ოჯახი და სამართალი - სანივთო ანუ ქონებრივი უფლება-მოვალეობანი - მკურნალი.გე

ჟურნალის რედაქცია

- რა შემთხვევაში შეუძლია მიწის ნაკვეთის მესაკუთრეს, მოითხოვოს მეზობელ ნაკვეთზე ნაგებობის აშენების ან ექსპლუატაციის აკრძალვა?

- მიწის ნაკვეთის მესაკუთრეს შეუძლია მოითხოვოს მეზობელ ნაკვეთზე ისეთი ნაგებობის აშენების ან ექსპლუატაციის აკრძალვა, რომელიც დაუშვებლად ხელყოფს ნაკვეთით სარგებლობის უფლებას და ეს იმთავითვე აშკარაა. თუ მიწის ნაკვეთს მეზობელი ნაკვეთიდან შენობის ჩამოქცევის საფრთხე ემუქრება, მესაკუთრეს შეუძლია, მეზობელს მოსთხოვოს აუცილებელ ღონისძიებათა გატარება ამ საფრთხის თავიდან ასაცილებლად. დაუშვებელია რამდენიმე მიწის ნაკვეთზე გამდინარე და მიწისქვეშა წყლების მიმართულების შეცვლა ან ამ წყლებით მანიპულირება ისე, რომ ამან სხვა მიწის ნაკვეთზე წყლის რაოდენობის შემცირება ან ხარისხის გაუარესება გამოიწვიოს.

დაუშვებელია აგრეთვე მდინარეთა ბუნებრივი დინების ხელყოფა. ასევე მნიშვნელოვანია აუცილებელი გზის გამოყენების საკითხი. კერძოდ, თუ მიწის ნაკვეთს არ აქვს ჯეროვანი გამოყენებისთვის აუცილებელი კავშირი საჯარო გზებთან, ელეტრო-, ნავთობის, გაზისა და წყალმომარაგების ქსელთან, მაშინ მესაკუთრეს შეუძლია მოსთხოვოს მეზობელს, რომ მან ითმინოს მისი მიწის ნაკვეთის გამოყენება ამგვარი აუცილებელი კავშირის უზრუნველსაყოფად. იმ მეზობლებს კი, რომელთა ნაკვეთებზეც გადის აუცილებელი გზა ან გაყვანილობა, უნდა მიეცეთ შესაბამისი კომპენსაცია, რომელიც მხარეთა შეთანხმებით შეიძლება ერთჯერადი გადახდით გამოიხატოს.

- არის თუ არა კანონით გათვალისწინებული, არ წარმოიშვას აუცილებელი გზის ან გაყვანილობის თმენის ვალდებულება მესაკუთრესა და მეზობელს შორის და თუ არის, რა შემთხვევაში?

- აუცილებელი გზის ან გაყვანილობის თმენის ვალდებულება არ წარმოიშობა, თუკი მიწის ნაკვეთის უკვე არსებული დაკავშირების გაუქმება გამოიწვია მესაკუთრის თვითნებურმა მოქმედებამ. თვითნებურ მოქმედებად ჩაითვლება, მაგალითად, მეზობლის მიერ ხიდის დანგრევა, კედლის აღმართვა, სახლის აშენება, რის გამოც უქმდება აუცილებელი კავშირი საჯარო გზასა თუ სხვა ობიექტთან.

თუ მიწის ორი ნაკვეთი ერთმანეთისგან გამიჯნულია ღობით ან საზღვრად გამოყენებული სხვა ნაგებობით, ივარაუდება, რომ მიწის ნაკვეთის მესაკუთრეს აქვს თანაბარი უფლება, ისარგებლოს ამ ნაგებობით, თუ ამ ნაგებობის გარეგნული მხარე პირდაპირ მიუთითებს, რომ იგი მხოლოდ ერთ-ერთი მეზობლის საკუთრებაა. მსგავსი ნაგებობის მოვლისა და შენახვის ხარჯები მეზობლებს შორის თანაბრად ნაწილდება.

აღსანიშნავია, რომ ვიდრე ერთ-ერთი მეზობელი დაინტერესებულია ამ სასაზღვრო ნაგებობის არსებობით, დაუშვებელია მისი აღდგენა ან შეცვლა დაინტერესებული მეზობლის თანხმობის გარეშე. სასაზღვრო კედლით სარგებლობის უფლება თითოეულმა მეზობელმა ისე უნდა განახორციელოს, რომ ამით ზიანი არ მიადგეს მეორე მეზობლის შესაბამის უფლებას. მაგალითად, კედლით სარგებლობისას დაუშვებელია სარკმლის გაჭრა.

