მარიკა დვალი

- რა არის ქოლესტაზი და როდის აღმოცენდება ის?

- ქოლესტაზი არის მდგომარეობა, როდესაც ღვიძლში წარმოქმნილი ნაღველი ვერ ხვდება თორმეტგოჯა ნაწლავში. ქოლესტაზური გენეზის ქავილის უხშირესი მიზეზია პირველადი ბილიარული ციროზი (დაავადება, რომლის დროსაც უცნობი, შესაძლოა აუტოიმუნური, მიზეზით ხდება ღვიძლში არსებული სანაღვლე გზების დესტრუქცია, სკლეროზირება და შედეგად ციროზის ჩამოყალიბება), პირველადი მასკლეროზებელი ქოლანგიტი (სანაღვლე გზების აბაქტერიული, აუტოიმუნური ანთება და სკლეროზირება), ქრონიკული C ჰეპატიტი, სანაღვლე გზების კენჭები, ნაღვლის სადინართა დახშობა პანკრეასის ან სანაღვლე სისტემის სიმსივნეებით, ნებისმიერი მიზეზით აღმოცენებული ღვიძლის დაავადების უკანასკნელი სტადია.

ცალკე უნდა განვიხილოთ ზოგიერთი მედიკამენტით გამოწვეული ქოლესტაზი. ზოგადად ქოლესტაზური ქავილის სიხშირე დამოკიდებულია გამომწვევ დაავადებაზე. ცნობილია, რომ პირველადი ბილიარული ციროზის დროს პაციენტთა 60% სწორედ ქავილის გამო მოგვმართავს, დაავადების მიმდინარეობის განსაზღვრულ ეტაპზე კი ეს ჩივილი ყველა პაციენტს აღენიშნება.

- რამ შეიძლება გვაფიქრებინოს, რომ ქავილის მიზეზი ქოლესტაზია?

- ქოლესტაზური ქავილი შესაძლოა იყოს როგორც გენერალიზებული, მთელ სხეულზე გავრცელებული, ასევე განსაზღვრულ არეებში ლოკალიზებული. ამ არეთაგან აღსანიშნავია კიდურები, სხეულის ის ადგილები, რომლებიც მჭიდროდ ეხება ტანსაცმელს. ქავილს შესაძლოა ჰქონდეს გარდამავალი ხასიათი ან უეცრად აღმოცენდეს. ქავილის ქოლესტაზური ხასიათის სასარგებლოდ მეტყველებს სიყვითლე, ღვიძლის დაავადებების სიმპტომები (კანზე კაპილარების გაგანიერება, მამაკაცებში სარძევე ჯირკვლების გადიდება, ელენთის გადიდება, მუცლის ღრუში სითხის დაგროვება და სხვა).

აღსანიშნავია, რომ პირველადი ბილიარული ციროზის დროს ქავილი და საერთო სისუსტე ადრეული სიმპტომებია. აღნიშნულ კლინიკურ სიმპტომებთან ერთად ქავილის ქოლესტაზური ბუნების დადგენაში გვეხმარება ლაბორატორიული გამოკვლევები. ამ მიზნით განისაზღვრება შრატში ტუტე ფოსფატაზის აქტივობა, ბილირუბინის შემცველობა. აღნიშნული მაჩვენებლების დონის მომატება ქოლესტაზზე მეტყველებს. თუ ქოლესტაზი დადასტურდა, მისი გამომწვევი მიზეზების დასაზუსტებლად საჭიროა დამატებითი ლაბორატორიული გამოკვლევა, სანაღვლე გზების მდგომარეობის შესასწავლად ტარდება მუცლის ღრუს ექოსკოპია და სხვა ინსტრუმენტული გამოკვლევები.

- რატომ აღმოცენდება ქოლესტაზური ქავილი?

- მსგავსად რენული ქავილისა, ქოლესტაზური ქავილის ზუსტი მექანიზმი არ არის ახსნილი. შესაძლო მიზეზთა შორის ასახელებენ ნაღვლის მჟავებს, ჰისტამინს, ოპიოიდებს, ქავილის გამომწვევ უცნობ ფაქტორებს, რომლებიც ღვიძლის დაზიანებული უჯრედებიდან თავისუფლდებიან. მკვლევარები არ გამორიცხავენ ამ ფაქტორების კომბინირებულ ზემოქმედებას.