ოჯახი და სამართალი
რუბრიკას უძღვება "ოჯახის მკურნალის" ექსპერტი სამართლებრივ საკითხებში, იურისტი და ჟურნალისტი ირინე ღლონტი.
ჩვენი ჟურნლის მკითხველთა დიდი ნაწილის ინტერესის გათვალისწინებით, ამჯერად განვმარტავთ მემკვიდრეობის სამართლის ორ მეტად მნიშვნელოვან საკითხს:
1. რას ითვალისწინებს კანონი იმ შემთხვევაში, როცა სამკვიდროს დამტოვებელს (მამკვიდრებელს) ჰყავდა პირველი რიგის მემკვიდრეები (შვილები, მეუღლე და მშობლები), მაგრამ მან ანდერძით მთელი თავისი ქონება ერთ-ერთ მათგანს ან ნებისმიერ სხვა პირს დაუტოვა;
2. რა არის საანდერძო დანაკისრი (ლეგატი).
შეგახსენებთ, რომ მემკვიდრეობის უფლება ორი სახისაა: კანონით და ანდერძით. თუ არსებობს ანდერძი, მაშინ ქონება გადაეცემა მემკვიდრეს ანდერძის შინაარსის მიხედვით, კანონით მემკვიდრეობის საკითხი კი მაშინ დგება, როცა:
- ანდერძი არ არსებობს;
- არსებობს, მაგრამ მიჩნეულია ყალბად;
- ანდა მემკვიდრემ უარი თქვა ანდერძით გათვალისწინებული ქონების მიღებაზე.
/* (c)AdOcean 2003-2021, Advertline.https:mkurnali.ge.mkurnali zones.________ _____ */
ado.slave('adoceanadvertlinegelpmmhkfobb', {myMaster: 'gC_g7BxQlx9UWDeCK7yaEdkgIoxg2l6o6JUmNs2rvgn.i7' });
აღსანიშნავია, რომ ანდერძით მემკვიდრეობის დროს რამდენადმე იზღუდება ანდერძით მემკვიდრეთა ამორჩევის თავისუფლება. მამკვიდრებლის შვილებს, მეუღლესა და მშობლებს, განურჩევლად ანდერძის შინაარსისა, ეკუთვნით სავალდებულო წილი, რომელიც შეადგენს იმ წილის ნახევარს, რაც თითოეულ მათგანს კანონით მემკვიდრეობის შემთხვევაში ერგებოდა, განურჩევლად იმისა, გაითვალისწინა თუ არა ისინი ანდერძში მოანდერძემ. ეს ის მემკვიდრეები არიან, რომელთაც არ შეიძლება მთლიანად ჩამოერთვათ მემკვიდრეობის უფლება, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა ისინი უღირს მემკვიდრეებად არიან ცნობილი.
- გარდაიცვალა მამაკაცი, რომელსაც დარჩა ორი შრომისუნარიანი, ერთი ინვალიდი შვილი და 3 მილიონი დოლარის უძრავ-მოძრავი ქონება. როგორც გარდაცვალების შემდეგ გახდა ცნობილი, აღნიშნულმა პირმა მთელი თავისი ქონება ანდერძით ძმისშვილს დაუტოვა (მეუღლე და მშობლები ამ დროისთვის გარდაცვლილი ჰყავდა). რა ეკუთვნით ასეთ შემთხვევაში შვილებს?
- მოქმედი კანონის თანახმად, ამ შემთხვევაში შვილები მემკვიდრეობის გარეშე არ დარჩებიან და სავალდებულო წილის სახით მიიღებენ ნახევარ-ნახევარი მილიონი დოლარის ქონებას. მათ მამას ანდერძი რომ არ დაეტოვებინა, ისინი, როგორც კანონით პირველი რიგის მემკვიდრეები, მიიღებდენ თითო მილიონის ღირებულების ქონებას.
