ანტიბიოტიკები ორსულობის დროს
იკურნება. ამ დროს მეანის წინაშე რთული ამოცანა დგება - ვუმკურნალოთ დედას ისე, რომ არ ვავნოთ ბავშვს. შესაძლებელია თუ არა ეს? გვესაუბრება მეან-გინეკოლოგი სოფიო გელაშვილი.
- ქალბატონო სოფიო, საშიშია თუ არა ანტიბიოტიკები ორსულებისთვის? საზოგადოდ, როგორია თანამედროვე მედიცინის დამოკიდებულება ანტიბიოტიკებით მკურნალობის მიმართ?
- რატომღაც მიაჩნიათ, რომ ბოლო ხანს ორსულებს უფრო ხშირად უნიშნავენ ანტიბიოტიკებს, ვიდრე რამდენიმე წლის წინათ. ეს შეცდომაა. ჯერ კიდევ XX საუკუნის ორმოცდაათიან-სამოციან წლებში ანტიბიოტიკებით წარმატებით მკურნალობდნენ ისეთ პათოლოგიებს, როგორიც არის მრავალწყლიანობა. ასე რომ, ჩვენი შიში გაუმართლებელია. ორსულების ანტიმიკრობულ მკურნალობას ხანგრძლივი ისტორია აქვს. ამ პრეპარატების დანიშვნით ორსულსა და ნაყოფს ძალიან მძიმე შედეგებისგან ვიცავთ.
მეცნიერთა ერთ-ერთმა ჯგუფმა შეისწავლა იმ ქალების სააღრიცხვო ბარათები, რომლებმაც ორსულობისას ესა თუ ისე ინფექციური დაავადება გადაიტანეს. ზოგმა მათგანმა იმკურნალა ანტიბიოტიკებით, ზოგმა კი - არა. ამ ორი ჯგუფის შედარების შედეგად გაირკვა, რომ ნამკურნალევ ორსულთა შორის მკვეთრად გაიშვიათდა ნაადრევი მშობიარობა და მშობიარობის შემდგომი ინფექციური გართულებები.
- რა შემთხვევაში უნიშნავენ ანტიბიოტიკებს ორსულს?
- ანტიბიოტიკებით მკურნალობა ყოველთვის გამართლებულია, თუ დაავადების ნეგატიური შედეგი აღემატება ანტიბიოტიკების მოსალოდნელ გვერდით ეფექტს.
ანტიბიოტიკები შეიძლება დაინიშნოს როგორც ექსტრაგენიტალური დაავადებების (სასუნთქი სისტემის, ყელ-ყურ-ცხვირის, კუჭ-ნაწლავის, თირკმელებისა და საშარდე გზების ინფექციების), აგრეთვე თავად ორსულობის ზოგიერთი გართულების (მრავალწყლიანობის, კოლპიტის, ცერვიციტის, სანაყოფე გარსის ანთებითი დაავადებების) დროს.
მცირეწყლიანობა და მრავალწყლიანობა სამეანო პათოლოგიებია, რომლებიც რიგ შემთხვევაში ორსულის ორგანიზმში არსებული ინფექციის ბრალია. ეს არის მდგომარეობა, რომელიც არცთუ იშვიათად მოითხოვს ანტიბიოტიკებით მკურნალობას. მცირეწყლიანობისა და მრავალწყლიანობის დროს ანტიბიოტიკებით მკურნალობა ტარდება იმისთვის, რომ თავიდან ავიცილოთ ნაყოფის ინფიცირება. რასაკვირველია, ამასთან ერთად ექიმი ატარებს გამოკვლევებს სხვა შესაძლო მიზეზების დასადგენად.
ანტიბაქტერიული პრეპარატები ორსულებში გამოიყენება სქესობრივი გზით გადამდები ინფექციის (ქლამიდიოზი, ურეაპლაზმოზი და მიკოპლაზმოზი) მკურნალობის დროსაც, თუ ინფექციის გამომწვევების დონე აღემატება განსაზღვრულ ზღვარს.
