როგორ მოვუაროთ ნაოპერაციევ კუჭს
ოპერაციის ჩვენება და უკუჩვენება ოპერაციის აბსოლუტური ჩვენებაა:
1. წყლულის პერფორაცია (გახვრეტა - გადაუდებელი ოპერაცია), აგრეთვე - მიფარებული პერფორაცია (ზოგჯერ კუჭის ან თორმეტგოჯა ნაწლავის გახვრეტილ ადგილს რომელიმე ორგანო მიეფარება) 48 საათის განმავლობაში და შემდეგაც, თუ არ არის განვითარებული საიმედო მიფარება;
2. კუჭ-თორმეტგოჯა ნაწლავიდან უხვი სისხლდენა (თუ ის 48 საათის განმავლობაში არ შეწყდა ან სისტემატურად მეორდება);
3. ეჭვი კუჭის წყლულის კიბოდ გადაგვარების თაობაზე ან ამის დამადასტურებელი მონაცემები;
4. კუჭისა და თორმეტგოჯა ნაწლავის ნაწიბუროვანი დეფორმაციები;
5. კალოზური (დიდი ზომის, გარქავებული) და მეზობელ ორგანოში პენეტრირებული (ჩაზრდილი) წყლული.
ოპერაციის შედარებითი ჩვენებაა თერაპიული კლინიკის პირობებში მართებული მკურნალობის უშედეგობა, 2-3-წლიანი ხანგრძლივობის წყლულოვანი დაავადება და მდგომარეობის მოჩვენებითი გაუმჯობესების შემდეგ - რეციდივი. ოპერაციის უკუჩვენებაა წყლულოვანი დაავადების ახალი შემთხვევა, როცა ავადმყოფს ცხოვრებისა და შრომის რეჟიმი არ მოუწესრიგებია და არ ჩაუტარებია კონსერვატიული (დიეტური) მედიკამენტური, სანატორიულ-კურორტული და ფიზიოთერაპიული მკურნალობა. კუჭისა და თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლულის ქირურგიული ოპერაციების ტექნიკასა და შესრულების ხერხებზე მკითხველის ყურადღებას არ შევაჩერებთ. ეს მეტისმეტად რთული საკითხია და მისი განხილვა შორს წაგვიყვანს. სჯობს, იმ გართულებებს გავეცნოთ, რომლებიც ოპერაციის შემდეგ რამდენიმე დღეში, კვირასა თუ თვეში ვითარდება. ავადმყოფთა დიდი უმრავლესობა ოპერაციის შემდეგ თავს ჯანმრთელად გრძნობს, სრულყოფილად იკვებება და სრული დატვირთვით შრომობს. ზოგჯერ კი ორგანიზმი სრულყოფილად ვერ ეგუება კუჭისა და თორმეტგოჯა ნაწლავის დაკარგვას, ოპერაციის შედეგად შექმნილ ახალ გზებს და ამის გამო თავისებური ავადმყოფური მოვლენები ვითარდება.
მანკიერი წრე
ის ზოგჯერ ოპერაციის მომდევნო პირველსავე დღეებში ყალიბდება, ზოგჯერ - რამდენიმე კვირის ან თვის შემდეგ. მისი მიზეზია კუჭნაწლავისწინა შერთული (ეს ოპერაციის ერთ-ერთი სახეა). მანკიერი წრის ჩამოყალიბებას ხელს უწყობს კუჭის ატონია (ბუნებრივი დაჭიმულობის, ელასტიკურობის უქონლობა) და სპაზმი. მანკიერი წრის თავიდან აცილება შეიძლება ტექნიკურად სწორად შესრულებული ოპერაციის გამოყენებით. ამ გართულების დროს, უხეშად რომ აგიხსნათ, ნაწლავის შიგთავსი ბუნებრივი გზით გადანაცვლების დაბრკოლების გამო კუჭში ბრუნდება და კუჭიდან კვლავ მხოლოდ დაბრკოლების არემდე ბრუნავს. ავადმყოფს ეწყება სლოკინი, გულისრევა და პირღებინება უხვი მასით, ძლიერ აწუხებს წყურვილის შეგრძნება, მაგრამ სითხის მიღებას პირღებინება მოსდევს, რის გამოც ადამიანი ძლიერ სუსტდება. ამ მეტად მძიმე გართულების სამკურნალოდ დასაწყისში გამოიყენება კონსერვატიული მეთოდები: კუჭის სისტემატური ამორეცხვა ან წვრილი ზონდით მისი შიგთავსის მუდმივი ევაკუაცია. საჭმლის მიღების შემდეგ ავადმყოფს აწვენენ გვერდზე ან ურჩევენ ჯდომას. იყენებენ მაღალ ოყნას, დროებით წყვეტენ საკვების მიცემას და ა.შ. როდესაც კონსერვატიული ღონისძიებები უშედეგოა, უნდა გაკეთდეს ოპერაცია. თუ ავადმყოფის მდგომარეობა შესაძლებლობას იძლევა, გარანტირებული ოპერაცია - კუჭის რეზექციაა.