ადრე მოქმედი კანონმდებლობით, სავალდებულო მემკვიდრეებად ითვლებოდნენ მამკვიდრებლის მხოლოდ არასრულწლოვანი და შრომისუუნარო შვილები, მეუღლე, მშობლები და კმაყოფაზე მყოფი სხვა მემკვიდრეები, მოქმედი სამოქალაქო კოდექსი კი აღნიშნულ პირთა არასრულწლოვანებასა და შრომისუუნარობას სავალდებულოდ არ მიიჩნევს – მათ სავალდებულო წილი ნებისმიერ შემთხვევაში ეკუთვნით.
თუ სავალდებულო წილის მიღების უფლების მქონე მემკვიდრე სამკვიდროს გახსნის შემდეგ გარდაიცვალა ისე, რომ სავალდებულო წილის მიღება ვერ მოასწრო, მის მემკვიდრეებს შეუძლიათ მოითხოვონ სავალდებულო წილი, რომელიც გარდაცვლილ მემკვიდრეს ერგებოდა. მაგრამ აქვე მნიშვნელოვანია ერთი გარემოება: ამ შემთხვევაში გარდაცვლილი მემკვიდრის ყველა მემკვიდრე კი ვერ ისარგებლებს ამ უფლებით, არამედ ის მემკვიდრეები, რომელთაც გარდაცვლილი მემკვიდრისგან წილი ეკუთვნით.
- რას უნდა მიექცეს განსაკუთრებული ყურადღება სავალდებულო წილის განსაზღვრის დროს?
- სავალდებულო წილის განსაზღვრისას, უწინარეს ყოვლისა, უნდა გაირკვეს სამკვიდროს მთელი მოცულობა. სამკვიდროდ, რომლიდანაც უნდა განისაზღვროს სავალდებულო წილის ოდენობა, ჩაითვლება როგორც ანდერძით გათვალისწინებული, ისე გაუთვალისწინებელი ქონება.
სავალდებულო წილის ოდენობა სამკვიდროს მოცულობასთან ერთად დამოკიდებულია კანონით მემკვიდრეთა რიცხვზე, რაც სამკვიდროს გახსნის მომენტისთვის განისაზღვრება. სავალდებულო წილის გამოთვლისას უნდა ვისარგებლოთ შემდეგი წესით: თავდაპირველად უნდა გამოვლინდეს ყველა კანონით მემკვიდრე, რომლებიც მოწვეული იქნებოდნენ სამკვიდროს მისაღებად ანდერძის არარსებობის შემთხვევაში, შემდეგ უნდა განისაზღვროს მთელი სამკვიდროს ღირებულება და მიღებული სიდიდე გაიყოს კანონით მემკვიდრეთა რიცხვზე. მიღებული სიდიდის ნახევარი იქნება სავალდებულო წილი. როცა კანონით მემკვიდრე მხოლოდ ერთია და ისიც - სავალდებულო წილის უფლების მქონე, სამკვიდრო კი სხვას ეანდერძა, სავალდებულო მემკვიდრე მიიღებს სამკვიდროს ნახევარს. სავალდებულო წილის მიღების უფლების მქონე პირს სავალდებულო წილად ჩაეთვლება ის ქონება, რაც მან სამკვიდროს გახსნამდე მიიღო მამკვიდრებლისგან, მაგრამ ამისთვის აუცილებელია იმის წინასწარ დათქმა, რომ ეს ქონება სავალდებულო მემკვიდრეს სამკვიდროს გახსნის შემდეგ ჩაეთვლება სავალდებულო წილად.
მას შემდეგ, რაც განისაზღვრება სავალდებული წილის მოცულობა, უნდა მოხდეს სამკვიდროდან მისი გამოყოფა. სავალდებულო წილი, უპირველეს ყოვლისა, უნდა გამოიყოს ანდერძით გაუთვალისწინებელი სამკვიდროდან, თუ ასეთი არის, მაგრამ თუ ანდერძის გარეთ დარჩენილი ქონება აღნიშნულისთვის საკმარისი არ აღმოჩნდა, იგი შეივსება ანდერძით გათვალისწინებული ქონებიდან.
თუ ანდერძით მთელი სამკვიდროა გათვალისწინებული, მაშინ სავალდებულო წილი მთლიანად ანდერძით გათვალისწინებული ქონებიდან გამოიყოფა.
