რა შეუძლია მშობელს? გვესაუბრება ოტოლარინგოლოგი ეკა თოფურიძე.
- როდის უნდა გამოვიკვლიოთ პატარას სმენა?
- როდესაც ბავშვი რეაგირებს ბგერებზე, მაგალითად, თავს აბრუნებს იქით, საიდანაც ხმა ესმის ან უეცარი ხმაური აკრთობს, მშობლებს აზრადაც არ მოსდით, რომ მას შესაძლოა სმენა ჰქონდეს დაქვეითებული.
სინამდვილეში კი ეს ყოველთვის არ არის იმის საბუთი, რომ პატარას სრულყოფილი სმენა აქვს. სმენის დაკარგვა სრულიც შეიძლება იყოს და ნაწილობრივიც. სმენა ადამიანისთვის ინფორმაციის მიღების ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი არხია. თუ ბავშვს ცუდი სმენა აქვს, ფერხდება მისი მეტყველებისა და ინტელექტუალური განვითარებაც. ასე რომ არ მოხდეს, პატარას დროულად უნდა შევუმოწმოთ სმენა. გამოკვლევა საჭიროა დაბადებისთანავე, შემდეგ - სიცოცხლის პირველ თვეს, ბოლოს კი ერთი წლის ასაკში.
სიყრუე შეიძლება იყოს თანდაყოლილიც და შეძენილიც. თანდაყოლილი სიყრუე ხშირად შეუქცევადია. მისი მიზეზია შუა ყურის ლოკოკინას უჯრედების ფუნქციის სრული ან ნაწილობრივი დაკარგვა.
შეძენილი სიყრუე შესაძლოა იყოს შექცევადი, თუ ის ინფექციის შედეგად ყურში სითხის დაგროვებით არის გამოწვეული, და შეუქცევადი, თუ არახელსაყრელი ფაქტორის ზემოქმედების შედეგად დაზიანდა ნერვული უჯრედები.
- რისი ბრალია თანდაყოლილი სიყრუე?
- თანდაყოლილი სიყრუე ხშირად მუცლადყოფნის პერიოდში განვითარების მანკითაა გამოწვეული. ნერვული უჯრედები, რომლებიც შუა ყურიდან ტვინისკენ ინფორმაციის გადაცემაში მონაწილეობს, სხვადასხვა მიზეზით ზიანდება. უმეტესად დამაზიანებელ ფაქტორად გვევლინება დედის მიერ ორსულობისას გადატანილი ინფექციური დაავადება.
- როდის უნდა მივაქციოთ განსაკუთრებული ყურადღება ახალშობილის სმენის გამოკვლევას?
- თუ დედამ ორსულობისას გადაიტანა ინფექციური დაავადებები - წითურა, წითელა, გრიპი, ჰერპესის გამწვავება, ციტომეგალოვირუსი, ტოქსოპლაზმოზი, მით უფრო - ორსულობის პირველ ტრიმესტრში;
- ორსულობისას გამოიყენა ყურისთვის მავნე პრეპარატები - ანტიბიოტიკები, ამინოგლიკოზიდები, მაკროლიდები, შარდმდენი საშუალებები, ანთების საწინააღმდეგო არაჰორმოული საშუალებები;
- არსებობდა რეზუსკონფლიქტი დედასა და ნაყოფს შორის;
- თუ ბავშვს ჰქონდა ასფიქსია მშობიარობის დროს;
- დაიბადა ნორმაზე ნაკლები ან მეტი წონისა;
- დაბადების შემდეგ 5 დღე და მეტი დასჭირდა რეანიმაციულ ღონისძიებებს.
შეძენილი სიყრუე მოსალოდნელია, თუ ბავშვს უმკურნალეს სმენისთვის მავნე პრეპარატებით;
- გადაიტანა თავის ქალას ტრავმული დაზიანება.
