თინათინ გოცაძე

თავის ტვინის შეშუპება, გულ-სისხლძარღვთა და სუნთქვის მწვავე უკმარისობა, არტერიული ჰიპერტენზია?

• ინსულტი

ინსულტი ცენტრალური ნერვული სისტემის ერთობ მძიმე და საშიში სისხლძარღვოვანი დაზიანებაა. ცნობილია, რომ თავის ტვინის უჯრედები მეტად მგრძნობიარენი არიან ჟანგბადის ნაკლებობის მიმართ და ამის გამო სწრაფად იღუპებიან. არტერიული სისხლის ნაკადით მომარაგებისთვის თავის ტვინი სისხლძარღვების ფართო ქსელით არის აღჭურვილი. ამა თუ იმ სისხლძარღვის დაცობის ან გასკდომის შემთხვევაში ვითარდება ინსულტი, რის შედეგადაც თავის ტვინის შესაბამისი უბანი კვდება.

განასხვავებენ ორი სახის ინსულტს:

1. ჰემორაგიულს, რომელიც სისხლძარღვის გასკდომის შედეგია (ამ დროს ვითარდება სისხლჩაქცევა ტვინში, ტვინის პარკუჭში ან გარსის ქვეშ);
2. იშემიურს, რომელსაც თრომბოზის ან ემბოლიის შედეგად არტერიის დაცობა განაპირობებს.

• ჰემორაგიულ ინსულტი

ჰემორაგიულ ინსულტს ტვინში სისხლჩაქცევასაც უწოდებენ. ის ინსულტის განსაკუთრებით მძიმე ფორმაა, უმეტესად ჰიპერტონიული დაავადების გართულებას წარმოადგენს და ჰიპერტონიული კრიზის ფონზე ვითარდება. არცთუ იშვიათად ტვინის მკვებავი არტერიის კედელი სკდება იმ ადგილას, სადაც ის უფრო მეტად არის გათხელებული. ამაში დამნაშავე ანევრიზმაა. ეს უკანასკნელი სისხლძარღვის კედლის თანდაყოლილ ან შეძენილ გამოდრეკა-გაგანიერებას წარმოადგენს. სისხლძარღვის გათხელებული კედელი, როგორც წესი, ვერ უძლებს მომატებულ არტერიულ წნევას და სკდება.

• მიზეზები

ჰემორაგიული ინსულტი მეტწილად დაძაბული და მძიმე დღის შემდეგ ვითარდება. სამწუხაროდ, გადაღლამ, გადაძაბვამ, ძლიერმა ემოციამ და სტრესმა მართლაც შეიძლება გამოიწვიოს ჰემორაგიული ინსულტი, მით უფრო - იმ პირებში, რომელთაც მაღალი არტერიული წნევა და ტვინის სისხლძარღვთა პათოლოგიური ფონი აღენიშნებათ. ასეთი ფონის არსებობისას ჰემორაგიული ინსულტის განვითარება შეიძლება გამოიწვიოს არა მხოლოდ ფიზიკურმა ან ფსიქიკურმა გადაძაბვამ, არამედ სქესობრივმა აქტიურობამ, გადაძღომამ, კლიმატური პირობების ცვალებადობამ და სხვა.

• სიმპტომები და მიმდინარეობა

დაძაბული სამუშაო დღის შემდეგ სიმძიმის შეგრძნება თავში, ძლიერი თავის ტკივილი, რომელიც სულ უფრო მწველი ხდება, ასევე გულისრევა და ღებინება ინსულტის წინარე ნიშნებია (მედიცინაში მათ პროდრომულ ნიშნებს უწოდებენ).