სასაზღვრო ნაგებობის არამიზნობრივად გამოყენების შემთხვევაში მეზობელს შეუძლია მოითხოვოს ხელშეკრულების აღკვეთა. თუ საზღვრად გამოყენებული ნაგებობა ორივე მეზობლის ინტერესებს ემსახურება, მისი აღება და შეცვლა ურთიერთშეთანხმებით უნდა მოხდეს.

ბევრ მკითხველს აინტერესებს, როგორი წესით ხდება საკუთრების შეძენა. მოქმედი კანონიდან გამომდინარე, განვმარტოთ, რომ უძრავი ნივთის შესაძენად აუცილებელია სანოტარო წესით დამოწმებული საბუთი და შემძენის რეგისტრაცია საჯარო რეესტრში. რეგისტრაციისთვის განცხადების შეტანა შეუძლია როგორც გამსხვისებელს, ისე შემძენს.

- რას გულისხმობს სანოტარო წესით დამოწმებული საბუთი?

- ასეთი საბუთი შეიძლება იყოს: ნასყიდობის ხელშეკრულება, ჩუქების ხელშეკრულება და გაცვლის ხელშეკრულება. ერთ-ერთი საბუთი, რომელიც საჭიროა უძრავ ნივთზე საკუთრების შესაძენად, შეიძლება იყოს ანდერძი. მესაკუთრის მიერ თავისი ნივთის განკარგვის უფლება იმასაც გულისხმობს, რომ მას შეუძლია უარი თქვას საკუთრებაზე - მიატოვოს საკუთარი ნივთი.

უძრავ ნივთზე საკუთრების უფლების მისატოვებლად აუცილებელია: 1) უფლებამოსილი პირის მიერ განცხადების შეტანა საჯარო რეესტრის სამსახურში; 2) ამ განცხადების რეგისტრირება საჯარო რეესტრში. მიტოვებულ უძრავ ქონებაზე საკუთრების უფლებას იძენს სახელმწიფო.

თუ გამსხვისებელი მესაკუთრედაა რეგისტრირებული საჯარო რეესტრში, შემძენს ყოველგვარი სხვა საფუძვლის გარეშე შეუძლია ჩათვალოს, რომ გამსხვისებელი ამ უძრავი ქონების მესაკუთრეა.

მოძრავი ნივთის გადაცემა გულისხმობს ნივთის ჩაბარებას შემძენის პირდაპირ მფლობელობაში, თუმცა ნივთის გადაცემად ითვლება არაპირდაპირი მფლობელობის გადაცემაც. ასეთ შემთხვევაში მესაკუთრე შემძენი ხდება, მაგრამ ნივთი განსაზღვრული ხნის განმავლობაში წინა მესაკუთრესთან რჩება. მაგალითად, ნასყიდობის ხელშეკრულებით მხარეები შეიძლება შეთანხმდნენ, რომ შემძენი ნივთის მესაკუთრე გახდება ხელშეკრულების დადების მომენტიდან, მაგრამ ნივთი განსაზღვრული ხნის განმავლობაში დარჩება გამყიდველის მფლობელობაში. ამ შემთხვევაში მესაკუთრე (გამყიდველი) პირდაპირი მფლობელია, ხოლო შემძენი (მყიდველი) - არაპირდაპირი.

---

- როგორ გადაწყდება საკითხი, როცა ნივთი გასხვისების დროს ფაქტობრივად უკვე შემძენის მფლობელობაში იყო?

- თუ მოხდა ისე, რომ ნივთი მისი გასხვისების ხელშეკრულების დადების მომენტისთვის შემძენის მფლობელობაშია, კანონის თანახმად, იგი გადაცემულად ჩაითვლება ხელშეკრულების დადების მომენტიდან, მაგალითად, თუ პირი შეიძენს დაქირავებულ ნივთს, რომელიც ქირავნობის ხელშეკრულებით მის მფლობელობაში იყო.

კანონით შემძენი შეძენილის მესაკუთრე გახდება, თუ იგი კეთილსინდისიერი შემძენია. შემძენი კეთილსინდისიერად ჩაითვლება იმ შემთხვევაში, თუ მან არ იცოდა და არც შეეძლო სცოდნოდა, რომ ნივთის გამსხვისებელი არ არის მესაკუთრე. წინააღმდეგ შემთხვევაში იგი არაკეთილსინდისიერ შემძენად ჩაითვლება.

- რა შემთხვევაში ითვლება მოძრავი ნივთი უპატრონოდ და შეიძლება თუ არა ნებისმიერი პირი გახდეს უპატრონო მოძრავი ნივთის მესაკუთრე?

