მშობელთა ავტორიტეტი
რა არის ავტორიტეტი?
ლექსიკონების თანახმად, ეს არის ადამიანის გავლენა ან ძალაუფლება, რომელიც ემყარება მის მიერ დაკავებულ მდგომარეობას, თანამდებობას, სტატუსს. ამ სიტყვის მეორე მნიშვნელობა გულისხმობს ადამიანის უფლებას, მიიღოს გადაწყვეტილება ერთობლივი მოღვაწეობის პროცესში.
თუ ამ ცნებებს მშობლებისა და შვილების მისამართით გამოვიყენებთ, გამოდის, რომ ავტორიტეტი, რომელიც ძალაუფლებას ემყარება, სულაც არ არის ის, რისი განვითარება და გამყარებაც გსურთ, ხომ ასეა? ნებისმიერი მშობლის ჭეშმარიტი სურვილი ის არის, იყოს მოზარდისთვის ნამდვილი მაგალითი, სარგებლობდეს შვილის კეთილგანწყობით და პატივისცემით, განურჩევლად მისი ასაკისა. ასეთ ავტორიტეტს მუდმივი განვითარება სჭირდება, მის გასამყარებლად მშობელი აუცილებლად უნდა ვითარდებოდეს როგორც პიროვნება.
რა საჭიროა ავტორიტეტი
რას ფიქრობენ მშობლები ავტორიტეტის შესახებ? უმეტესობას მიაჩნია, რომ ბავშვების ურჩობა მშობლებს ნერვებს უფუჭებს და ბავშვებთან დამოკიდებულებას აუარესებს, ავტორიტეტი კი საშუალებას გვაძლევს, მშვიდად ვიცხოვროთ. თუ ბავშვისთვის ავტორიტეტი ხარ, უფრო ადვილია აუხსნა, რა არის კარგი და რა - ცუდი. ისიც ცდილობს, თავისი საქციელით მშობლის კმაყოფილება გამოიწვიოს.
მშობელთა აზრით, მათი ავტორიტეტი ბავშვთან ნდობაზე დამყარებული ურთიერთობის საწინდარია. ის საშუალებას გვაძლევს, პატარებს გადავცეთ საკუთარი გამოცდილება და ცოდნა, ვიყოთ მათთვის მაგალითი. მშობლები ავტორიტეტს ბავშვის ჰარმონიული განვითარების საწინდარადაც მიიჩნევენ. მათ მიაჩნიათ, რომ მშობლებისა და შვილების ურთიერთისადმი ინტერესი, მეგობრობა, რომელიც, ბუნებრივია, ავტორიტეტს ემყარება, საშუალებას გვაძლევს, გადავცეთ შვილებს ჩვენი ნორმები და ღირებულებები, რაღაც მათგანაც ვისწავლოთ, შევიქმნათ პირადი აზრი.
ოჯახში მშობლის ნამდვილი ავტორიტეტის გარეშე ბავშვის წარმატებული სოციალიზაცია შეუძლებელია. ასეთია მშობლების აზრი.
მოდი ვცადოთ, შევაფასოთ მშობელთა ავტორიტეტი ბავშვების პოზიციიდან. ამისთვის კარგი იქნება, თუ გავიხსენებთ საკუთარ დამოკიდებულებას მშობლების მიმართ და იმაზეც დავფიქრდებით, რა ხერხით მოიპოვეს მათ ავტორიტეტი ჩვენს თვალში.
1 წლამდე მშობლის ავტორიტეტი ავტომატურად ყალიბდება იმის წყალობით, რომ ბავშვის არსებობას ამ სამყაროში დედა უზრუნველყოფს, მის გარეშე პატარას ცხოვრება წარმოუდგენელია. 1-დან 3 წლამდე ბავშვს სჭირდება ერთობლივი თამაში, რომლის დროსაც მშობელი ყოვლისშემძლეა, მას აქვს ინფორმაცია სამყაროს, საგნების, მოვლენების შესახებ. არანაკლებ მნიშვნელოვანია უსაფრთხო გარემო, სადაც პატარას ზედმეტად არ ზღუდავენ და მეტისმეტად ბევრს არ უკრძალავენ. მშობლების კრეატიულობა საბავშვო თამაშების ორგანიზებისას და ბავშვის ჭირვეულობის გადალახვისას ის თვისებაა, რომლის გამოც ბავშვი მზად არის მიიღოს შემოთავაზებული წესები.
