რით ვსხივდებით

დედამიწამდე მოღწეული მისი სხივების უდიდეს ნაწილს (95%) ულტრაიისფერი სხივები შეადგენს, დანარჩენი 5% კი ინფრაწითელი და სხვა სპექტრის სხივებია.
დღემდე ცნობილი ყველა ტიპის გამოსხივება შეიძლება ორ დიდ ჯგუფად გაერთიანდეს: მაიონიზებელ და არამაიონიზებელ გამოსხივებად.
ნებისმიერი გამოსხივება, რომელიც სუბსტრატზე, ადამიანსა და ყველა სხვა ცოცხალ ორგანიზმზე მოქმედებისას მასში იონების (დამუხტული ნაწილაკების) წარმოქმნას იწვევს, მაიონიზებელია, ხოლო გამოსხივება, რომლის მოქმედებასაც იონების წარმოქმნა არ სდევს თან - არამაიონიზებელი.
/* (c)AdOcean 2003-2021, Advertline.https:mkurnali.ge.mkurnali zones.________ _____ */
ado.slave('adoceanadvertlinegelpmmhkfobb', {myMaster: 'gC_g7BxQlx9UWDeCK7yaEdkgIoxg2l6o6JUmNs2rvgn.i7' });
არამაიონიზებელ გამოსხივებათა ჯგუფში შედის სხივურ ენერგიად წოდებული:
- ინფრაწითელი სხივები;
- ულტრაიისფერი სხივები;
- ხილული სხივები;
- ლაზერი.
მაიონიზებელ გამოსხივებათა ჯგუფს მიაკუთვნებენ:
- მცირე ტალღოვანი სიგრძის ელექტრომაგნიტურ რხევებს;
- რენტგენის სხივებს;
- ალფა და ბეტა ნაწილაკების ელექტრონულ ნაკადს.
მაიონიზებელ გამოსხივებას წარმოშობს რადიაქტიური ბუნებრივი ნივთიერებებიც: ურანი, რადიუმი, თორიუმი და მათი იზოტოპები. როგორც მაიონიზებელი, ისე არამაიონიზებელი გამოსხივების ცოცხალ ორგანიზმზე ზემოქმედების შედეგები რამდენიმე ფაქტორზეა დამოკიდებული:
1. სხივის კანში შეღწევის ხარისხზე;
2. მისი ტალღის სიგრძეზე;
3. გამოსხივების ძალასა და ინტენსივობაზე.
სხივური ენერგია
გარდა მზისა, სხივურ ენერგიას გამოიმუშავებს ნებისმიერი სხეული, რომლის ტემპერატურაც ნულ გრადუსზე მაღალია. ეს არის ელექტრომაგნიტური რხევები, რომლებიც სამი სახის სხივებისგან შედგება: ინფრაწითელისგან, ხილულისა და ულტრაიისფერისგან.
ინფრაწითელი სხივები
ინფრაწითელი სხივები გრძელტალღოვანი - 760 ნმ-დან 340 მკმ-მდე სიგრძის - სხივებია. მათ სითბურ სხივებსაც უწოდებენ, რადგან ყველაზე დიდი სითბური ეფექტი ახასიათებთ. ისინი ქსოვილებში 3-4 სმ სიღრმეზე იჭრებიან, კანისა და კანქვეშა ქსოვილების გაცხელებას, აქტიურ ჰიპერემიასა და ერითემას (კანის გაწითლებას) იწვევენ. შედარებით ღრმად მდებარე შინაგანი ორგანოები ნაკლებად ან საერთოდ არ ცხელდება. ამ სხივების სითბური ეფექტის დამსახურებაა მზის პირდაპირი სხივების ზემოქმედებით ადამიანის კანის დამწვრობა და სითბური დაკვრა.
სითბო აჩქარებს ორგანიზმში ნივთიერებათა ცვლასა და ბიოქიმიურ პროცესებს. ამასთანავე ტკივილგამაყუჩებელი და ანტისპაზმური მოქმედებაც აქვს. რეფლექსური ზონების ინფრაწითელი დასხივება აძლიერებს მათ ფუნქციას.
ხილული სხივები
ხილული სხივები (სინათლე) 760-400 ნმ სიგრძის ტალღებია, რომელთა სპექტრიც ადამიანის თვალისთვის ხილული შვიდი ფერით: წითლით, ნარინჯისფრით, ყვითლით, მწვანით, ცისფრით, ლურჯითა და იისფრით - არის წარმოდგენილი. ისინი ქსოვილებში 1-2 სმ სიღრმეზე იჭრებიან, თუმცა ორგანიზმზე ძირითადად მხედველობის ანალიზატორის - თვალის ბადურას მეშვეობით მოქმედებენ.
