დევი დევიძე

ფაქტობრივად, იმ მითებით აღჭურვილნი მივემართებით, რომლებიც ნათესავ-მეზობლებისგან გაგვიგონია, მითოლოგია კი სინამდვილისგან საკმაოდ შორს დგას.ბრიტანელმა და ამერიკელმა მეცნიერებმა, რეჯესტრიფის უნივერსიტეტის თანამშრომელმა აარონ კეროლმა და ინდიანის უნივერსიტეტის სამედიცინო სკოლის მეცნიერმა პეიჩერ ბრიმანმა, გააქარწყლეს რამდენიმე სამედიცინო მითი, რომლებსაც საკმაოდ ხშირად გაიგონებთ პოპულარულ გამოცემებსა თუ ტელევიზიაში. სხვათა შორის, ვიდრე დამამტკიცებელი საბუთების ძებნა არ დაიწყეს, ზოგიერთი მითის რეალობა თვითონაც სჯეროდათ...

• მითი 1

ადამიანმა დღის განმავლობაში რვა ჭიქა (2 ლიტრამდე) წყალი უნდა დალიოს.

სინამდვილეში ეს მეცნიერულად არავის დაუსაბუთებია. ბრიმანის აზრით, ეს მითი 1945 წელს ჩაისახა. ამერიკის შეერთებული შტატების კვების საბჭომ სწორედ ამ წელს დაადგინა, რომ ადამიანს დღეში რვა ჭიქა სითხე უნდა მიეღო. იმხანად სითხის ცნება იმ ყავას, ჩაისა თუ სხვა სასმელებს, ხილსა და ბოსტნეულსაც გულისხმობდა, რომელსაც ადამიანი დღის განმავლობაში იღებდა. დროთა განმავლობაში "სითხე" "წყლად" იქცა.

• მითი 2

სუსტი განათების პირობებში კითხვა საზიანოა.

გამოკვლევამ ამ მოსაზრების დამამტკიცებელი ერთი საბუთიც კი ვერ გამოავლინა. სუსტი განათებისას კითხვა მხოლოდ თვალების გადაძაბვას და მხედველობის სიმახვილის დროებით დაკარგვას იწვევს, რაც დასვენების შემდეგ გაივლის.

• მითი 3

პარსვა თმის ზრდას აჩქარებს და ღერებს აუხეშებს.

ამ მითის გამაქარწყლებელი კლინიკური გამოკვლევა ჯერ კიდევ 1928 წელს ჩატარდა. სპეციალისტებმა ერთმანეთს შეადარეს კანის ორი უბანი, რომელთაგან ერთ-ერთი გაპარსული იყო: მასზე ამოსული თმა სულაც არ ყოფილა სქელი და მუქი და არც უფრო მალე გაზრდილა. ეს მოგვიანებით ჩატარებულმა ცდებმაც დაადასტურა. ახსნა ასეთია: გაპარსვის შემდეგ თმების ბოლოები ბლაგვია და ამიტომაც გვეჩვენება უხეში. რაც შეეხება ფერს, ახალამოსული თმა უფრო მუქი იმიტომ ჩანს, რომ მზის სინათლეს ჯერ არ გაუხუნებია.

• მითი 4

სიკვდილის შემდეგ თმა და ფრჩხილები ზრდას განაგრძობს.

ეს ოპტიკური ილუზიაა. ადამიანის სიკვდილის შემდეგ მისი რბილი ქსოვილები, განსაკუთრებით - კანი, შრება და იკუმშება. ამიტომაც გვეჩვენება, თითქოს თმა და ფრჩხილები სხეულიდან უფრო მეტად არის ამოწეული.

• მითი 5

სუფრასთან ხორცის (ქათმის, ინდაურის, გოჭის) ჭამა ადამიანს ძილს ჰგვრის.

ხორცი მართლაც შეიცავს ტრიფტოფანს - ამინომჟავას, რომელიც ძილს გვანდომებს, მაგრამ რულის მოკიდების უფრო დამაჯერებელი მიზეზი წვეულებაზე უხვად მიღებული საკვები და ალკოჰოლია.

• მითი 6

ადამიანი ტვინის მხოლოდ 10%-ს იყენებს.

