ლალი ჩხიკვაძე

ის მეორეული ნიშანია და ვითარდება საჭმლის მომნელებელი ტრაქტის დაავადებების, ავთვისებიანი პროცესებისა და ნევროლოგიური დაავადებების ფონზე. აუცილებელია განვასხვაოთ ჭეშმარიტი დისფაგია და ფსევდოდისფაგია, რომელიც ასევე ვლინდება ყელში ბურთის შეგრძნებით, მაგრამ არ ახლავს ყლაპვის აქტის დარღვევა.

მიზეზები

1. მექანიკური ობსტრუქცია. საჭმლის მომნელებელი ტრაქტის ზედა ნაწილის და საყლაპავის სანათურის შევიწროება შეიძლება გამოიწვიოს ავთვისებიანმა პროცესებმა (კისერი, საყლაპავი, შუასაყარი), უცხო სხეულებმა, ლორწოვანის შეშუპებამ, სხვადასხვა ჯგუფის ლიმფური კვანძების გადიდებამ, ფარინგეალურმა აბსცესმა, პარაეზოფაგურმა თიაქარმა, ფარისებრი ჯირკვლის ჰიპერპლაზიამ, ნაწიბუროვანმა სტენოზმა და ა.შ.
2. ანთებითი პროცესები. ფარინგიტი და ტონზილიტი, რომლის დროსაც საჭმლის მომნელებელი სისტემის ზედა ნაწილების ლორწოვანი გარსი ანთებითია და შეშუპებულია, ვლინდება ყლაპვის მტკივნეული და რთული აქტით.
3. ცენტრალური ნერვული სისტემის დაზიანება. ყლაპვის გაძნელება შეიძლება მოხდეს ინსულტის, პარკინსონიზმის, გაფანტული სკლეროზის, გვერდითი ამიოტროფიული სკლეროზის და ფსევდოპარალიზური მიასთენიის დროს. საყლაპავის ატონია ვითარდება თავის ტრავმების, თავის ტვინში სისხლჩაქცევის და სიმსივნეების დროს.
4. საყლაპავის შეკუმშვითი აქტივობის დარღვევა. აქალაზიამ, საყლაპავის დივერტიკულმა, სისტემურმა სკლეროდერმიამ, შაქრიანმა დიაბეტმა და მიასთენიამ შეიძლება გამოიწვიოს მოძრაობის პათოლოგიური ცვლილებები. ყლაპვის დარღვევა ხშირად ვითარდება გვერდითი ეფექტის სახით გარკვეული მედიკამენტების მიღებისას (ესტროგენები, კალციუმის ანტაგონისტები, ნიტრატები).

ყლაპვის დარღვევების სახეები

ეტიოლოგიის მიხედვით, განასხვავებენ ყლაპვის ფუნქციურ და ორგანულ დარღვევას. პირველ ჯგუფში შედის ნერვული რეგულაციის დარღვევით გამოწვეული დაავადებები, ხოლო მეორე ჯგუფში შედის პათოლოგიები, რომლებიც იწვევს სანათურის სტენოზს ან გამოწვეულია მექანიკური დაბრკოლებით.

ანატომიური დონის მიხედვით განასხვავებენ ოროფარინგეალურ და საყლაპავის დისფაგიას. პირველ შემთხვევაში დარღვეულია საკვები გუნდის წარმოქმნა და მისი მოძრაობა ხახაში, ხოლო მეორეში – საყლაპავშია მისი გავლის პრობლემები.

დისფაგიის სიმპტომები და გართულებები

დისფაგიის პირველი სიმპტომია მყარი საკვების გადაყლაპვის გაძნელება, რომელსაც თან ახლავს დისკომფორტი ან ტკივილი ყელისა და საყლაპავის არეში. პაციენტები აღნიშნავენ გაზრდილ ნერწყვდენას და დისკომფორტს მკერდის უკან. მათ შესაძლოა აწუხებდეთ ყელში ბურთის გაჩხერის და ტკივილის შეგრძნება.

პათოლოგიის პროგრესირებასთან ერთად პრობლემები ჩნდება თხევადი საკვების გადაყლაპვასთან დაკავშირებით. ხშირად ის ხვდება სასუნთქ გზებში, რაც იწვევს ხველას. საკვების ასეთ მუდმივ რეფლუქსს შეუძლია ასპირაციული პნევმონიის პროვოცირება, რომელიც ხასიათდება მძიმე მიმდინარეობით და თერაპიისადმი რეზისტენტობით.