ფერადი სხივები უშუალო გავლენას ახდენენ ადამიანის ნერვულ სისტემაზე, ცვლიან მის ფსიქიკურ მდგომარეობას. ყვითელი, მწვანე და ნარინჯისფერი გუნება-განწყობილებას აუმჯობესებს, ცისფერი და იისფერი კი აუარესებს.
წითელი და ნარინჯისფერი თავის ტვინის ქერქს აღაგზნებს, მწვანე და ყვითელი მასში აღგზნება-შეკავების პროცესებს არეგულირებს, ცისფერი კი ნერვულ-რეფლექსური მოქმედების მუხრუჭია.
ხილულ სხივებს ე.წ. ფოტოელექტრონული ეფექტი ახასიათებთ - უნარი შესწევთ, ატომიდან ამოაგდონ ელექტრონი, რის შედეგადაც ელექტროაღგზნებულ მდგომარეობაში გადასული ატომი გაცილებით აქტიურდება და უფრო ინტენსიურად ერთვება ბიოქიმიურ რეაქციებში.
ულტრაიისფერი სხივები
ულტრაიისფერი სხივები ოპტიკური სპექტრის ყველაზე აქტიურად მოქმედი ნაწილია. ტალღის სიგრძის მიხედვით მათ სამ ჯგუფად ყოფენ: 400-315 ნმ, 315-280 ნმ და 280-100 ნმ. მათი ორგანიზმზე მოქმედების მექანიზმი დანარჩენებთან შედარებით რთული და მრავალმხრივია. მიუხედავად აქტიურობისა, ულტრაიისფერი სხივები ორგანიზმში მხოლოდ 0,1-1 მმ სიღრმემდე იჭრება, ამიტომ უშუალო ზემოქმედებას მხოლოდ კანისა და ლორწოვანი გარსების ზედაპირზე თუ ახდენს.
ულტრაიისფერი სხივების მიმართ გაცილებით მგრძნობიარეა ტორსის კანი, შედარებით ნაკლებად - კიდურებისა. სხივებისადმი მეტისმეტად მგრძნობიარენი არიან ბავშვები, განსაკუთრებით - ადრეულ ასაკში.
ულტრაიისფერი სხივები სხეულზე ბიოფიზიკურ, ჰუმორულ და ნერვულ-რეფლექსურ ზემოქმედებას ახდენს. ისინი, ხილული სხივების მსგავსად, ატომებიდან და მოლეკულებიდან აგდებენ ელექტრონებს, რის შედეგადაც ზრდიან ქსოვილებში ამ უკანასკნელთა ქიმიურ აქტივობასა და ჟანგვა-აღდგენითი პროცესების სიჩქარეს.
საინტერესოა ულტრაიისფერი სხივების ფოტოიზომერული თვისება - ქიმიური შედგენილობის შეუცვლელად, ატომისა და მოლეკულების შინაგანი გადაჯგუფებით ისინი ცვლიან ამა თუ იმ ნივთიერების სტრუქტურას და მას სრულიად ახალ ქიმიურ და ბიოლოგიურ თვისებებს სძენენ. ფოტოიზომერიზაციის კლასიკური მაგალითია 302-297 ნმ სიგრძის ულტრაიისფერი სხივებით შესაბამისი პროვიტამინებისაგან D2 D3 და D4 ვიტამინების წარმოშობა. რაც შეეხება 266 ნმ და უფრო ნაკლები სიგრძის ტალღის მქონე სხივებს, მათ D ვიტამინის დაშლაც კი ხელეწიფებათ. ამიტომ არის, რომ ულტრაიისფერი სხივების დეფიციტი არღვევს ორგანიზმში D და C ვიტამინების ბალანსს, მკვეთრად აქვეითებს იმუნობიოლოგიურ პროცესებს და ამცირებს ორგანიზმის ინფექციებთან ბრძოლის უნარს.
მეტად მნიშვნელოვანია ამ სხივების ბაქტერიოციდული მოქმედებაც. ამ მხრივ მოკლეტალღოვანი, 254-265 ნმ სიგრძის სხივები გამოირჩევა, რომლებიც შლის მავნე მიკროორგანიზმების უჯრედის ბირთვს და ანადგურებს მას.