როგორია თირკმლის აგებულება
თირკმელები მოთავსებულია მუცლის ღრუში, ხერხემლის ორივე მხარეს, წელის დონეზე და გარშემორტყმულია შემაერთებელქსოვილოვანი თხელი კაფსულით. ზემოდან მას ცხიმოვანი უჯრედისი ფარავს, რომელიც ორგანოს საშუალებას აძლევს, საჭირო ადგილზე უკეთ შეიმაგროს თავი. ცხიმოვანი შრის სისქეს დიდი მნიშვნელობა აქვს, როდესაც იგი მეტისმეტად თხელია, თირკმელი ერთ ადგილზე ვერ მაგრდება და ე.წ. ცდომილი თირკმელი ჩნდება.
* თირკმელი 10-12 სმ სიგრძის, 5-6 სმ სიგანისა და 4-5 სმ სისქისაა. მისი წონა 120 გრამიდან 200 გრამამდე მერყეობს. საკმაოდ მკვრივი კონსისტენციისაა, ფორმით ლობიოს წააგავს და მუქი ყავისფერია.
* მარჯვენა თირკმელი მარცხენაზე მოკლეა, ამიტომ წონითაც ოდნავ ჩამორჩება მას, მიუხედავად ამისა, იგი მარცხენაზე 2-3 სმ-ით ქვევით მდებარეობს და ამიტომ დაავადებებისადმი გაცილებით უმწეოა.
* ორივე ორგანოს ზედა პოლუსებს მცირე ზომის სამკუთხა ფორმის ენდოკრინული - თირკმელზედა ჯირკვლები ფარავს. ისინი გამოიმუშავებენ ჰორმონებს - ადრენალინსა და ალდოსტერონს, რომლებიც არეგულირებენ ორგანიზმში ცხიმებისა და ნახშირწყლების ცვლას, სისხლის მიმოქცევის სისტემის ფუნქციებს, აწესრიგებენ ჩონჩხის მუსკულატურისა და შინაგანი ორგანოების მუშაობას, წყალმარილოვან ცვლას.
* ორგანიზმისთვის კრიტიკულ მომენტში, მაგალითად, სტრესის დროს, განსაკუთრებით ძლიერდება თირკმელზედა ჯირკვლების მიერ სისხლში ადრენალინის გამოყოფა, რის წყალობითაც აქტიურდება გულის მუშაობა, იზრდება კუნთების შრომისუნარიანობა და ამტანობა, იმატებს სისხლში შაქრის დონე.
* ჰორმონი ალდოსტერონი ხელს უწყობს ორგანიზმიდან ნატრიუმის ჭარბი იონების გამოდევნას და კალიუმის იონების შეკავებას, რომლებიც აუცილებელია კუნთების, განსაკუთრებით კი გულის კუნთის ნორმალური მუშაობისთვის.
თირკმლის ფუნქციები
გამომყოფი
თირკმლის ძირითადი ფუნქციაა, გაფილტროს სისხლი, გამოიტანოს მისგან დაშლის საბოლოო პროდუქტები, ჭარბი სითხე და ნატრიუმი, რომლებიც შემდგომ შარდგამომყოფი სისტემით საბოლოოდ გამოიდევნება ორგანიზმიდან. ორგანიზმიდან გამოძევებული ნივთიერებების 70% სწორედ თირკმელების მეშვეობით გამოიდევნება.თირკმელები მონაწილეობენ სისხლში ნატრიუმის ბალანსის შენარჩუნებაში, ერითროციტების წარმოქმნასა და სხვა პროცესებში.
არტერიული წნევის რეგულირება
არტერიული წნევის რეგულირება თირკმელების არანაკლებ მნიშვნელოვანი ფუნქციაა, რომელსაც ისინი ორგანიზმში ნატრიუმის დონის სტაბილიზებით ახერხებენ.დღე-ღამის განმავლობაში თირკმლის გორგლოვან აპარატში 600 გრამი ნატრიუმი ხვდება, შარდით კი მხოლოდ რამდენიმე გრამი გამოიყოფა. როცა ადამიანი რაიმე მიზეზით იძულებულია შეამციროს სუფრის მარილის მიღება, თირკმელებს უნარი შესწევთ, 30-40 დღის განმავლობაში საკუთარი სახსრებით შეავსონ ორგანიზმში ნატრიუმის დეფიციტი.ამ უნიკალურ თვისებას ითვალისწინებენ სპეციალისტები, როდესაც ადამიანს რაიმე პათოლოგიის მკურნალობისას მცირედ მარილიანი ან საერთოდ უმარილო ტიპის სამკურნალო კვება სჭირდება.
საჭირო ნივთიერებათა სინთეზი
ორგანიზმიდან წიდებისა და ტოქსინების გამოდევნასთან ერთად, თირკმელები აქტიურად მონაწილეობენ ნივთიერებათა ცვლაში და ორგანიზმისთვის საჭირო ნივთიერებებს, მათ შორის - ამინმჟავებს წარმოქმნიან, მონაწილეობენ D ვიტამინის აქტიურ ფორმაში - D3-ში გადაყვანაში, რომელიც საჭმლის მომნელებელი ტრაქტიდან კალციუმის შეწოვა-ათვისებას განაგებს.
შარდის წარმომქმნელი აპარატი
თირკმლის ფუნქციური ერთეულია ნეფრონი. თითოეული თირკმელი მილიონამდე ნეფრონს შეიცავს. სწორედ ნეფრონებსა და გორგლოვან აპარატში იფილტრება სისხლი. არტერიების მეშვეობით სისხლში დიდი წნევით უწყვეტად მიედინება სისხლი, რომელიც როგორც საკვებ ნივთიერებებს, ისე შხამიან ნაერთებს შეიცავს. თირკმლის ამოცანაა, მოაცილოს სისხლს უვარგისი ნივთიერებები და შარდის სახით ისე გამოდევნოს ისინი, რომ სასარგებლო ნივთიერებების დაკარგვა არ დაუშვას.