3-დან 6 წლამდე მშობლებს ხშირად მიაჩნიათ, რომ ავტორიტეტს მაშინ მოიპოვებენ, თუ შეუვალნი იქნებიან პატარების ჭირვეულობის მიმართ. სინამდვილეში კი უფრო მნიშვნელოვანია ერთობლივი კითხვა, მულტფილმების ყურება, თამაში. სწორედ ამ დროს ეჩვევა ბავშვი წესების დაცვას.
7-დან 12 წლამდე მნიშვნელოვანია, რომ მშობლები ბავშვებს ეხმარებოდნენ სწავლასა და თანატოლებთან ურთიერთობაში. შვილების დახმარებას და მათი შესაძლებლობების რწმენას ბევრი რამ შეუძლია. მაგალითად, შეიძლება გაჩნდეს სწავლის სურვილი, განვითარდეს საამისო უნარიც. ეს ზრდის მშობლების ავტორიტეტს და უზრუნველყოფს მათდამი შვილების მადლიერებას. მიეცით ბავშვებს დამატებითი განათლების საშუალება, მოუყევით საინტერესო ამბებს, გააცანით თქვენი პროფესიული საქმიანობა.
12-დან 15 წლამდე ბავშვები თითქოს სამყაროს "გამძლეობას ამოწმებენ". ეჭვქვეშ აყენებენ წესებს, ქმნიან საკუთარ ნორმებს, აშიშვლებენ ტყუილსა და უსამართლობას. მშობელთა ავტორიტეტიც კრიტიკული კუთხით განიხილება, ვინაიდან ამ ასაკში ბავშვის აზრს მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრავს მისი მეგობრების აზრი. დიდ როლს ასრულებს მშობლების იმიჯი - გარეგნობა, სოციალური სტატუსი, ინტერესები, საზოგადოებრივი მდგომარეობა. თვითდამკვიდრების პროცესში მოზარდს აუცილებლად სჭირდება საკუთარი ავტორიტეტის მხარდაჭერა მშობელთა მხრიდან. მშობლების მიერ შვილის სამომავლო პერსპექტივების განხილვა მოზარდს ასაკობრივი კრიზისის კონსტრუქციულ დაძლევაში ეხმარება.
უფროსი ასაკის (15-18 წლის) მოზარდები მშობლების ნამდვილი მეგობრები ხდებიან მაშინ, თუ მშობლებმა შეძლეს ავტორიტეტის შენარჩუნება. მძიმე წუთებში მშობლები შეიძლება კიდეც დაეყრდნონ მათ. საუბრები ცხოვრების ავ-კარგზე, მოვლენათა ანალიზი, რჩევები ძალიან მნიშვნელოვანია ზრდასრული ცხოვრების დასაწყებად. უფროსი ასაკის მოზარდები ძალიან მგრძნობიარენი არიან მშობელთა ურთიერთდამოკიდებულების მიმართ. სწორედ ამიტომ არის მნიშვნელოვანი ავტორიტეტის შესანარჩუნებლად მშობელთა ჰარმონიული ურთიერთობები.
როგორი მშობლები ხართ?
მშობელთა ავტორიტეტის ერთ-ერთი უმთავრესი საფუძველია მათი მოქალაქეობრივი სახე - ცხოვრება, სამუშაო, ურთიერთობები. ოჯახი ძალზე მნიშვნელოვანი და პასუხსაგები რამაა. მას მშობლები ხელმძღვანელობენ და თავადვე არიან პასუხისმგებელნი ღმერთის, საზოგადოების, ერთმანეთისა და ბავშვების წინაშე. როგორც ნებისმიერი წამოწყებისას, ამ შემთხვევაშიც თუ ხელმძღვანელები თავიანთ საქმეს ყურადღებით, პირნათლად და პასუხისმგებლობით ეკიდებიან, ესე იგი მათ ავტორიტეტი აქვთ.
