ინ ვიტრო განაყოფიერება რომ წარმატებით დასრულდეს - რეპროდუქტოლოგის რჩევები უშვილო წყვილებს
უშვილობა მსოფლიო მასშტაბით მზარდი პრობლემაა, რასაც არაერთი მიზეზი აქვს. თუმცა, ამავდროულად, დამხმარე რეპროდუქციული ტექნოლოგიების მეთოდების განვითარებისა და დახვეწის შესაბამისად, ყოველწლიურად უფრო და უფრო მეტი ბავშვი იბადება ამ გზით და პროცედურების წარმატებით დასრულების სტატისტიკური მაჩვენებელიც მნიშვნელოვნად იზრდება.
საქართველოში ამ მიმართულების ნოვატორი პროფესორი არჩილ ხომასურიძე იყო. პირველი "სინჯარის" ბავშვი არა მარტო საქართველოში, არამედ ამიერკავკასიაში 1999 წელს დაიბადა. ამჟამად კი ქვეყანაში რამდენიმე კლინიკა წარმატებით საქმიანობს ინ ვიტრო განაყოფიერების პროფილით. ბაზარზე დაახლოებით 2 თვის წინ ახალი ქართულ-გერმანული რეპროდუქციული მედიცინის ცენტრი - GGRC გამოჩნდა. ცენტრის ეგიდით 1 თებერვალს კონფერენცია "უშვილობა 35+" ჩატარდება. კონფერენციასა და უშვილობასთან დაკავშირებულ სხვა საინტერესო თემაზე კლინიკის რეპროდუქტოლოგს, მედიცინის დოქტორ თამარ მაღულარიას მივმართეთ.
GGRC-ის ეგიდით კონფერენცია 35+ ტარდება. მოგვიყევით კონფერენციის შესახებ
GGRC-ის ეგიდითა და საქართველოს უროლოგთა, მეან-გინეკოლოგთა და რეპროდუქტოლოგთა ასოციაციების მხარდაჭერით 2020 წლის 1თებერვალს "შერატონ გრანდ თბილისი მეტეხი პალასში" ჩატარდება საერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკული კონფერენცია "უშვილობა 35+".
კონფერენციაზე მსმენელების წინაშე წარსდგებიან რეპროდუქციული მედიცინის დარგში მსოფლიოს წამყვანი კლინიკების ექიმები ისრაელიდან, გერმანიიდან, თურქეთიდან, ასევე ქართველი და უცხოელი ექსპერტები; გაიმართება პროფესორ ვლადისლავ კორსაკისა და ნინო მუსერიძის ერთობლივი წიგნის პრეზენტაცია. მეორე ნაწილი კი სპეციალურად დარეგისტრირებული პირებისათვის დაეთმობა ვორქშოფს ემბრიონის ტრანსფერის შესახებ.
კონფერენცია აკრედიტებულია საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს მიერ. კონფერენციაზე დარეგისტრირებულ და მონაწილე სერტიფიცირებულ; უროლოგებს, ენდოკრინოლოგებს, რეპროდუქტოლოგებსა და მეან-გინეკოლოგებს მიენიჭებათ 6 (I ტიპის) UPG ქულა და გაიცემა შესაბამისი სერთიფიკატი.
ზოგადად, უშვილობაზე რომ ვისაუბროთ, რა არის ამ პრობლემის ძირითადი მიზეზები?