- რა შეიძლება მოჰყვეს მკურნალობაზე უარის თქმას?
- ადრეულ სტადიებზე - ნაყოფის სიკვდილი, სპონტანური აბორტი, პლაცენტური უკმარისობა, მოგვიანებით - ნაყოფის ზრდაში ჩამორჩენა, მელოგინისა და ახალშობილის მშობიარობის შემდგომი გართულებები. ამრიგად, თუკი ჩვენება არსებობს, ორსულების ანტიბიოტიკებით მკურნალობა სავსებით გამართლებულია.
- რომელი ანტიბიოტიკებია დასაშვები ორსულებისთვის?
- ორსულებს შეუძლიათ მიიღონ ნახევრად სინთეზური პენიცილინები, მაკროლიდები და ცეფალოსპორინების უმეტესობა (პენიცილინები, ცეფალოსპორინები, ერითრომიცინი), მაგრამ მხოლოდ ექიმის დანიშნულებით.
ერითრომიცინი გადის პლაცენტურ ბარიერს, მაგრამ ნაყოფის სისხლში, ისევე, როგორც ამნიონურ სითხეში, მისი შემცველობა მცირეა. ვერც დედის, ვერც ნაყოფის ორგანიზმზე არასასურველ ზემოქმედებას ის ვერ ახდენს. პრეპარატების მიღება ორსულობის დროს რეკომენდებულია ჩირქოვანი ანთებითი პროცესებისას, თუკი ორსულს აქვს ალერგიული რეაქცია პენიცილინებსა და ცეფალოსპორინებზე.
- რომელი ანტიბიოტიკია საშიში ორსულისთვის და რატომ?
- არსებობს პრეპარატები, რომლებიც ორსულებს არ ენიშნებათ. გამონაკლისია უალტერნატივო შემთხვევები - მძიმე დაავადებები, რომელთა გამომწვევები მედეგნი არიან სხვა ჯგუფის ანტიბიოტიკების მიმართ.
ეს პრეპარატებია:
- ტეტრაციკლინები- დამხასიათებელია ემბრიოტოქსიკური მოქმედება. შინაგანი მიღებისას არღვევს ძვლებისა და კბილების ფორმირების პროცესს. ჩონჩხის ზრდაზე მათი ზემოქმედება ვლინდება II ტრიმესტრიდან, როდესაც ნაყოფს უჩნდება გაძვალების ცენტრები. III ტრიმესტრში ამ ჯგუფის პრეპარატების პარენტერალური შეყვანა იწვევს ნაყოფის ღვიძლის მწვავე ცხიმოვან დისტროფიას და მწვავე პანკრეატიტს.
- ამინოგლიკოზიდები (კანამიცინი, გენტამიცინი, სტრეპტომიცინი, და სხვა) - ახასიათებთ ოტოტოქსიკური და ნეფროტოქსიკური ზემოქმედება. ალტერნატივის არარსებობის შემთხვევაში ატარებენ მკურნალობის ხანმოკლე კურსს.
- ლევომიცეტინი (ქლორამფენიკოლი) - ვინაიდან ნაყოფის ღვიძლს არ ძალუძს ამ პრეპარატის მეტაბოლიზება, ახალშობილებში შესაძლოა განვითარდეს გრეის სინდრომი: ციანოზი, კუჭნაწლავისმხრივი დარღვევები, პირღებინება, სუნთქვის დარღვევა, ჰიპოთერმია, ფილტვების მწვავე დაზიანება. ლეტალობა 40%-ს აღწევს.
- სულფანილამიდები- ადვილად გადის პლაცენტაში. ნაყოფზე უშუალო ტოქსიკური ზემოქმედება დადგენილი არ არის, მაგრამ დადასტურებულია ტერატოგენული ზემოქმედება. სულფანილამიდების მიღებისას ახალშობილის შრატში შესაძლოა მოიმატოს პირდაპირი ბილირუბინის დონემ. შესაბამისად, იმატებს სიყვითლის განვითარების ალბათობაც. განსაკუთრებით საშიშია ხანგრძლივი მოქმედების (სულფალენი, სულფადიმეტოქსინი) და კომბინირებული (ბაქტრიმი, ბისეპტოლი) სულფანილამიდები.
