რატომ არის მაღაზიაში შეძენილი ბოსტნეული და ხილი უგემური
კვლევები აჩვენებს, რომ მაღაზიაში შეძენილ ხილს სულ უფრო ნაკლები კვების ღირებულება აქვს. ამ დროისთვის გასაყიდად ხელმისაწვდომი ბოსტნეულის უმეტესობა არა მზეზე, არამედ სათბურში, ხელოვნურად შექმნილ პირობებში მოჰყავთ.
კულტურების ქიმიიზაციისა და ნიადაგის სტერილიზაციის გამო სოფლის მეურნეობის პროდუქტები კარგავს კვებით ღირებულებას.
პრობლემა იმდენად მწვავე გახდა, რომ ბოლო დროს მეცნიერებმა უგემური პომიდვრის პრობლემაზე გაამახვილეს ყურადღება. ექსპერტთა საერთაშორისო ჯგუფმა შეაგროვა პომიდვრის 725 კულტივირებული და ველური ჯიშის გენეტიკური მონაცემები და შექმნა ის, რაც ცნობილია როგორც პანგენომი (გენეტიკური რუკა).
შემდეგ მათ შეადარეს ის პომიდვრის გენომთან, სახელად Heinz 1706. ორივე გენეტიკური მასალის შედარებამ აჩვენა, რომ „ორიგინალს“ აკლდა თითქმის 5000 გენი ახალი ჯიშების პანგენომში.
მაგალითად, თანამედროვე ჯიშებს აკლიათ რეზისტენტობის გენები, ამიტომ ისინი ებრძვიან პათოგენებს შესხურებით.
თუმცა, ანალიზმა უფრო სენსაციურ აღმოჩენამდე მიგვიყვანა: აღმოჩნდა, რომ პომიდვრის უნიკალურ გემოს პასუხისმგებელი TomLoxC გენის ვარიანტი მისი კულტივირებული ჯიშების 90%-ში არ არსებობს.
მეცნიერები აღნიშნავენ, რომ პომიდვრის მოდიფიკაციისას საუკეთესო ჯიშების წარმოებისთვის, ყურადღება გამახვილდა მახასიათებლებზე, რომლებიც ზრდის მოსავლიანობას და მოგებას და არა გემოს. ახლა სელექციონერებს მოუწევთ დიდი ძალისხმევა „კლასიკური“ გენების შემცველი ბოსტნეულის ახალი ჯიშების შესაქმნელად.
„ევოლუციის“ მსგავსი გზა ვაშლებმაც გაიარეს. ყველაზე თვალსაჩინო მაგალითია Red Delicious ვაშლის ყველაზე პოპულარული ამერიკული ჯიში, რომელიც გამოირჩევა სქელი, მწარე, მაგრამ პრიალა კანითა და რბილობის ნაზი გემოთი. მიუხედავად ამ თვისებებისა, Red Delicious 70 წელია, რაც აშშ-ის ვაშლის ბაზრის ლიდერია.
საქმე ის არის, რომ როდესაც ჯიში პირველად გამოჩნდა ბაზარზე 1914 წელს, იგი გამოირჩეოდა სასიამოვნო და წვნიანი გემოთი. 1940-იანი წლებისთვის ის ყველაზე პოპულარული გახდა აშშ-ში. მოულოდნელმა გენეტიკურმა ანომალიამ, რომლის დროსაც ვაშლის ხე იძლეოდა სწრაფად მომწიფებულ ხილს თანაბარი, უფრო ინტენსიური შეფერილობით, გადაწყვიტა ჯიშის ბედი.
მალე ბაზარი წალეკა ვაშლის „გაუმჯობესებულმა“ ვერსიამ. აქცენტი კეთდებოდა მოსავლის ზომაზე, ნაყოფის ზრდის ტემპზე და მათ „მაცდურ“ გარეგნობაზე. გარდა ამისა, სქელი კანი საშუალებას აძლევდა ნაყოფს ტრანსპორტირებისას უფრო დიდხანს დარჩენილიყო სუფთა და საღი. სადღაც მოსავლიანობის გაზრდის პროცესში დაიკარგა თავიდან ასე დაფასებული ვაშლის გემო.
მაგრამ ხილისა და ბოსტნეულის გემოს შეცვლასთან დაკავშირებული ყველაზე დიდი პრობლემა კვებითი ღირებულების დაკარგვაა. ამ მოდელზე მიუთითებს ტეხასის უნივერსიტეტის მეცნიერების მიერ 2004 წელს ჩატარებული კვლევა. ექსპერტებმა გააანალიზეს მონაცემები 11 საკვები ნივთიერების შემცველობის შესახებ აშშ-ს სოფლის მეურნეობის დეპარტამენტის 43 სახეობის სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტში 1950 წლიდან 1999 წლამდე პერიოდში.
აღმოჩნდა, რომ ნახევარ საუკუნეზე მეტი ხნის განმავლობაში ხილსა და ბოსტნეულში საგრძნობლად შემცირდა ცილების, კალციუმის, კალიუმის, რკინის და ვიტამინების B2 და C შემცველობა.
შემცველობის ყველაზე დიდი კლება დაფიქსირდა ვიტამინი B2-ის შემთხვევაში, რომელიც ასევე პასუხისმგებელია ნერვული სისტემისა და ლორწოვანი გარსების გამართულ ფუნქციონირებაზე. ყველაზე მცირე დანაკარგები ეხებოდა ცილას.
მსგავსი კვლევები ჩატარდა ევროპაში. 1975 წლიდან 1997 წლამდე მონაცემების გაანალიზების შემდეგ, ჰოლანდიის ევროპის ინსტიტუტის მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ 12 სახის ბოსტნეულში რკინის შემცველობა საშუალოდ 37%-ით შემცირდა. მსგავსი დანაკარგები ასევე დაფიქსირდა კალციუმში, C ვიტამინში და A ვიტამინში.
მეცნიერთა აზრით, ამ ტენდენციის უმარტივესი ახსნა არის ბოსტნეულისა და ხილის ახალი ჯიშების შექმნა სასურველი მახასიათებლებით უფრო სწრაფი წარმოებისა და მაღალი მოსავლიანობის თვალსაზრისით. უპირველეს ყოვლისა, საუბარია უფრო დიდ ზომებზე, ზრდის ტემპებზე და პესტიციდების მიმართ მდგრადობაზე. პრობლემა ის არის, რომ სწრაფი ზრდა არ არის თანხვედრაში ნიადაგიდან საკვები ნივთიერებების უფრო სწრაფ მიღებასთან.