ლალი ჩხიკვაძე

მდინარე შანაი-ტიმპიშკა მიედინება პერუს რეგიონში მაიანტუიაკუში, რაც ძირძველი ხალხის ენაზე ნიშნავს "მზის სხივების ქვეშ დუღილს". ცნობილია იმით, რომ ცოცხლად ადუღებს მსხვერპლს მის წყლებში და ვინც მის ნაპირებზე ისუნთქავს, ცხვირსა და ფილტვებში წვის შეგრძნებას იგრძნობს.

დიდი ხნის განმავლობაში მდინარეში წყლის დუღილის მიზეზი უცნობი რჩებოდა, მაგრამ ახლა ეს საიდუმლო მაიამის უნივერსიტეტის კლიმატოლოგებმა ამოხსნეს. ამის შესახებ Daily Mail წერს.

აღმოჩნდა, რომ მდინარე თუხთუხებდა მიწისქვეშ მდებარე ცხელი წყაროების გამო. წვიმის დროს ის შეიწოვება ფოროვან დანალექ ქანში, რომელიც დროთა განმავლობაში თბება დედამიწის ქერქის სითბოში. წყალი საბოლოოდ ხვდება დიდ ბზარს, რომელიც გამოწვეულია ქანების მოძრაობით - და ეს იწვევს მის აწევას რღვევის ხაზის გასწვრივ ზედაპირზე.

• ექსპერტების აზრით, შანაი-ტიმპიშკა საშუალებას გვაძლევს შევხედოთ მომავალს და გავარკვიოთ, რომელი მცენარეები დაიღუპებიან გლობალური დათბობის გამო.

2022 წელს მეცნიერებმა მოინახულეს შანაი ტიმპისკა და აღწერეს ყველა ტროპიკული მცენარე და ხე, რომელიც მდინარიდან 70 მეტრშია ნაპოვნი.

მათმა რუქებმა აჩვენა, რომ მცენარეთა მრავალფეროვნება მკვეთრად დაეცა მდინარის ყველაზე ცხელ ნაწილში და მხოლოდ რამდენიმე სახეობას შეუძლია გადაურჩეს ასეთ მაღალ ტემპერატურას. ტყის შემადგენლობა ასევე უფრო ერთგვაროვანი იყო ყველაზე ცხელ ადგილებში, ხოლო უფრო გრილ მიდამოში ტყეებს უფრო დიდი მცენარეული მრავალფეროვნება ჰქონდათ.

სამწუხაროდ, მკვლევარების თქმით, ეს შეიძლება იყოს სურათი იმისა, თუ როგორი იქნება მთელი ამაზონის ტროპიკული ტყე მომავალში.

როდის და როგორ დასრულდება დედამიწაზე რეკორდული დათბობა.

2024 წელს პლანეტაზე რეკორდული დათბობა სულაც არ იძლევა იმის გარანტიას, რომ ვითარება მომავალში მხოლოდ გაუარესდება.

სულაც არ არის აუცილებელი, რომ 2025 წელი კიდევ უფრო თბილი იყოს. მაგრამ თუ ვსაუბრობთ ათწლეულების განმავლობაში მიმდინარე ტენდენციაზე, დანამდვილებით შეიძლება ითქვას, რომ ეს 1,5 გრადუსიანი ბარიერი სტაბილურად გადაილახება მომდევნო წლებში.

კლიმატის ცვლილების მონიტორინგის ევროპულმა სამსახურმა Copernicus-მა 2024 წლის მონაცემების ანალიზის შედეგები გამოაქვეყნა. აღმოჩნდა, რომ წელი ყველაზე ცხელი იყო დაკვირვებების მთელ ისტორიაში და პირველი წელი, როდესაც პლანეტაზე საშუალო ტემპერატურამ გადააჭარბა +1,5 გრადუს ცელსიუსს 1850-1900-იანი წლების პრეინდუსტრიულ დონესთან შედარებით. 2024 წელს დედამიწაზე საშუალო ტემპერატურა 1,6 გრადუსით მაღალი იყო, ვიდრე მე-19 საუკუნის მეორე ნახევარში.

აღსანიშნავია, რომ „პლუს 1,5 გრადუსი“ არის დონე, რომელიც მითითებულია ცნობილ პარიზის შეთანხმებაში კლიმატის ცვლილების შესახებ, როგორც პირობითი ხაზი, რომელიც უნდა იყოს დაცული. იმავე შეთანხმებაში „პლუს ორი გრადუსის“ დონე მითითებულია, როგორც ერთგვარი „შეუქცევადი ხაზი“, რომელსაც სასურველია საერთოდ არ მივაღწიოთ.

2015 წელს პარიზში კლიმატის ცვლილების კონფერენციაზე მომზადდა საერთაშორისო შეთანხმება, რომელიც ასახავდა გლობალური დათბობის ზემოაღნიშნულ საზღვრებს და მიზნად უსახავდა მსოფლიო საზოგადოებას მისი მაქსიმალურად შეკავებას. დოკუმენტს მსოფლიოს უმეტესმა ქვეყანამ მოაწერა ხელი. ყველაზე საინტერესო ის არის, რომ კლიმატოლოგების აზრით, ამ შეთანხმებაში 1.5 და 2 რიცხვები არსებითად „მოყვანილია ჰაერიდან“.

— არსად არის მითითებული და მეცნიერულად დადასტურებული, რომ ამ რიცხვებს რეალურად გააჩნიათ უსაშველო წერტილის „საკუთრება“. მაგრამ ოპონენტებიც კი აღიარებდნენ, რომ გარკვეული მნიშვნელობა უნდა მიეთითებინათ.

• სად არის ზუსტად ის ზღვარი, რომლის მიღმაც კლიმატი მთლიანად გამოდის კონტროლიდან, დანამდვილებით არავინ იცის. ასევე რთულია ამ კლიმატის „სინგულარობის“ დაწყების დროის პროგნოზირება. ახლა უკვე ნათელია, რომ არსებული კლიმატის მოდელები აღარ არის აქტუალური და ამ საუკუნეში შეიძლება ველოდოთ არა ორი, არამედ სამი გრადუსით დათბობას პრეინდუსტრიულ დონეებთან შედარებით.