რა არის ლიპიდური ცვლის მოშლა
ისინი მონაწილეობს მნიშვნელოვანი ნივთიერებების სინთეზში, როგორიცაა ჰორმონები, D ვიტამინი, ასევე ცხიმში ხსნადი ვიტამინების ათვისებაში.
ცხიმების ჭარბი რაოდენობა გროვდება არა მარტო კანქვეშ და შინაგან ორგანოებს შორის (ვისცერული ცხიმი), არამედ სისხლძარღვების კედლებშიც, რაც საფრთხეს უქმნის სისხლის ნაკადის ნორმალურ დინებას და სიცოცხლისთვის საშიში გართულებების მიზეზი ხდება.
ლიპიდების დონე ორგანიზმში იცვლება ასაკის, მთელი რიგი დაავადებების, ზოგიერთი მედიკამენტის ან ცხოვრების სტილის გავლენით (საკვებად ნაჯერი და ტრანსცხიმების ჭარბი მოხმარება, უძრავი ცხოვრების წესი, გაცხიმოვნება). შედეგად ვიღებთ ჰიპერ ან დისლიპიდემიას – ცხიმების მატებას და დისბალანსს ორგანიზმში, რაც არაერთი დაავადების და გართულების მიზეზი ხდება.
ქოლესტეროლი – უჯრედული მემბანის აუცილებელი კომპონენტია, რომელიც მონაწილეობს უჯრედის მიერ ცხიმებისა და ცხიმში ხსნადი ვიტამინების ათვისებაში. ის ასევე მონაწილეობს ესტროგენების, კორტიზოლის, ტესტოსტერონის, D ვიტამინის სინთეზში. ქოლესტეროლს ორგანიზმი იღებს საკვებიდან და თავადაც ასინთეზებს.
ტრიგლიცერიდები – ცხიმოვან უჯრედებში არსებული ტრიგლიცერიდები დაშლის შედეგად გამოყოფს ენერგიას, რომელიც გამოიყენება მეტაბოლიზმის პროცესებში. ტრიგლიცერიდები სინთეზდება ცხიმოვანი მჟავებისგან ღვიძლსა და ნაწლავებში.
ქოლესტეროლსა და ტრიგლიცერიდებს სისხლში თავისუფლად ცირკულირების უნარი არ გააჩნია, ისინი უკავშირდება სპეციფიკურ ცილებს და ტრანსპორტირდება ლიპოპროტეინების სახით.
არსებობს რამდენიმე სახის ლიპოპროტეინი:
- მაღალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინები (HDL);
- დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტინები (LDL);
- ძალიან დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტინები (VLDL)
დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტინები - ე.წ. ცუდი ქოლესტეროლი, ქმნის ფოლაქებს სისხლძარღვის ენდოთელიუმზე და აფერხებს სისხლის ნაკადის მოძრაობას.
ძალიან დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტინები - ასევე ცუდ ქოლესტეროლად ითვლება, რადგან ასევე მონაწილეობს ლიპიდური ფოლაქების ჩამოყალიბებაში.
მაღალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინები - „კარგი“ ქოლესტეროლია, რადგან ის მიემართება ღვიძლისკენ და ათავისუფლებს სისხლს.
რა არის ჰიპერლიპიდემია და დისლიპიდემია?
ჰიპერლიპიდემია „ცუდი“ ქოლესტეროლის კონცენტრაციის მატებაა. დისლიპიდემია კი „ცუდ“ და „კარგ“ ქოლესტეროლს შორის თანაფარდობის დარღვევაა, ზოგჯერ საერთო კონცენტრაციის მატების გარეშეც.
ორივე შემთხვევაში მიმდინარეობს „ცუდი“ ლიპოპროტეინების დალექვა სისხლძარღვებში, რაც ათეროსკლეროზის და სისხლძარღვოვანი დაავადებების რისკს ზდის.
დისლიპიდემიით გამოწვეული დაავადებები და გართულებები
კარდიოვასკულური დაავადებები:
- კორონარული არტერიების დაზიანება;
- კაროტიდული არტერიების დაზიანება;
- ინფარქტი;
- ინსულტი;
- პერიფერიული არტერიების დაზიანებები;
- მიკროვასკულური დაავადებები
ლიპიდური ცვლის დარღვევა იწვევს ისეთ დაავადებებს, როგორიცაა:
- პირველადი ბილიარული ქოლანგიტი;
- ღვიძლის გაცხიმოვნება;
- პანკრეატიტი
ასევე, იწვევს შემდეგი დაავადებების გართულებებს:
- საკვერცხის პოლიკისტოზის სინდრომი;
- თირკმლის ქრონიკული დაავადებები;
- ჰიპოთირეოზი;
- დიაბეტი
სიმპტომები
ჰიპერ ან დისლიპიდემიის საწყის ეტაპზე განსაზღვრული სიმპტომები გამოხატული არ არის. სიმპტომების განვითარება უკავშირდება სისხლძარღვის კედლებზე ლიპიდების ბალთების წარმოქმნას და სისხლის ნაკადის თვისებების ცვლილებას. როდესაც კედელზე არსებული ფოლაქის მთლიანობა ირღვევა და ითრომბება, იხშობა მთლიანად არტერია. ამას მოსდევს მწვავე სიმპტომების განვითარება (მაგ: ძლიერი ტკივილი გულმკერდში, სუნთქვის უკმარისობა და სხვა), რაც გადაუდებელ ჩარევას საჭიროებს.
ჰიპერლიპიდემიის და დისლიპიდემიის განვითარების რისკფაქტორები:
- ნაჯერი და ტრანსცხიმებით მდიდარი საკვები;
- თამბაქო;
- ალკოჰოლი;
- სტრესი;
- მჯდომარე ცხოვრების წესი;
- გენეტიკური წინასწარგანწყობა;
- ზედმეტი წონა