დემპინგსინდრომი
დემპინგსინდრომს ანუ "გადაცვენის სინდრომს" მრავალი სიმპტომი აქვს. ამ გართულებას რეზექციის შემდგომ დარღვევებს შორის სიხშირით პირველი ადგილი უჭირავს. ის ზოგჯერ რეზექციის შემდეგ მალევე, ავადმყოფის გაწერამდე ვითარდება, ზოგჯერ - მოგვიანებით, 0,5-1 წლის შემდეგ. დემპინგსინდრომის განვითარების მიზეზები ბოლომდე გარკვეული არ არის. მას განაპირობებს საკვების ნორმალური მონელების მოშლა - საჭმელი კუჭში არ ყოვნდება, სწრაფად გადადის ნაწლავებში, იშლება ორგანოების სეკრეციული (ბიოლოგიურად აქტიური ნივთიერებების გამოყოფის) ფუნქცია და ა.შ. ნიშნები: საკვების მიღებიდან რამდენიმე წუთის შემდეგ ავადმყოფს წამოახურვებს, ასხამს ოფლი, ეუფლება სისუსტე, უხშირდება პულსი, ეწყება თავბრუხვევა, იშვიათად - გულისრევა, პირღებინება, ფაღარათი. ავადმყოფი იძულებული ხდება, დაწვეს (ზოგჯერ მწოლიარე ჭამს). დემპინგსინდრომს აძლიერებს ტკბილი, ზოგჯერ - ცხელი, თხიერი საკვები, ჭარბად დანაყრება. მოვლენები გრძელდება რამდენიმე წუთს, არა უმეტეს ნახევარი საათისა. მძიმე შემთხვევებში ავადმყოფმა შესაძლოა მცირე ხნით გონიც კი დაკარგოს. მკურნალობა ითვალისწინებს ორგანიზმის მომაგრებას. მსუბუქი ფორმის დემპინგსინდრომი სპეციალურ მკურნალობას არ საჭიროებს. დიეტის რეგულირება (ხშირად და მცირე ულუფებით კვება, მკვრივი საკვების წილის გაზრდა, თხიერი, ნახშირწყლოვანი და ტკბილი საკვების შეზღუდვა) კარგ ეფექტს იძლევა. საშუალო სიმძიმის დემპინგსინდრომის შემთხვევაში, გარდა დიეტოთერაპიისა, საჭიროა პერიოდული სტაციონარული და კურორტული მკურნალობა. მძიმე ფორმის შემთხვევაში უნდა ჩატარდეს განმეორებითი, რეკონსტრუქციული ოპერაცია.
ჰიპოგლიკემიური სინდრომი
ეს არის სისხლში შაქრის დონის მკვეთრი დაცემა ნახშირწყლების ცვლის მოშლის შედეგად ჭამიდან 3-4 საათის შემდეგ. ჰიპოგლიკემიის დროს - დემპინგსინდრომისგან განსხვავებით, უზმოზე და არა ჭამის შემდეგ - თავს იჩენს შემდეგი სიმპტომები: მუცლის ზედა ნახევარში ("კუჭის თავთან") სპაზმი, პულსაციის შეგრძნება, ძლიერი საერთო სისუსტე, თავბრუხვევა, ცივი ოფლი, თავის ტკივილი, გულის ფრიალი და ძლიერი შიმშილი - მგლის მადა, რის გამოც ავადმყოფი იძულებულია დაჯდეს ან დაწვეს და მიიღოს თუნდაც ცოტაოდენი საკვები (რომელსაც ასეთი პაციენტები თითქმის ყოველთვის თან ატარებენ). შეტევის შემდეგ რამდენიმე საათის განმავლობაში ავადმყოფს აწუხებს ძლიერი საერთო სისუსტე. შეტევებს ახშირებს და აძლიერებს ფიზიკური დატვირთვა. მკურნალობა. საჭიროა საკვების ხშირად და მცირე ულუფებით მიღება. ასეთი დიეტოთერაპია მეტწილად საკმარისია.
ცოლინგერ-ელისონის სინდრომი
ეს ტერმინი გულისხმობს განსაკუთრებით შეუპოვრად მიმდინარე პეპტიკურ (მეორეულია, ჩნდება ნაოპერაციევ მიდამოში) წყლულს, რომელიც რეციდივს განიცდის 4-5-ჯერ და მეტჯერ, აგრეთვე პირველად შეუპოვრად მიმდინარე (არ ემორჩილება არანაირ კონსერვატიულ, მედიკამენტურ მკურნალობას) წყლულს, განსაკუთრებით - თორმეტგოჯა ნაწლავისას. მის განვითარებას ზოგჯერ კუჭქვეშა ჯირკვლის ადენომას უკავშირებენ. მკურნალობა ოპერაციულია. ქირურგთა უმეტესობა კუჭის მთლიანად ამოკვეთას ამჯობინებს.
