი" სხვა საქმეებსაც მოედება.

იმ სამუშაოს შესრულებას, რომელიც არ გიყვართ, უმჯობესია მაშინ შეუდგეთ, როცა კრიზისი ჩაივლის - შვებულების დამთავრებიდან ერთი კვირის შემდეგ. არასასიამოვნო მოვალეობებს ფსიქოლოგები ბაყაყს ადარებენ, რომლის შეჭმაც აუცილებელია. რაც უფრო მეტხანს შეჰყურებთ მას და ფიქრობთ, რომელი მხრიდან ჩაკბიჩოთ, მით უფრო ძლიერ ზიზღს იწვევს ის, ამიტომ ჯობს, ერთბაშად გადაყლაპოთ. მაშინ ყოველი მომდევნო საქმე სასიამოვნო მოგეჩვენებათ. თუ ასეთი საქმე ორი ან მეტია, დაიწყეთ ყველაზე არასასიამოვნოთი და უმალვე გადადით მომდევნოზე.

• დასვენებისგან დაზარალებულნი

შვებულების შემდგომ რეაბილიტაციას მოითხოვს არა მხოლოდ გონება, არამედ სხეულიც. ყველაზე მეტად ზარალდება კანი, რომელსაც მზე წვავს. კანისაგან განსხვავებით, თმა ნაკლებად აწუხებს პატრონს, ამიტომ ის უფრო ხშირად ხდება დაუდევრობის მსხვერპლი. მზის სხივების მიერ თმისთვის მიყენებული ზიანი ხელოვნური გაუფერულების შედეგად მიყენებულს უტოლდება. ზღვის წყალში შემავალი მარილი სასიკეთოდ მოქმედებს თავის კანზე, მაგრამ თმის ბოლოებს მარაოსავით შლის. ზღვაში ბანაობის შემდეგ ბევრს შხაპის მიღება ავიწყდება, შედეგი კი გაუხეშებული, გამომშრალი თმაა.

ყველაზე სწორი გადაწყვეტილებაა, სალონში წახვიდეთ და თმის გაუხეშებული ბოლოები შეიჭრათ. იდეალურია თმის შეჭრა გაცხელებული მაკრატლით. ამგვარად თმის ბოლოები დიდხანს შეინარჩუნებს ჯანსაღ იერს. კანი გაცილებით მომთხოვნია და გაიძულებთ, მასზე შვებულების პერიოდშივე იზრუნოთ. მცირედი გაუფრთხილებლობის შემთხვევაშიც კი შესაძლოა დაიწვათ.

მან, ვინც ზაფხული აგარაკზე გაატარა, ყურადღება უნდა მიაქციოს ხელებს, რომლებიც ფერს იცვლის საოჯახო საქმიანობის, ბაღსა და ბოსტანში მუშაობის დროს. ჩაიტარეთ პილინგი, გამოიყენეთ სპეციალური საპონი, დამარბილებელი საცხები და ცხიმოვანი მალამოები. სხეული - თმაც, კანიცა და კიდურებიც - თანდათან უნდა დაუბრუნდეს ცხოვრების ჩვეულ რიტმს. ფიზიკურ ადაპტაციას, როგორც წესი, მოჰყვება ფსიქოლოგიურიც და თქვენ უკვე უწინდელ ფორმაში ხართ.

საზაფხულო არდადეგების შემდეგ ცხოვრების უწინდელ რიტმთან შეგუება, ფიზიკური და ფსიქოლოგიური ადაპტაცია ყველაზე მეტად უჭირთ ბავშვებს, გამორჩევით - პირველკლასელებს. ჩვეული რიტმიდან ამოვარდნილი ბავშვი სრულიად ახალ გარემოში ხვდება და პრობლემაც გაცილებით მეტია.

• ბავშვები ზაფხულის არდადეგების შემდეგ

შედარებით მოზრდილი ბავშვებისთვის ზაფხული ყველაზე მხიარული და სასიამოვნო დროა. ამ პერიოდში ბავშვი თანდათან გადაეჩვევა ხოლმე სასწავლო პროცესს, სკოლისათვის საჭირო რეჟიმით ცხოვრებას, ეცვლება ძილისა და სიფხიზლის რეჟიმიც, აგარაკიდან თუ კურორტიდან დაბრუნებულს კი სასწავლო პროცესში ჩართვა უჭირს.

ბავშვი თანდათან უნდა შევაჩვიოთ უწინდელ რეჟიმს და ფიზიკურ თუ ფსიქოლოგიურ დატვირთვას:

1. პირველ 2-3 კვირას მწვავე ადაპტაციის პერიოდს უწოდებენ. პირველკლასელთათვის ეს პერიოდი 2-6 თვე, ზოგჯერ მთელი წელიც კი გრძელდება. ამ პერიოდში ახალ შთაბეჭდილებებს ბავშვის ფსიქიკა ძლიერი დაძაბულობით პასუხობს, რის გამოც სწავლის დაწყების პირველსავე თვეს პირველკლასელები ავად ხდებიან.
2. მომდევნო ეტაპია არამდგრადი, მერყევი შეგუება - ბავშვის ორგანიზმი ახალ პირობებზე რეაქციის მისაღებ ვარიანტებს არჩევს.
3. ამის შემდეგ დგება შედარებით მდგრადი შეგუების პერიოდი - დატვირთვებზე ბავშვის ორგანიზმი უფრო ნაკლები დაძაბულობით რეაგირებს.