ამ მითს საფუძველი XX საუკუნის დასაწყისში ჩაეყარა. ასეთ უცნაურ ცნობებს ხშირად ავრცელებდნენ ეშმაკი ვაჭრები, რათა მყიდველები დაერწმუნებინათ, თითქოს მათ ჯერ კიდევ არ მიეღწიათ განვითარების მწვერვალისთვის. ბოლო ხანს თავის ტვინის სკანირებამ (კომპიუტერულმა გამოკვლევებმა) დაადასტურა, რომ ტვინში არ არსებობს უმოქმედო უბანი და რომ საქმის კეთების, ფიქრის, ამა თუ იმ პრობლემის გადაწყვეტისას პროცესში მთელი ტვინია ჩართული. სკეპტიკოსებს, რომლებიც გენიოსებისა და საშუალო მონაცემების მქონე ადამიანთა გვერდიგვერდ არსებობას მოიყვანენ საბუთად, შევახსენებთ, რომ თავის ტვინს, ისევე როგორც კუნთებს, განუწყვეტელი ვარჯიში სჭირდება. გულმოდგინე შრომის, ვარჯიშისა და მოთმინების წყალობით არაერთ მეცნიერს მიუღწევია დიდების მწვერვალისთვის.

• მითი 7

საავადმყოფოებში მობილური ტელეფონების გამოყენება სახიფათოა.

შარშან ამ მითის გასაქარწყლებლად სხვადასხვა საავადმყოფოს სამოცდათხუთმეტ საპროცედურო კაბინეტში სამასამდე ცდა ჩატარდა. გამოკვლევებმა ვერ გამოავლინა სამედიცინო აპარატურის მუშაობის შეფერხების გამო სიკვდილის ოფიციალურად დადასტურებული ვერც ერთი შემთხვევა, რომლის მიზეზიც მობილური ტელეფონის აპარატურაზე უშუალო ზემოქმედება უნდა ყოფილიყო.

• მითი 8

თუ ავად გახდი, აუცილებლად უნდა ეცადო მედიცინის დოქტორთან, პროფესორთან ან აკადემიკოსთან მოხვედრას.

რა თქმა უნდა, ეს სამედიცინო წოდებები ადამიანებს თავიანთი საგნის საუკეთესო ცოდნის გამო ენიჭებათ, მაგრამ დისერტაცია შესაძლოა ძალიან ვიწრო სფეროში განსწავლულობაზეც მიუთითებდეს. ზოგჯერ საპატიო წოდებას მეცნიერი რომელიმე სრულიად განყენებული საკითხის, მაგალითად, მედიცინის რეფორმირების გამო იღებს. რა კავშირი აქვს ამასთან თქვენს დაავადებას?! ხანდახან ჩვეულებრივ კლინიცისტს უფრო მეტი ძალუძს, ვიდრე მეცნიერების საყოველთაოდ აღიარებულ კორიფეს.

• მითი 9

ამა თუ იმ დაავადების მკურნალობის უახლესი კონცეფცია ყველაზე სწორია.

დიაგნოზის დასმის შემდეგ ავადმყოფს ეძლევა დაავადების მკურნალობის დამტკიცებული სქემა. ასეთ სქემებს პროფილური ინსტიტუტები უახლეს სამეცნიერო მიღწევებზე დაყრდნობით შეიმუშავებენ. მიუხედავად ამისა, არავისთვის არის საიდუმლო, რომ სქემა, რომელიც გუშინ საიმედოდ და ზუსტად მიიჩნეოდა, ხვალ შესაძლოა მცდარად გამოცხადდეს. უფრო მეტიც: ჩვენ ვცდილობთ, ერთმანეთს შევადაროთ ადამიანისა და ცხოველის - ვირთაგვის, ზღვის გოჭისა და მაიმუნის, რომლებიც ჩვენ საერთოდ არ გვგვანან - ორგანიზმების რეაქციები. გარდა ამისა, ავადმყოფობა დინამიკური მდგომარეობაა, სწრაფად ცვლადია და ის თავისებურებებიც ახასიათებს, რომლებიც მხოლოდ და მხოლოდ თქვენი ორგანიზმისთვის არის დამახასიათებელი. ამიტომ ასეთ სქემებს ხშირად არავითარი სარგებლობა არ მოაქვს.

• მითი 10

სექსის დროს მამაკაცს შეიძლება ინფარქტი დაემართოს.

ეს აბსოლუტურად მცდარი შეხედულებაა. "დანაშაულის" ადგილას მამაკაცის მიერ სულის გაფრთხობის საფრთხე რომანების, პიესებისა თუ ფილმების წყალობით არის გაზვიადებული. გამოკვლევები ცხადყოფს, რომ 50 წლის არამწეველ მამაკაცს ინფარქტის განვითარების მილიონიდან ერთი შანსი აქვს, სქესობრივი აქტის დროს კი ინფარქტი შეიძლება მილიონიდან ორ შემთხვევაში განვითარდეს. ეს იმდენად მცირე ალბათობაა, რომ მისი სათვალავში ჩაგდებაც არ ღირს.

• მითი 11

დიეტის მეშვეობით შესაძლებელია ქოლესტერინის ოდენობის შემცირება.