კუჭის რეზექციის ან მისი სრულად ამოკვეთის შემდგომი ასთენია
ამ დროს სხვა სიმპტომებთან ერთად შეინიშნება მომეტებული მგრძნობელობა, აღგზნებადობა, გაღიზიანებადობა, კონფლიქტურობა, აპათია, უძილობა, თავის ტკივილი, ჰიპოქრომული ანემია, წონის დაკლება. ასეთ ავადმყოფებს ხშირად ადრე გადატანილი აქვთ ტრავმა, ტუბერკულოზი ან რომელიმე სხვა დაავადება. მკურნალობა. ზოგადმომამაგრებელ და სედაციურ საშუალებებთან ერთად მნიშვნელოვანია დიეტური და კურორტული მკურნალობა.
დისფაგია (ყლაპვის მოშლა), რეფლუქს-ეზოფაგიტი (საყლაპავში სითხეების, საკვების უკუდენა), დიარეა (თხიერი განავლის გაძლიერებული გამოყოფა)
დისფაგია ოპერაციის მომდევნო პირველსავე დღეებში ვითარდება (ავადმყოფთა 5-15%) და რამდენიმე კვირაში საგრძნობლად სუსტდება ან ქრება. რეფლუქს-ეზოფაგიტის დროს საყლაპავ მილში ნაღვლოვანი მასები ამოდის, მკერდის ძვლის უკან აღმოცენდება ძლიერი წვა. ეს სიმპტომები უფრო მეტად წოლისას ვითარდება. დიარეა შესაძლოა იყოს როგორც მსუბუქი, ისე საშუალო სიმძიმისა და მძიმე. უკანასკნელ შემთხვევაში (ანუ მძიმე ფორმის დროს) დეფეკაციის სიხშირე დღე-ღამეში ზოგჯერ რამდენიმე ათეულსაც კი აღწევს. საბედნიეროდ, მძიმე დიარეა იშვიათია. ჩამოთვლილი გართულებები კარგად ემორჩილება კონსერვატიულ მკურნალობას. მედიკამენტები პროფესიონალმა უნდა შეარჩიოს.
ნაოპერაციევი კუჭის დაავადებები, რომლებიც თერაპიულ მკურნალობას მოითხოვს
მცირე კუჭის სინდრომის დროს ავადმყოფი საკვების მცირე ულუფებით მიღებისას მალევე გრძნობს სიმაძღრეს და სიმძიმეს ეპიგასტრიუმის (მუცლის ზედა მიდამო) არეში. მას აღარ შეუძლია იმდენივეს ჭამა, რამდენსაც ოპერაციამდე მიირთმევდა. ეს მდგომარეობა მოგვიანებით გამოსწორდება. მანამდე კი საჭიროა ჭამა მცირე ულუფებით და ხშირ-ხშირად.
აქილიური სინდრომი. ის კუჭის მჟავიანობის გაქრობით არის გამოწვეული. ამ დროს გამოხატულ დისპეფსიურ მოვლენებს (საჭმლის მონელების დარღვევას) ზოგჯერ ერთვის დიარეაც, რომელიც მარილმჟავას მიღების შემდეგ გაივლის.
აგასტრიული ანემია. ასეთი გართულება შედარებით იშვიათია. მას ვიტამინ ბ12-ით მკურნალობენ.
ფეროდეფიციტური ანემია კუჭის დაავადების გამო ნაოპერაციებ ადამიანებს რკინის შთანთქმის დაქვეითების შედეგად უვითარდებათ. მკურნალობენ მარილმჟავათი, რკინის პრეპარატებით, სრულყოფილი კვებით.
საკვებისმიერი ალერგია კუჭიდან ნაკლებად დამუშავებული საკვების წვრილ ნაწლავებში მოხვედრას და დიდი ცილოვანი მოლეკულების შეწოვას მოჰყვება. გარდა ცილებისა (რძე, კვერცხი), ალერგიას იწვევს ნახშირწყლები, ცხიმი, ზოგიერთი მედიკამენტი.
ენტერიტი და კოლიტიც მოუნელებელი საკვების ნაწლავში სწრაფად "გადაცვენის", მონელების პროცესის შეცვლისა და ალერგიის შედეგია.
ქოლეცისტიტი, ჰეპატიტი რეზექციაგადატანილთა თითქმის მეოთხედს აღენიშნება. პანკრეატიტის მოვლენები თავს იჩენს როგორც ოპერაციის შემდგომ უახლოეს პერიოდში, ისე მოგვიანებითაც. იშვიათად რეზექციის შემდეგ შეინიშნება ნერვული სისტემისა და ფსიქიკის მოშლა. ზოგჯერ ფილტვის ტუბერკულოზიც კი ვითარება.
მკურნალობა დიეტური და კურორტულია. ჩამოთვლილი პათოლოგიებისა და გართულებების აღმოფხვრისათვის დღეს უამრავი პრეპარატი არსებობს, მაგრამ თუ ადამიანს ბავშვობიდანვე მივაჩვევთ ჯანსაღი ცხოვრების ელემენტარული წესების დაცვას, ზრდასრულ თუ ჭარმაგ ასაკში მძიმე დაავადებების განვითარების ალბათობა მეტად მცირე იქნება.