- ნივთი, რომელსაც მესაკუთრე მიატოვებს საკუთრებაზე უარის თქმის მიზნით, უპატრონო ნივთად ითვლება. უპატრონო მოძრავ ნივთს შეიძლება დაეუფლოს ყოველი პირი და გახდეს მესაკუთრე, მაგრამ კანონი ითვალისწინებს ამ წესიდან გამონაკლისებს. მოძრავ უპატრონო ნივთზე ნებისმიერი პირი ვერ შეიძენს საკუთრების უფლებას, თუ ნივთის მითვისება კანონითაა აკრძალული (მაგალითად, მიტოვებულია ნარკოტიკული საშუალება, ცეცხლსასროლი იარაღი და სხვა) და ვერც მაშინ, თუ უპატრონო ნივთის მითვისებით ირღვევა იმ პირის უფლებები, რომელსაც ამ ნივთის მითვისების უფლება ჰქონდა.

დაკარგული ნივთის მპოვნელი ვალდებულია, ამის შესახებ განუცხადოს ნივთის დამკარგავს, მესაკუთრეს, უფლებამოსილ პირს, ანდა, თუ მათი ვინაობა უცნობია, პოლიციას ან სხვა ადგილობრივ ორგანოს გადასცეს ეს ნივთი. თუ დაკარგული ნივთის მისაღებად უფლებამოსილი პირი არ გამოჩნდა განცხადებიდან ერთი წლის გასვლის შემდეგ, მპოვნელი იძენს საკუთრებას ნაპოვნზე. ეს წესი არ გამოიყენება, ანუ მპოვნელი ვერ გახდება მესაკუთრე თუნდაც ერთი წლის გასვლის შემდეგ, თუ მპოვნელისთვის ჯერ კიდევ ერთი წლის გასვლამდე გახდა ცნობილი მესაკუთრე, ან პოლიციაში უკვე განცხადებული იყო მესაკუთრის უფლება ნივთზე.

- თუ უფლებამოსილი პირი იბრუნებს დაკარგულ ნივთს, აქვს თუ არა უფლება მპოვნელს, მოსთხოვოს მას გარკვეული თანხა საჩუქრად?

- დიახ, კანონის თანახმად, ნივთის მპოვნელს აქვს უფლება, უფლებამოსილი პირის მიერ ნივთის დაბრუნების შემთხვევაში მოსთხოვოს მას ჯილდო (საპოვნელი) ოდენობით ნივთის ღირებულების ხუთ პროცენტამდე და ნივთის შენახვის ხარჯების ანაზღაურება (თუ ნივთი მპოვნელთან ინახებოდა).

თუ აღმოჩენილია საგანი, რომელიც ისე დიდხანს იყო დაფლული, რომ შეუძლებელია მისი მესაკუთრის დადგენა (განძი), მაშინ საკუთრება სანახევროდ გადადის აღმომჩენზე და იმ მესაკუთრეზე, რომლის ნივთშიც იქნა განძი ნაპოვნი.

- რა სახის ქონება შეიძლება ჩაითვალოს განძად? არის თუ არა განძი ყოველი დამალული ქონება და პრაქტიკულად როგორ ნაწილდება იგი აღმოჩენის შემთხვევაში?

- განძად შეიძლება ჩაითვალოს დამალული (მიწაში ჩაფლული, კედელში დატანებული, ხის ღრუში ჩამალული და ა.შ.) ფასეულობანი, მაგრამ აქვე გასათვალისწინებელია, რომ ყოველი დამალული ქონება განძად არ ჩაითვლება, - არამედ მხოლოდ ისეთი, რომლის მესაკუთრის დადგენა შეუძლებელია. განძად ითვლება: ოქროსა და ვერცხლის მონეტები, ეროვნული და უცხოური ვალუტა ან სხვა ძვირფასი საგნები, ძვირფასი ქვები ძვირფასი ლითონის ნაკეთობის ან ჯართის სახით. მაგალითად, თუ მუშები არხის გაჭრის დროს აღმოაჩენენ განძს, ნახევარი - მიწის მესაკუთრეს, ხოლო მეორე ნახევარი მუშებს ეკუთვნით.

აღსანიშნავია, რომ განსხვავებული კანონით რეგულირდება ის ურთიერთობები, რომლებიც წარმოიშობა ისეთი განძის აღმოჩენისას, რომელიც ისტორიისა და კულტურის ძეგლებს მიეკუთვნება. ქონებრივ სამართლებრივ ურთიერთობებთან დაკავშირებულ თქვენთვის საინტერესო დანარჩენ საკითხებზე ჟურნალის უახლოეს ნომრებში ვისაუბრებთ.

თქვენთვის საინტერესო საკითხების თაობაზე მოგვმართეთ შემდეგ ნომერზე:

593 35 99 09