- ტრიმეტროპრიმ/სულფამეტოქსაზოლი- ექსპერიმენტული კვლევების მონაცემებით, ამ პრეპარატს აქვს ტერატოგენული ეფექტი. გარდა ამისა, ნივთიერებები, რომლებიც შედის მის შემადგენლობაში, ფოლიუმის მჟავას ანტაგონისტებია და შესაძლოა, ანემია გამოიწვიოს.
ფტორქინოლონები (ციპროფლოქსაცინი და ოფლოქსაცინი)
- მეტრონიდაზოლი- ნაყოფზე მისი არასასურველი ზემოქმედების შესახებ ინფორმაცია არ მოიპოვება, მაგრამ არსებობს მონაცემები მღრღნელებში კანცეროგენულ ზემოქმედებაზე, ამიტომ ორსულობისას, განსაკუთრებით - I ტრიმესტრში, მათი დანიშვნისაგან თავს ვიკავებთ.
- ნიტროფურანები- შეუძლია, გამოიწვიოს ნაყოფის ჰემოლიზი. ორსულობის ბოლო კვირებში მათი გამოყენება არასასურველია.
ტუბერკულოზის საწინააღმდეგო საშუალებები
- რიფამპიცინი - ეს ანტიბიოტიკი განსაკუთრებით სახიფათოა I ტრიმესტრში, ვინაიდან ტერატოგენული მოქმედება ახასიათებს. შესაძლოა, გამოიწვიოს შარდსასქესო ორგანოების, სმენის ორგანოს, კიდურთა განვითარების მანკები, ჰიდროცეფალია.
- ტუბაზიდი- ორსულობის I ტრიმესტრში ტუბაზიდის გამოყენებამ შესაძლოა გამოიწვიოს ცნს-ის, გულის, კუჭ-ნაწლავის მანკები, სიმსივნური წარმონაქმნები.
- იზონიაზიდი- იზონიაზიდი ორსულობის ნებისმიერ პერიოდში უკუნაჩვენებია - მოსალოდნელია განვითარდეს ცნს და გულის მანკები (თუმცა არსებობს საპირისპირო აზრიც).
- ორსულობის რომელ პერიოდშია ანტიბიოტიკი ნაყოფისთვის განსაკუთრებით მავნე?
- მედიკამენტმა ჯერ კიდევ განაყოფიერებამდე შეიძლება იმოქმედოს სპერმატოზოიდსა და კვერცხუჯრედზე და გამოიწვიოს ემბრიონის პათოლოგია.
ჩასახვიდან ორსულობის მე-13 კვირამდე არსებულ პერიოდს ემბრიოგენეზს უწოდებენ. სწორედ ამ პერიოდში ყალიბდება ნაყოფის ორგანოები. ამავე პრიოდშია ჩანასახი ყველაზე მეტად მგრძნობიარე დამაზიანებელი ფაქტორების მიმართ. განსაკუთრებით საშიშია ამ კუთხით მე-3 და მე-6 კვირები.
ორსულობის მე-14 კვირიდან მშობიარობამდე პერიოდში ზოგიერთი მედიკამეტი და სხვა მავნე ფაქტორები აზიანებს ორგანოთა ფუნქციას, მაგრამ არ იწვევს სიმახინჯეებს, ამიტომ დასაშვებია ისეთი მედიკამენტების დანიშვნა, რომლებიც არ იმოქმედებს ბავშვზე.
- რას გვეტყვით მელოგინეებში ანტიბიოტიკების გამოყენებაზე? ერთნი გვირჩევენ, ჯერ დედის ჯანმრთელობაზე ვიზრუნოთ, მეორენი კი გვთავაზობენ, დედის მკურნალობა მანამდე გადავდოთ, ვიდრე ბავშვი ძუძუს თავს დაანებებს. როგორ მოვიქცეთ, რომ არც მწვადი დავწვათ და არც შამფური?
