რა ფენომენია ე.წ დასწავლილი უმწეობა
ადამიანი “დაისწავლის”, რომ სიტუაციის შეცვლა არ შეუძლია და აღარც კი ცდილობს. იგი შეგუებულია საკუთარ ე.წ. უსუსურობას და არც ფიქრობს, რომ რაიმეს შეცვლა შეუძლია.
როდესაც ადამიანი უსუსურობას “დაისწავლის”, ის მოტივაციას კარგავს, გადაწყვეტილებების მიღებას ვეღარ ახერხებს და პასიური ხდება.
დასწავლილი უსუსურობის სამი ასპექტი გამოიყოფა:
- სტრესის გაზვიადებული აღქმა;
- საფრთხის დროს პასიურობა;
- იმის გაცნობიერების სირთულე, რომ საფრთხეზე რეაგირება ჩვენს ხელთ არის
როგორ გამოიხატება დასწავლილი უსუსურობა:
- დაბალი თვითშეფასება;
- დაბალი მოტივაცია;
- წარუმატებლობის მოლოდინი;
- წარუმატებლობის ახსნა უკონტროლო მოვლენებით, მაგალითად, ცუდი ბედით;
- წარუმატებლობის უუნარობისთვის მიწერა;
- დახმარების თხოვნის შეუძლებლობა
ვის უვითარდება დასწავლილი უსუსურობა
დასწავლილი უსუსურობა დაკავშირებულია ისეთ მდგომარეობებთან, როგორიცაა დეპრესია, პოსტტრავმული სტრესული აშლილობა. ზოგიერთი კვლევის მიხედვით კი დასწავლილი უსუსურობა ზრდის დეპრესიის რისკს.
არსებობენ ადამიანები, რომლებიც უარყოფით მოვლენებს მეტ ყურადღებას აქცევენ, ყველა უსიამოვნებას საკუთარ თავს აბრალებენ, ცხოვრებას პესიმისტურად უყურებენ და ხშირად იმეორებენ ფრაზას: ,,აზრი არ აქვს".
დასწავლილი უმწეობა(განსაკუთრებით – ტრავმის შედეგად) მოითხოვს სპეციალისტთან მუშაობას, აზრებისა და ემოციების სისტემურ გადამუშავებას. თერაპია ადამიანებს საშუალებას აძლევს: იპოვონ დასწავლილი უსუსურობის მიზეზი,გამოავლინონ ის უარყოფითი აზრები, რომლებიც უსუსურობას აძლიერებს, ისწავლონ აზროვნების ნაკლებად ნეგატიური სტილი, იმუშაონ თვითშეფასებასა და თვითმიღებაზე.
ეფექტურია კოგნიტურ-ბიჰევიორალური თერაპია, რომლის მიზანია დაეხმაროს პაციენტებს, რათა მათ შეძლონ ნეგატიური აზრების იდენტიფიცირება, რომლებიც ხელს უწყობს დასწავლილი უმწეობის განვითარებას და ჩაანაცვლონ ეს აზრები უფრო ოპტიმისტური და რაციონალური ფიქრებით.