• ადაპტაციის სიმპტომები

ადაპტაციის სიმპტომები სხვადასხვაგვარია.

ზოგიერთი პირველკლასელი უჩივის:

1. დაღლილობას, თავის ტკივილს,
2. ძილის დარღვევას,
3. მადის დაქვეითებას,
4. ზოგჯერ ექიმები არტერიული წნევის დაწევას ან მომატებასაც აფიქსირებენ;
5. პირველი სემესტრის დასასრულისთვის ბავშვების 60% წონას იკლებს.

ცვლილებები შეინიშნება ქცევაშიც:

1. უმიზეზო ტირილი,
2. ჭირვეულობა,
3. ისტერიული ქცევა,
4. ხშირი მინდა-არ მინდა, გავაკეთებ-არ გავაკეთებ...

გროვდება უამრავი გრძნობა და ემოცია. პატარა ერთბაშად ვერ აცნობიერებს, რა ხდება მის თავს, სად მოხვდა. მისთვის ჯერ კიდევ უცნობია ეს გარემო - სკოლა. ზოგჯერ ვერც კი ხვდება, რომ მისთვის ახალი ცხოვრება იწყება. ის მშობლებს არის მინდობილი და სიტუაციას მათი ქცევისა და განცდების მიხედვით აფასებს. მშობლები კი ძალიან ღელავენ, რადგან იციან, რომ მრავალი პრობლემაა მოსალოდნელი: სკოლასთან შეგუება, მასწავლებელსა და თანაკლასელებთან ურთიერთობა.

• სწავლასთან დაკავშირებული სირთულეები

სკოლა ახალი სოციალური გარემოა, ახალი საზოგადოება, ახალი მოვალეობები. აქამდე ბავშვის მთავარი საქმიანობა თამაში იყო, ახლა კი უფრო სერიოზულ მოთხოვნებს უნდა დაემორჩილოს, გარკვეული წესები დაიცვას... თუ ბავშვი სკოლამდე საბავშვო ბაღში დადიოდა, ამას შეჩვეული იქნება, "ოჯახის ბავშვს" კი გაუჭირდება, თუმცა ისეც ხდება, რომ ბავშვებთან ურთიერთობას მოწყურებული "ოჯახის" პატარები უფრო დიდი ინტერესით ხვდებიან სიახლეებს. ერთი რამ გვახსოვდეს: თუ ბავშვს მძაფრი რეაქცია აქვს ახალ გარემოზე, ძალდატანება არ შეიძლება. სასკოლო რეჟიმთან შეგუება ნელ-ნელა, ეტაპობრივად უნდა მოხდეს.

• წესები მშობლებისთვის

ეცადეთ, ბავშვის ქცევას მოთმინებით, გაგებით მოეკიდოთ. ზაფხულის შემდეგ ახალ გარემოსთან ადაპტაცია დროს მოითხოვს. დღის რეჟიმის დაცვა აუცილებელია. ამას მრავალრიცხოვანი გამოკვლევა ადასტურებს. მიუხედავად ამისა, ცოტა თუ იცავს მას. ბავშვისთვის აუცილებელია ძილისა და სიფხიზლის რეჟიმის დაცვა - ამას მოითხოვს მისი მოუმწიფებელი და ჩამოუყალიბებელი ნერვული სისტემა. 6-7 წლის ბავშვს 10-11 საათი უნდა ეძინოს.

სწავლის პირველ თვეს, სასურველია, შუადღისითაც. ზაფხულის განმავლობაში გაორმაგებული ბავშვის აქტივობა სასკოლო ცხოვრების დაწყებისას ორჯერ მცირდება. 6-7 წლის ბავშვისათვის მოძრაობა განვითარებაა, ამიტომ აუცილებელია სუფთა ჰაერზე თამაში, სეირნობა (დავალებების მომზადებამდე და ძილის წინ).

ძალიან მნიშვნელოვანია მასწავლებლებსა და თანატოლებთან ურთიერთობის მოგვარება. გაარკვიეთ, რა არ გამოსდის პატარას და რაში სჭირდება დახმარება. დარწმუნდით იმაში, რომ ბავშვს ყველაფერი გამოსდის. თქვენი თავდაჯერება მასაც გადაედება. ხშირად შეაქეთ ახალბედა მოსწავლე, უთხარით, რომ, მართალია, სწავლა რთულია, მაგრამ გჯერათ, რომ თავს გაართმევს.

პოზიტიური განწყობა ბავშვის ორგანიზმის რესურსების გააქტიურებას შეუწყობს ხელს. თავი არიდეთ კონფლიქტებს, პირველკლასელს ისედაც უჭირს, ამიტომ "აღმზრდელობით" მეცადინეობებს თავი ანებეთ. დამშვიდდით. თუ მშვიდად იქნებით თქვენ, მშვიდად იქნება თქვენი შვილიც და თავს გაართმევს ყველა სირთულეს, რომელიც თან ახლავს სწავლის დასაწყისსა თუ დასასრულს, ზაფხულიდან გამოყოლილ ინერციას.