- ჩვილისთვის დედის რძე რომ საუკეთესო საკვებია, ამაზე დღეს აღარავინ დავობს. მეძუძური დედის ავადმყოფობისას ხშირად გვიწევს არჩევანის გაკეთება ბუნებრივი კვების სარგებლობასა და რისკს შორის.
ნაყოფზე ზოგიერთი მედიკამენტის ტერატოგენული მოქმედების უნარი დიდი ხანია ცნობილია. დღემდე ითვლებოდა, რომ ასეთივე უნარს ინარჩუნებს დედის რძეც. ამ მოსაზრებით ანტიბიოტიკების დანიშვნისას ავტომატურად წყდებოდა ბავშვის ძუძუთი კვება. ბოლოდროინდელი კვლევების შედეგად ეს შეხედულება რამდენადმე შეიცვალა, რამაც შესაძლებელი გახადა ლაქტაციის პერიოდში ზოგიერთი მედიკამენტის გამოყენება.
ბავშვის ორგანიზმზე ზემოქმედების მიხედვით მედიკამენტები და ქიმიური ნივთიერებები შემდეგ კატეგორიებად იყოფა:
- მედიკამენტები, რომელთა გამოყენება ლაქტაციის პერიოდში ნებადართულია;
- მედიკამენტები, რომელთა გამოყენება ლაქტაციის პერიოდში დასაშვებია, მაგრამ აუცილებელია ბავშვის სისხლში მათი კონცენტრაციის კონტროლი;
- მედიკამენტები, რომელთა გამოყენებაც მეძუძური დედისთვის კატეგორიულად დაუშვებელია.
მინდა, თქვენი ყურადღება შევაჩერო ფართოდ გავრცელებულ აზრზე, თითქოს მცენარეული პრეპარატები, რომლებსაც მეძუძური დედა იღებს, ბავშვისთვის უსაფრთხოა. გარწმუნებთ, მწარედ ცდებით.
- რა პრინციპით ინიშნება მედიკამენტი?
- უწინარეს ყოვლისა, უნდა შეფასდეს მისი დანიშვნის აუცილებლობა, რაც, ცხადია, ექიმის კომპეტენციაში შედის.
- თუკი მედიკამენტის დანიშვნის აუცილებლობა ეჭვს არ იწვევს, უნდა შეირჩეს ისეთი ნაირსახეობა, რომელიც დედის რძეში ნაკლებად გადადის.
- უპირატესობა ენიჭება ლოკალური და ხანმოკლე მოქმედების პრეპარატებს.
- სასურველია, დედამ მედიკამენტი ბავშვის ძუძუთი კვების დასრულებისთანავე მიიღოს.
- თუ ამ ფაქტორების გათვალისწინების მიუხედავად ბავშვის ძუძუთი კვება მაინც სარისკოა, დგება დროებით მისი შეწყვეტის საკითხი.
გახსოვდეთ: ძუძუთი კვების დროებით შეწყვეტის შემთხვევაში ლაქტაციის პროცესის შენარჩუნების მიზნით ძუძუს გამოწველა აუცილებელია.
ძუძუთი კვების გადავადების ხანგრძლივობა დამოკიდებულია მედიკამენტის თავისებურებებზე. რაც უფრო ტოქსიკურია წამალი, მით უფრო ხანგრძლივია შესვენების პერიოდი.
ანტიბიოტიკები ლაქტაციის პერიოდში, ჩვეულებრივ, მოკლე ხნით ინიშნება, რაც ჩვილზე ტოქსიკური ზემოქმედების რისკს ამცირებს, მაგრამ ამ მედიკამენტებმა შესაძლოა შეცვალოს ბავშვის კუჭ-ნაწლავის ფლორა, გამოიწვიოს დიარეა. გარდა ამისა, თუ დაისვა სეფსისზე ბავშვის გამოკვლევის საკითხი, დედის მიერ მიღებულმა ანტიბიოტიკებმა შესაძლოა გაართულოს კვლევის შედეგად მიღებული შედეგების ინტერპრეტრაცია. გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ზოგიერთმა პრეპარატმა შესაძლოა სისხლში არაპირდაპირი ბილირუბინის დონის მომატება გამოიწვიოს.