ქალისა და მამაკაცის ფაქტორით გამოწვეული უშვილობა დღესდღეობით ერთ-ერთი აქტუალური პრობლემაა და რეპროდუქციული ასაკის წყვილთა 13-15%-ს აწუხებს. უშვილობა შეიძლება იყოს პირველადი და მეორადი. როცა წყვილი ერთი წლის განმავლობაში ეწევა რეგულარულ სქესობრივ ცხოვრებას, არ იყენებს ჩასახვის საწინააღმდეგო საშუალებებს და არ დგება ორსულობა, ეს პირველადი უშვილობაა. თუ ქალს ერთხელ მაინც ჰქონდა ორსულობა, რომელიც დასრულდა ჯანმრთელი ბავშვის დაბადებით ან ორსულობა შეწყდა რომელიმე ვადაზე და მას შემდეგ ქალი აღარ დაორსულდა, ეს მეორადი უშვილობაა. უშვილობაში "დამნაშავე" შიძლება იყოს ქალი (40%-ში), მამაკაცი (40%-ში) ან ოროვე ერთად (20%-ში). უშვილობის მიზეზები ბევრია. ყველაზე ხშირია ანთებითი დაავადებებით გამოწვეული უშვილობა, რასაც თავის მხრივ სახვადასხვა ინფექცია იწვევს, ისინი აზიანებენ ქალისა და მამაკაცის რეპროდუქციულ ორგანოებს, ქალებში იწვევს საშვილოსნოს მილების გაუვალობას, შეხორცებებს, მამაკაცებში - თესლის გამომტანი სადინარის დახშობას და აზოოსპერმიას (სპერმალურ სითხეში სპერმატოზოიდების არარსებობა). შემდეგ მოდის ჰორმონული დარვევები, როდესაც ქალის ორგანიზმში არ ხდება კვერცხუჯრედის მომწიფება - ოვულაცია და შესაბამისად, არ ხდება განაყოფიერება.
იმუნური დარღვევები: წყვილთა შეუთავსებლობა, გენეტიკური დარღვევბი, საშვილოსნოს და საშვილოსნოს ღრუს პათოლოგიები-მიომა (ფიბროიდები), ენდომეტრიოზი, პოლიპები, სინექიები(შეხორცებები), სისხლის შედედების სისტემის ცვლილებებიც ხშირად წარმოადგენს უშვილობის მიზეზს.
არსებობს დაუდგენელი მიზეზით გამოწვეული უშვილობაც. ძალზე მნიშვნელოვანია ფსიქოლოგიური ფაქტორი. უშვილობით გამოწვეული სტრესი კიდევ უფრო ამძიმებს ამ პრობლემას და თავად ხდება ხელის შემშლელი დაორსულებაში. ამიტომ, ჩვენს კლინიკაში მოსულ პაციენტებს, რეპროდუქტოლოგთან კონსულტაციის შემდეგ ვთავაზობთ ფსიქოლოგის კონსულტაციას, ფსიქოლოგის ჩართულობა, პაციენტის სიმშვიდე, პოზიტიური განწყობა დადებითი შედეგის მისაღწევად ძალიან მნიშვნელოვანი ფაქტორებია.
რა ანალიზები და კვლევებია საჭირო უშვილობის დიაგნოზის დასასმელად?
როცა კვლევებით დასტურდება, რომ წყვილს არ შეუძლია, თავად იყოლიოს შვილი, ვთავაზობთ ინ ვიტრო განაყოფიერებას. ამ გადაწყვეტილების მისაღებად კონკრეტული კვლევების ჩამონათვალი არსებობს, რომელიც ჩვენს ცენტრში ტარდება. ანალიზები თანამედროვე აპარატურით და მაღალკვალიფიცური სპეციალისტების ჩართულობით სრულდება, რაც ზუსტი შედეგის მიღების გარანტიაა. მიღებულ შედეგზე დაყრდნობით ვაძლევთ წყვილს რჩევას, ღირს მკურნალობის გაგრძელება, ინ ვიტრო განაყოფიერების გაკეთება სჯობს საკუთარი კვერცხუჯრედით თუ დონაცია. სრული სურათის თავიდანვე დანახვით პაციენტს დროის, ენერგიის და ფინანსების დაზოგვის საშუალებას ვძლევთ.
რომელი დიაგნოზის დროს არის რეკომენდებული ინ ვიტრო განაყოფიერების გაკეთება?
არსებობს ბევრი მიზეზი, რის გამოც წყვილმა უნდა მიმართოს ინ ვიტრო განაყოფიერებას. მათ შორისაა: ფალოპის მილების გაუვალობა და მათი არ არსებობა, ენდომეტრიოზი, საკვერცხეების პოლიკისტოზი, არარეგულარული ოვულატორული ციკლი, მამაკაცის ფაქტორით გამოწვეული უშვილობა და სხვა.
რა პროცესია ინ ვიტრო განაყოფიერება?