ქოლესტერინის დონის დასაწევად ექიმები მხოლოდ დიეტას არასდროს უნიშნავენ. ჯანმრთელი დიეტა ძალიან კარგია, მაგრამ თუ ქოლესტერინის ოდენობის შემცირებას მისი მეშვეობით აპირებთ, გაწბილებულნი დარჩებით - როგორც არ უნდა გაიწამოთ თავი, ამ ნივთიერების დონეს მხოლოდ 10%-ით თუ შეამცირებთ. კიდევ ერთი: როცა საკვების მეშვეობით ქოლესტერინის მიღებას ვზღუდავთ, ღვიძლი თვითონვე იწყებს ამ ნივთიერების მომატებული ოდენობით გამომუშავებას. საზოგადოდ, ხშირია შემთხვევა, განსაკუთრებით - ბოლო ხანს, როდესაც ქოლესტერინის მომატებული დონე პანიკურ შიშს იწვევს. სინამდვილეში ეს მხოლოდ რისკის ფაქტორია, რომელმაც მომავალში შეიძლება ბევრი პრობლემა შეგიქმნათ.

• მითი 12

ანტიბიოტიკებთან ერთად ალკოჰოლის მიღება არ შეიძლება.

აბსოლუტურად მცდარი ინფორმაციაა. თითქმის ყოველგვარ ანტიბიოტიკთან ალკოჰოლის ურთიერთქმედება იმდენად სუსტია, რომ გავლენას, ფაქტობრივად, ვერაფერზე ახდენს. ჯერჯერობით ცნობილია მხოლოდ ერთი პრეპარატი - მეტრონიდაზოლი, რომელთან ერთად მცირედი ალკოჰოლის მიღებაც კი ღებინებას იწვევს.

• მითი 13

გრიპის ვაქცინით აცრას შეიძლება გრიპით დაავადება მოჰყვეს.

ესეც თითიდან არის გამოწოვილი. ერთადერთი, რამაც შეიძლება შეგაწუხოთ, აცრილი ადგილის მცირე ტკივილი ან ტემპერატურის უმნიშვნელო მომატებაა. საზოგადოდ კი უნდა იცოდეთ, რომ გრიპის ვაქცინაში ცოცხალი ვირუსები არ არის. ამიტომაც არ ძალუძს მას გრიპის გამოწვევა. ჩვეულებრივ, აცრას შემოდგომაზე აკეთებენ, როცა ვირუსული დაავადებები პიკს აღწევს, ასე რომ, არ არის გამორიცხული, აცრამდე ან აცრის შემდეგ გაციებას გამოჰკრათ ხელი. სწორედ უბრალო რესპირაციულ ვირუსულ დაავადებას (გაციებას) უწოდებს ხალხის უმრავლესობა გრიპს, თანაც ამაში ვაქცინაციას ადანაშაულებს.

ბევრს მიაჩნია, რომ თუ ჯანმრთელია, აცრა არ სჭირდება. სინამდვილეში გრიპის აცრა აუცილებელია 65 წელს გადაცილებული ყველა ადამიანისთვის, თუნდაც ის სავსებით ჯანმრთელი იყოს.

• მითი 14

თავის ტკივილი შესაძლოა თავის ტვინის სიმსივნის ბრალი იყოს.

თავის ტვინის სიმსივნე პრაქტიკულად ყოველთვის იწვევს სხვა სიმპტომებს - კრუნჩხვებს, პიროვნების შეცვლას და ა. შ. ასე რომ, თავი წამოგტკივდებათ თუ არა, კომპიუტერული გამოკვლევის ჩასატარებლად ნუ გაიქცევით და ფულს ქარს ნუ გაატანთ. უკიდურეს შემთხვევაში, შეიძლება ნორმიდან მცირე გადახრა "მოგიძებნონ", რომელიც, რა თქმა უნდა, თავის ტვინის სიმსივნისგან ძალიან შორს დგას.

• მითი 15

უახლესი პრეპარატები პრაქტიკულად პანაცეაა.

გამოჯანმრთელება საკმაოდ ხანგრძლივი და რთული პროცესია, რომელიც ექიმისა და პაციენტისგან უზარმაზარ გონებრივ, ფიზიკურ და სულიერ დანახარჯს მოითხოვს. წამლები პაციენტისა და ექიმის დიალოგის დროს ყოველთვის მეორე ადგილზე დგას და რა უახლესი საშუალებებიც უნდა გამოიტანონ ბაზარზე ფარმაცევტულმა კომპანიებმა, არ დაივიწყოთ, რომ ეს მათთვის მხოლოდ დიდი და მეტად შემოსავლიანი ბიზნესია. ყველა წამალი ექიმის ტვინსა და გულში უნდა გაიფილტროს.