თუ ასეთი ზემოქმედების შედეგად დაზიანდა ნერვული უჯრედები, დაზიანება შეუქცევადი იქნება და ბავშვის ნორმალური განვითარებისთვის საჭირო გახდება სასმენი აპარატი ან კოხლეოიმპლანტაცია (სმენის გასაუმჯობესებელი აპარატის გადანერგვა). ასევე ბავშვს დასჭირდება სურდოპედაგოგი, რათა სრულყოფილი ცხოვრება ჰქონდეს.
- წლამდე ასაკის ბავშვები უფრო ხშირად ავადმყოფობენ ზედა სასუნთქი გზების ვირუსული ინფექციებით, რომლის ხშირი გართულებაა ყურის ანთება - ოტიტი. შესაძლოა თუ არა, ყურის ხშირმა ანთებამ მომავალში სმენის დაქვეითება გამოიწვიოს?
- წლამდე ასაკში ხშირი ოტიტი ცხვირ-ხახის ანატომიური აგებულების თავისებურებით აიხსნება: ცხვირის ღრუსა და შუა ყურის დამაკავშირებელი ევსტაქის მილი მოკლე და განიერია, რის გამოც სურდო ადვილად გადაედინება ყურისკენ და იქ ანთებით პროცესს იწვევს. ამას ხელს უწყობს ისიც, რომ ამ ასაკის ბავშვი უმეტესად წევს. ბავშვის ტირილს ასეთ დროს ნაწლავურ კოლიკას ან კბილების ამოჭრას აბრალებენ, დაგვიანებულმა დიაგნოსტიკამ კი შესაძლოა სმენის დაქვეითება გამოიწვიოს.
შუა ყურში დაგროვილი სითხის გამო შექმნილი პრობლემების აღმოფხვრა შესაძლებელია მედიკამენტური თერაპიითა და მიკროოპერაციული ჩარევით ამბულატორიულ პირობებში. მთავარია, პრობლემა დროულად აღმოვაჩინოთ.
- როგორ შეიძლება ახალშობილის სმენის გამოკვლევა?
- ახალშობილის სმენის გამოკვლევა უნდა მოხდეს სიცოცხლის მე-3-4 დღეს, როდესაც მას ყურს უსუფთავებენ მშობიარობისას მოხვედრილი სანაყოფე წყლების ნარჩენებისგან. პაწიას ყურში ჩაუდგამენ აპარატის ბოლოს, რომ ყურის შესასვლელი კარგად დაიხუროს და თითს ღილაკზე დააჭერენ. გამოკვლევა უსაფრთხოა. მთავარია, ბავშვი მშვიდად იწვეს. ამ მოტივით გამოკვლევა შეიძლება ჩაუტარდეს მძინარე ბავშვსაც. აპარატს “ესმის”, როგორ მუშაობს შუა ყური. თუ მან არასასურველი მდგომარეობა აჩვენა, მშობელს დამატებითი გამოკვლევის ჩატარებას ურჩევენ.
- მაგრამ ყველა სამშობიარო სახლი როდია ისე აღჭურვილი, რომ ასეთი სკრინინგის ჩატარება შეეძლოს. რას ურჩევდით მშობელს, სამშობიაროდან გამოწერის შემდეგ რას მიაქციოს ყურადღება?
- უპირველესად, უნდა ვიცოდეთ, როგორ იქცევა ჩვილი, რომელსაც სმენის პრობლემა არ აქვს: სიცოცხლის პირველი 2-3 კვირას ახალშობილი კრთება ძლიერ ხმაურზე, აქვს მოროს რეფლექსი - ხელებს შლის განზე და შემდეგ ტანზე იკრავს.
მე-3-4 კვირიდან ბავშვი ადამიანის ხმის გაგონებისას ირინდება, ხოლო ძლიერ ხმაურზე ფართოდ ახელს თვალებს. პირველი თვის დასასრულიდან ან მეორე თვის დასაწყისიდან ცნობს დედის ხმას, მისი გაგონებისას აქტიურად იწყებს ხელებისა და ფეხების ქნევას, ცდილობს გაიღიმოს, თვალებით პოულობს დედას და გამოსცემს ბგერებს.