სანაყოფე პარკის მიმაგრებიდან დაწყებული, ემბრიონისა და შემდგომში ნაყოფის განვითარების ყველა ეტაპი ინ ვიტროსა და ბუნებრივი ორსულობის შემთხვევაში იდენტურია. ინვიტრო განაყოფიერება შემდეგი ეტაპებისაგან შედგება: საკვერცხეების სტიმულაცია, კვერცხუჯრედების ასპირაცია (ამოღება), განაყოფიერება და ემბრიონის განვითარება. ბოლოს კი ყველაფერი საშვილოსნოს ღრუში ემბრიონის გადატანით სრულდება. დარჩენილი ემბრიონები იყინება. თუ დედას კონკრეტული პრობლემა აქვს, ამ შემთხვევაში ვიყენებთ სუროგატ დედას, რომელსაც არანაირი გენეტიკური კავშირი არ აქვს ბავშვთან. ეს მეთოდი უიმედო წყვილს აძლევს შანსს, იყოლიოს საკუთარი ბიოლოგიური შვილი.
ინ ვიტრო განაყოფიერების ნაწილი დადებითი შედეგით ვერ სრულდება. რა ფაქტორებზეა ეს დამოკიდებული?
ინ ვიტრო განაყოფიერების დროს ორსულობის 100%-იანი გარანტია არ არსებობს. თუმცა, ჩვენ ვმუშაობთ იმაზე, რომ მაქსიმალურად მაღალი შედეგი გვქონდეს. აღნიშნულში კი თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენება, უცხოელი ექსპერტებისა და გერმანელი პარტნიორებისგან ცოდნის გაზიარება გვეხმარება. ვცდილობთ, უარყოფითი შედეგი მინიმუმამდე დავიყვანოთ.
დაფეხმძიმებისა და ბავშვის გაჩენის ინდექსი განსხვავებულია სხვადასხვა ასაკობრივ ჯგუფში. ასაკის მატებასთან ერთად ეს მაჩვენებელი მცირდება. ყველაზე მაღალი მაჩვენებლით გამოირჩევა 25-37 წლის ქალბატონებში ორსულობის სიხშირე, რაც 45%-ს შეადგენს, 38-40 წლის შემდეგ იწყება კვერცხუჯრედის "დაბერების" პროცესი, რაც დაფეხმძიმების პროცენტული მაჩვენებლის შემცირებას იწვევს 20-დან 15%-მდე, 45 წლის ზევით კი აღნიშნული მაცვენებელი 5-8%-ს შეადგენს. ორსულობის დადგომა ასევე დამოკიდებულია იმ გარემოზე, რომელშიც წყვილი ცხოვრობს. ამიტომ მნიშვნელოვანია, რომ მათ მაქსიმალური კომფორტი შევუქმნათ. საჭიროების შემთხვევაში წყვილს ფსიქოლოგის დახმარებსაც ვთავაზობთ.
რა განსხვავებაა ინ ვიტრო და ბუნებრივი გზით განაყოფიერებულ ნაყოფს შორის?
ბუნებრივი გზით განაყოფიერებული კვერცუჯრედი იქმნება ორ ადამიანს შორის ბუნებრივი ურთიერთობის დროს ყოველგვარი მექანიკური ჩარევის გარეშე. ორგანიზმს თვითონ გადააქვს განაყოფიერებული კვერცხუჯრედი საშვილოსნოში, ხდება მიმაგრება და იწყება ემბრიონის განვითარება.
პროცესი ანალოგიურია ინ ვიტრო განაყოფიერების დროსაც, თუმცა ერთი განსხვავებით. ეს ყველაფერი ხდება არა დედის ორგანიზმში, არამედ ლაბორატორიაში და უკვე განყოფიერებული კვერცხუჯრედის გადატანა ხდება საშვილოსნოში. პროცესულად არანაირი განსხვავება არ არის. თუმცა შემიძლია გითხრათ, რომ ინ ვიტრო გზით განაყოფიერებული ემბრიონი დაცულია ყოველგვარი გენეტიკური დარღვევებისგან. ამ დროს ყველაფრის შესწავლა დეტალურად ხდება და წყვილი დაავადებული კვერცხუჯრედის ან სპერმის გამოყენებისგან დაცულია. შესაბამისად, ინ ვიტრო გზით დაბადებული ბავშვები მაქსიმალურად ჯანმრთელები არიან.