- პენიცილინის ჯგუფის პრეპარატები დედის რძეში მცირე დოზით გადადის. ისინი ხშირად გამოიყენება ახალშობილთა და ბავშვთა ინფექციების სამკურნალოდ. მიუხედავად ამისა, იშვიათად გვხვდება მისი გვერდითი მოვლენები - ფაღარათი და გამონაყარი. მედიკოსები ლაქტაციის პერიოდში ამ პრეპარატების დანიშვნას დასაშვებად მიიჩნევენ.
- ცეფალოსპორინებს ცილებთან დაკავშირების ძლიერი უნარი შესწევს, ამიტომ დედის რძეში ძალიან მცირე რაოდენობით გადადის. ლაქტაციის პერიოდში მათი გამოყენება ბავშვისთვის დიდად სახიფათო არ არის.
- ერითრომიცინის ზემოქმედება დედის მიერ მიღებული მედიკამენტის დოზაზეა დამოკიდებული. მეძუძური დედისთვის მისი მიცემა დასაშვებია, მაგრამ პირველ კვირებში დიდი სიფრთხილეა საჭირო. პრინციპი ასეთია: მეძუძურ დედას ეს პრეპარატი შეიძლება დაენიშნოს მხოლოდ მაშინ, როდესაც ძუძუთა ბავშვი იმხელა გახდება, რომ ეს წამალი თავად მასაც შეიძლება მივცეთ.
- ბიოპაროქსი მელოგინე ქალებისთვის ნებადართულია.
- გენტამიცინის დანიშვნა შეიძლება, მაგრამ საჭიროა ფაღარათსა და რძიანაზე დაკვირვება.
- ლევომიცეტინი (ქლორამფენიკოლი), თუ ალტერნატივა არსებობს, მელოგინეებს არ უნდა დაენიშნოთ, განსაკუთრებით მათ, ვისაც ერთ თვეზე მცირე ასაკის ბავშვი ჰყავს. ამ დროს ბავშვს შეიძლება განუვითარდეს ჰემოლიზი და სიყვითლე. არსებობს ძვლის ტვინის დათრგუნვის თეორიული რისკიც.
- ტრიმეტოპრიმის დანიშვნა ლაქტაციის პერიოდში შესაძლებელია როგორც მონოთერაპიის სახით, ასევე სულფომეტოქსაზოლთან ერთად, რადგან მცირე ოდენობით გადადის რძეში.
- კოტრიმოქსაზოლი (ბაქტრიმი, ბისეპტოლი) შეიძლება დაინიშნოს, თუ ბავშვი ჯანმრთელი და ერთ თვეზე მეტი ხნისაა. ერთ თვეზე მცირე ასაკის ბავშვის ორგანიზმში ამ პრეპარატმა შეიძლება გამოიწვიოს ჰემოლიზი და სიყვითლე. არც მაშინ უნდა დაინიშნოს, როცა ბავშვს აქვს ფერმენტოპათია - გლუკოზა-6-დეჰიდროგენაზის დეფიციტი.
- ტეტრაციკლინი დედის რძეში გადადის მცირე ოდენობით. რძეპლაზმის ფარდობა 0,25-1,5-ის ფარგლებში მერყეობს. მართალია, იგი უკუნაჩვენებია ორსულებისთვის, მაგრამ, მედიკოსების რეკომენდაციით, ლოგინობის პერიოდში მისი გამოყენება დასაშვებია. არსებობს სხვა რეკომენდაციებიც, რომელთა მიხედვითაც ბავშვის კბილებზე არასასურველი გავლენის გამო ლაქტაციის პერიოდში ამ ანტიბიოტიკის დანიშვნისგან სჯობს, თავი შევიკავოთ, თუმცა იქვე მიუთითებენ, რომ ხანმოკლე (7-10-დღიანი) კურსით უსაფრთხო უნდა იყოს.