ჰემორაგიული ინსულტის სიმპტომები უცაბედად აღმოცენდება და ძალზე სწრაფად პროგრესირებს. ირღვევა მოძრაობა, მგრძნობელობა, მეტყველება. პულსი შენელებული და დაჭიმულია, ტემპერატურა იმატებს. ადამიანს ისეთი შეგრძნება ეუფლება, რომ სმენა დააკლდა. მოსალოდნელია გონების უცაბედი დაკარგვა და კომის (უგონო მდგომარეობის) განვითარებაც. ამ დროს აღინიშნება სისხლის ნაკადის მოზღვავება სახეზე, ინტენსიური ოფლდენა შუბლზე. ადამიანი თავის ქალას შიგნით შეიგრძნობს ძლიერ დარტყმას, გონებას კარგავს და ეცემა. ეს უკვე საკუთრივ ჰემორაგიული ინსულტია. გამსკდარი სისხლძარღვიდან სისხლი ტვინის ქსოვილში ხვდება, რამდენიმე წუთში შეიწოვება და ტვინის ქსოვილზე ზეწოლას ახდენს, რაც შეშუპებასა და უჯრედების სიკვდილს იწვევს.

გარეგნული ნიშნები ასეთია: ავადმყოფს კისრის არეში სისხლძარღვთა გაძლიერებული პულსაცია და ხმამაღალი სუნთქვა (ხრიალი) აღენიშნება. დაზიანებული უბნის საპირისპირო მხარეს ვითარდება ზედა და ქვედა კიდურების დამბლა. სუნთქვისას ლოყა იალქანივით იბერება (ე. წ. იალქნის ნიშანი) - ავადმყოფი თითქოს ჩიბუხს ეწევაო. პირის კუთხე დაშვებული აქვს, ცხვირ-ტუჩის ნაოჭი - გადასწორებული, ყლაპვა - მოშლილი, პირი - ნახევრად ღია. გუგების რეაქცია სინათლეზე არ აღინიშნება.

ჰემორაგიული ინსულტის კეთილსაიმედო მიმდინარეობისას კომა სოპოროზული მდგომარეობით იცვლება და ავადმყოფს ცნობიერება უბრუნდება. მასიური სისხლჩაქცევის დროს აღინიშნება ჯანმრთელი კიდურების უნებლიე მოძრაობანი. ასეთ დროს ტვინის შეშუპებისა და სასიცოცხლო მნიშვნელობის უბნებზე ზეწოლის გამო ვითარდება სასუნთქი და გულ-სისხლძარღვთა სისტემების მწვავე უკმარისობა, მათი ფუნქციის სრულ შეწყვეტამდეც კი.

• ჰემორაგიული ინსულტის ყველაზე საშიში გართულება

ჰემორაგიული ინსულტის ყველაზე საშიში გართულებაა პარკუჭებში სისხლის გაჟონვა, რომელსაც ჰორმეტონია ახასიათებს. ამ დროს აღინიშნება კიდურების კუნთების ძლიერი გაშლითი ჰიპერტონია სხეულის ღერძისადმი მოზიდვითი მოძრაობებით და მისი გადასვლა კუნთების ჰიპოტონიაში. კიდურების კუნთების ტონუსის ასეთი ცვლილება მუდმივად მონაცვლეობს და შეტევებით მჟღავნდება.

რაც შეეხება სუბარაქნოიდულ სისხლჩაქცევას, ის ტვინის რბილი გარსის სისხლძარღვების დაზიანებისას ვითარდება. სუბარაქნოიდული ჰემატომის მიზეზი შეიძლება იყოს აგრეთვე ჰემორაგიული დიათეზი, გრიპი, მწვავე ლეიკემია, ქალას ძვლების მოტეხილობა, ავთვისებიანი სიმსივნე და სხვა.

ჰემორაგიული ინსულტის განვითარების მთავარი და ყველაზე ხშირი მიზეზი, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ჰიპერტონიაა, ამიტომაც აუცილებელია არტერიული წნევის მუდმივად კონტროლი და სათანადო ზომების მიღება.

უკანასკნელი ათწლეულის მსოფლიო სამედიცინო პრაქტიკამ დაადასტურა, რომ პათოლოგიური ფონის მქონე, წინასწარგანწყობილ პირებში არტერიული წნევის კონტროლით შესაძლებელია, მიოკარდიუმის ინფარქტის ალბათობა 20%-ით შევამციროთ, ხოლო ინსულტისა - 50%-ითაც კი.