არსებობს კონკრეტული რეკომენდაციები ინ ვიტრო ორსულებისთვის?
ორსულობის დადგომის შემდეგ, ბუნებრივ და ინ ვიტრო ორსულებს შორის განსხვავება აღარაა, შესაბამისად, არ არსებობს კონკრეტული რეკომენდაციები უშუალოდ ინ ვიტრო ორსულებისთვის. აუცილებელია, რომ ნებისმიერი ორსული იცავდეს თითოეულ რეკომედაციას, რომელსაც ექიმი მისცემს. დანიშნულება უნდა იყოს ეფექტური და მოზომილი, რომ საბოლოოდ ჯანმრთელი ბავშვი დაიბადოს.
რა გამოარჩევს GGRC-ის სხვა რეპროდუქციული მედიცინის ცენტრებისგან?
შემიძლია, თამამად გითხრათ, რომ GGღჩ არის სრულიად ახალი სიტყვა რეპროდუქციული მედიცინის დარგში. ჩვენ ვიწყებთ დიდი პროფესიული წარსულით, უკეთესის ძიების ხანგრძლივი გამოცდილებით, უახლესი მიდგომებითა და ტექნოლოგიით, ყველაზე თანამედროვე აპარატურით, საერთაშორისო კატეგორიის პროფესიონალთა გუნდით, გერმანული სიზუსტით და ქართული კეთილგანწყობით და ვიწყებთ ამბიციით, ვიყოთ ყველაზე საიმედო, ხარისხიანი და მოთხოვნადი სამედიცინო ცენტრი რეპროდუქციული მედიცინის მიმართულებით.
ქართულ-გერმანული რეპროდუქციული მედიცინის ცენტრის ბაზაზე ფუნქციონირებს ფონდი "შენთვის" და კლინიკაში შემოსულ მცირეშემოსავლიან ყველა პაციენტს, შესაბამისი დოკუმენტაციის წარდგენის შემდეგ, ვეხმარებით. ფონდის დაფუძნების იდეა მცირეშემოსავლიან უშვილო წყვილებთა მომართვამ გაგვიჩინა. ძალიან ბევრი ადამიანი მოდიოდა ჩვენთან უშვილობის პრობლემით, ვუტარებდით კონსულტაციებს, კვლევებს, რომ გაიგებდნენ, შვილის ყოლის ერთადერთი გზა ინ ვიტრო განაყოფიერებაა, აღმოჩნდებოდა, რომ მათ საამისოდ თანხა არ ჰქონდათ, ასეთი პაციენტების რიცხვი კი ყოველწლიურად იზრდებოდა. სულ ვცდილობდით, შესაძლებლობის ფარგლებში დავხმარებოდით ამ ადამიანებს... საბედნიეროდ, ჩვენს გუნდს ასეთი პაციენტების თანადგომის შესაძლებლობა გაუჩნდა და გადავწყვიტეთ კიდეც ფონდის შექმნა.
თავად თქვენზეც გვიამბეთ, როგორია თქვენი გამოცდილება რეპროდუქციული მედიცინის მიმართულებით?
ჩემი პროფესიული საქმიანობა დაიწყო ჟორდანიას ინსტიტუტში პროფესორ არჩილ ხომასურიძის ხელმძღვანელობით. საქართველოში ამ სფეროს ნოვატორი სწორედ პროფესორი არჩილ ხომასურიძეა, რომელმაც შექმნა დარგი რეპროდუქტოლოგია. დღეს ეს მიმართულება წარმატებული რომ არის, დიდწილად სწორედ მისი დამსახურებაა.
ამჟამდ საქართველოში რამდენიმე წარმატებული ცენტრი არსებობს და ინ ვიტრო განაყოფიერების პროცედურა ისეთივე წარმატებით ხორციელდება, როგორც საზღვარგარეთ. მათ შორის კი განსაკუთრებული ადგილი ჩვენს ახლად გახსნილ კლინიკასაც უკავია, რომლის გუნდის წევრობაც განსაკუთრებით მეამაყება და ჩემი პროფესიული გზის ყველაზე კეთილ, სწორ და ნაყოფიერ ნაწილად მიმაჩნია.