ავთვისებიანი სიმსივნეების საყლაპავსა და მასთან ერთად ტრაქეაზე ზეწოლისას შეიძლება განვითარდეს ასფიქსია – მწვავე რესპირატორული უკმარისობა. ეს მდგომარეობა სიცოცხლისთვის საშიშია და საჭიროებს სასწრაფო სამედიცინო დახმარებას.

დიაგნოსტიკა

მნიშვნელოვანია დამახასიათებელი კლინიკური სურათი და პაციენტის გამოკვლევა. დიაგნოსტიკის მიზანია პათოლოგიის გამომწვევი მიზეზის დადგენა. ამიტომ პაციენტმა უნდა გაიაროს სრული გამოკვლევა:

• ფარინგოსკოპია. გამოკვლევისას ვლინდება უცხო სხეულები, ანთებითი პროცესები და ახალწარმონაქმნები.
• არაპირდაპირი ლარინგოსკოპია. ხორხსარქველის პათოლოგიის დიაგნოსტიკა.
• საყლაპავის რენტგენოგრაფია (ეზოფაგოგრაფია). რენტგენი კონტრასტით საშუალებას გვაძლევს ამოვიცნოთ მოტორიკის პრობლემები, გამოვავლინოთ დივერტიკული.
• ეზოფაგოგასტროსკოპია (EGDშ) მნიშვნელოვანია ლორწოვანის ვიზუალიზაციის და მისი ცვლილებების გამოვლენისათვის. EGDშ-ის პარალელურად ტარდება საეჭვო უბნების ბიოფსია. შეგროვებული მასალა იგზავნება ჰისტოლოგიური გამოკვლევისთვის.
• ინტრაეზოფაგური პH-მეტრია. საყლაპავის მჟავიანობის განსაზღვრა. საშუალებას გვაძლევს რეფლუქს ეზოფაგიტის და სხვა პათოლოგიების დიაგნოსტირებისას, რომლებმაც შეიძლება გამოიწვიოს ორგანული დისფაგია.
• საყლაპავის მანომეტრია. ავლენს ქვედა სფინქტერის დარღვევებს.
• მუცლის ღრუს ორგანოების ექოსკოპია. აფასებს საჭმლის მომნელებელი სისტემის მდგომარეობას.
• გარდა ინსტრუმენტული დიაგნოსტიკისა, პაციენტს უტარდება მთელი რიგი ლაბორატორიული ტესტები.
• სისხლის საერთო ანალიზი. სისხლში ცვლილებები არასპეციფიკური იქნება, მაგრამ ანალიზი საშუალებას გვაძლევს შევაფასოთ პაციენტის ზოგადი მდგომარეობა. შეიძლება გამოვლინდეს ანემია, ლეიკოციტოზი და ედს-ის მომატება.
• სისხლის ბიოქიმია. შესაძლებელია ღვიძლის ფერმენტების დონის მატება და საერთო ცილის დონის შემცირება.
• ნერვული სისტემის პათოლოგიაზე ეჭვის შემთხვევაში პაციენტს უტარდება ყოვლისმომცველი ნევროლოგიური გამოკვლევა: თავის ჩთ, თავის ტვინის MღI, ელექტროენცეფალოგრაფია.
• რესპირატორული ან გულ-სისხლძარღვთა სისტემის დაავადებების გამო დისფაგიის მიზეზების გამოსარიცხად ან დასადასტურებლად პაციენტს მიმართავენ ეკგ-ზე, ექოკარდიოგრაფიასა და გულმკერდის რენტგენზე.

მკურნალობა

მკურნალობის მეთოდების არჩევანი დამოკიდებულია პათოლოგიის მიზეზზე. თერაპიის ძირითადი მიზნებია ყლაპვის დარღვევის აღმოფხვრა და ასპირაციის პრევენცია.

პრევენცია

დაავადების პრევენცია მოიცავს საჭმლის მომნელებელი სისტემის დაავადებების დროულ დიაგნოსტიკასა და მკურნალობას, ალკოჰოლის უარყოფას, ცხარე საკვების მინიმალურ მოხმარებას და ოპტიმალური ტემპერატურის საკვების მიღებას.