- ბავშვის კბილებზე დოქსიციკლინმაც შეიძლება ნეგატიურად იმოქმედოს, ამიტომ ლაქტაციის პერიოდში ამ პრეპარატის დანიშვნა არასასურველია, თუმცა არსებობს აზრიც, რომ შესაძლებელია მისი დანიშვნა ხანმოკლე (7-10-დღიანი) კურსით.
- ციპროფლოქსაცინის თაობაზე მწირი ინფორმაცია გვაქვს, ამიტომ სჯობს, მისი დანიშვნისგან თავი შევიკავოთ.
- ნიტროფურანები. თუ ახალშობილს აქვს გლუკოზა-6-ფოსფატდეჰიდროგენაზის დეფიციტი ან მოუმწიფებელია, მელოგინეს ეს პრეპარატები არ უნდა დაენიშნოს, რადგან მოსალოდნელია, გამოიწვიოს ჰემოლიზი. შედარებით მოზრდილი ბავშვებისთვის ეს პრეპარატები ძუძუთი კვებასთან შეთავსებადია.
- თუ ბავშვს აქვს გლუკოზა-6-ფოსფატდეჰიდროგენაზის დეფიციტი, ლაქტაციის პერიოდში ფურადონინმა შესაძლოა (ძალიან იშვიათად) გამოიწვიოს ჰემოლიზი.
- იგივე ითქმის ნევიგრამონზე.
- სულფანილამიდები გვერდით ეფექტებს ბავშვებში იშვიათად ავლენს, თუმცა სულფაპირიდინისა და სულფათიაზოლით მკურნალობის ფონზე როგორც ბავშვებში, ისე დედებში მაინც გვხვდება დიარეა და გამონაყარი. მედიკოსები ლაქტაციას სულფანილამიდების გამოყენების უკუჩვენებად არ მიიჩნევენ, მაგრამ გვირჩევენ, ვერიდოთ, თუ ბავშვი უდღეურია, დაბადებულია სამშობიარო ტრავმის შედეგად ან აქვს ჯანმრთელობის რაიმე პრობლემა. ასევე არ არის მიზანშეწონილი ამ მედიკამენტის გამოყენება ჰიპერბილირუბინემიისა და გლუკოზა-6-პოსპატდეჰიდროგენაზის დეფიციტის შემთხვევაში.
- მეტრონიდაზოლი, თუ შესაძლებელია, არ უნდა დაინიშნოს ან მიეცეს ერთჯერადად, 2 გრამი. ძუძუს წოვება უნდა შეწყდეს 12 საათით.
- რას გვეტყვით ანტიტუბერკულოზურ პრეპარატებზე?
- ამ დროს საჭიროა ბავშვზე დაკვირვება, რათა არ განვითარდეს სიყვითლე. სიყვითლის შემთხვევაში მეძუძურ დედას უნდა გამოეცვალოს პრეპარტი. თუ ეს ვერ მოხერხდა, ვინაიდან მკურნალობის გაგრძელება ამ პრეპარატით აუცილებელია, მაშინ ბავშვი გადაყვანილ უნდა იქნეს ხელოვნურ კვებაზე.
- ეტამბუტოლი, იზონიაზიდი, პირაზინამიდი, რიფამპიცინი შეიძლება დაინიშნოს, მაგრამ საჭიროა სიფრთხილე, რომ სიყვითლე არ განვითარდეს.
- სტრეპტომიცინი - ლაქტაციის პერიოდში მისი გამოყენებაც შესაძლებელია, მაგრამ ფაღარათისა და სიყვითლის შემთხვევაში საჭიროა შეწყვეტა.
გახსოვდეთ: უმნიშვნელო უსიამოვნო თვითშეგრძნებაც კი შესაძლოა ორსულობის გართულების ნიშანი იყოს, ამიტომ ყოველგვარი დისკომფორტის შესახებ აცნობეთ ექიმს. ორსულობისას დროს თვითმკურნალობა განსაკუთრებით საშიშია.