მე-3 თვეს ჩვილი ატრიალებს თავს იმ მხარეს, საიდანაც ესმის ხმა. მე-2 თვიდან იწყებს ღუღუნს, ხოლო მე-4-5 თვეს ცდილობს ცალკეული ბგერების წარმოთქმას. თანდაყოლილი სიყრუის მქონე ბავშვები ასე არ იქცევიან, ისინი უფრო ჩაკეტილები ჩანან და არცთუ იშვიათად ექიმი აუტისტურ სინდრომს ეჭვობს. ასეთ დროს საჭიროა, გაიაროთ კონსულტაცია სხვადასხვა სპეციალისტთან და გამოიკვლიოთ სმენა.
არანაკლებ მნიშვნელოვანია, დროულად შევამჩნიოთ სმენის დარღვევა ანთებითი დაავადების შემდეგ. ასეთ დროს ცვლილებების შეფასება ძნელია. მნიშვნელოვანია, პედიატრმა ან ოტოლარინგოლოგმა საკუთარ თავზე აიღოს სიტუაციის კონტროლი და დროულად გამოიკვლიოს ბავშვი.
შუა ყურში სითხის აღმოჩენა შესაძლებელია ტიმპანომეტრით. მისი მეშვეობით იკვლევენ დაფის აპკის რეაქციას გამღიზიანებლის ზემოქმედებაზე. პროცედურა უსაფრთხოა და უმტკივნეულო. პატარა რამდენიმე წამს უძრავად უნდა იყოს, არ ყლაპავდეს, არ ტიროდეს. ასევე მნიშვნელოვანია ყელ-ყურის ორგანოების ვიზუალური შეფასება და ცხვირ-ხახის ბაქტერიული ინფექციების დროული მკურნალობა.
- თუ სამშობიარო სახლში ან ამბულატორიული გასინჯვისას ჩვილს სმენის დარღვევა აღმოანდა, როგორ უნდა მოიქცეს მშობელი?
- სმენის დარღვევის აღმოჩენის შემდეგ საჭიროა მიზეზის დადგენა. გამოკვლევის ერთიანი სქემა არ არსებობს, ყველაფერი დამოკიდებულია დარღვევის მიზეზებზე, ყელ-ყურის ორგანოების მდგომარეობაზე, ბავშვის ასაკზე, დიაგნოსტიკური აპარატურის ხელმისაწვდომობაზე და სხვა. თუ დარღვევა ანთებითი პროცესით და შიგნითა ყურში სითხის არსებობით არის გამოწვეული, რეკომენდებულია მედიკამენტური მკურნალობა, ფიზიოპროცედურები, შესაძლოა საჭირო გახდეს უმნიშვნელო ოპერაციული ჩარევაც.
თუ დარღვევები შეუქცევადია, უნდა მიმართოთ სურდოლოგს სასმენი აპარატის შესარჩევად და სპეციალური მეცადინეობების ჩასატარებლად. მძიმე და შეუქცევადი დარღვევებისას ბავშვი უნდა ატაროთ სპეციალურ საბავშვო ბაღში და სპეციალურ სკოლაში, სადაც მას გარემოსთან ადაპტაციაში დაეხმარებიან. თუ სმენის დარღვევის შემთხვევაში ბავშვს დროულად აღჭურვავთ სასმენი აპარატით, ჩაუტარებთ მეცადინეობის სპეციალურ კურსს სმენადაქვეითებულთათვის, მოგვიანებით კი შეასწავლით განსაკუთრებულ პროგრამას, იგი იცხოვრებს სრულყოფილად, შეეძლება თანატოლებთან ურთიერთობა და სასურველი პროფესიის შერჩევა.