ავტორიტეტის მნიშვნელოვანი შემადგენელი ნაწილია ის წესები, რომელთაც მშობლები შვილებს სთავაზობენ. შვილები მაშინ იცავენ წესებს, თუ ისინი გასაგებია, საფუძვლიანია და მათ ოჯახის ყველა წევრი მისდევს. აუცილებლად უნდა გაანალიზდეს ურთიერთობა მეუღლეთა შორის. სწორედ მეუღლეთა ურთიერთობაა ის, რაც შვილებთან ნორმალური ურთიერთობის საფუძველს ქმნის. ძალზე მნიშვნელოვანია მშობელთა დამოკიდებულება საკუთარი მშობლების მიმართ. თუ მათთან ურთიერთობას კარგად არ გააანალიზებთ და სათანადოდ არ შეცვლით, შესაძლოა თქვენი ავტორიტეტის ჩამოყალიბება გართულდეს.
ყოველივე ზემოთქმულის საფუძველზე შეიძლება ჩამოვაყალიბოთ მარტივი წესი: მომავალი თაობისთვის მართლაც კარგი მაგალითი და ავტორიტეტი რომ ვიყოთ, უნდა მივაღწიოთ ჰარმონიას საკუთარ თავთან, მეუღლესა და უფროს თაობასთან. იმუშავეთ საკუთარ თავზე, გაიზიარეთ ახლო მეგობრებისა და ფსიქოლოგების რჩევები. იქნებ საკუთარი დღიურის წარმოებაც დაგეხმაროთ. რა თქმა უნდა, ოჯახში ამინდს მეუღლეთა ურთიერთობა ქმნის. როცა ურთიერთობა იძაბება, პირველ რიგში ზარალდება ბავშვი, რომელიც განიცდის არსებულ უთანხმოებას, რადგან მას ორივე მშობელი უყვარს. ბავშვის სიყვარულით შეიძლება მშობლები მალავდნენ დაძაბულ ურთიერთობას, მაგრამ ეს ძალიან ძნელია, ბავშვი შესანიშნავად გრძნობს და აღიქვამს რეალობას. ესე იგი, ჰარმონიული ურთიერთობა ოჯახში უბრალოდ აუცილებელია.
ავტორიტეტის ძალისმიერი ფორმები
დათრგუნვის ავტორიტეტი - ეს ავტორიტეტის ყველაზე არასასიამოვნო ფორმაა, თუმცა არა ყველაზე მავნე. როცა მშობელი სჯის შვილს, სწორედ ეს არის დათრგუნვის ავტორიტეტი. ასეთი ტერორი მარტო ბავშვებს კი არა, მეუღლესაც აშინებს. ის საზიანოა არა მხოლოდ პატარების დაშინების, არამედ მეუღლის არასრულფასოვნების კომპლექსის ფორმირების გამო. ის ბავშვებს მატყუარობის ჩვევას, თვითრწმენის უქონლობას და სისასტიკეს უნერგავს.
დისტანცირების ავტორიტეტი - ბევრს ჰგონია, რომ შვილები დამჯერენი მაშინ არიან, როცა მათთან ურთიერთობისას დისტანციას ვიცავთ. ასეთი მშობელი ცალკე მიირთმევს, ცალკე ატარებს თავისუფალ დროს და ბავშვთან უშუალო კონტაქტს მინიმუმამდე ამცირებს.
პედანტიზმის ავტორიტეტი - ამ დროს მშობლები მეტ ყურადღებას აქცევენ შვილებს, მაგრამ მხოლოდ იმ მოსაზრებიდან გამომდინარე, რომ შვილები მათ უნდა უჯერებდნენ. თავიანთი მითითებები ბავშვისთვის კანონად მიაჩნიათ და შვილების ქცევას ხშირად აღიქვამენ წესების დარღვევად. ბავშვების ცხოვრება, მათი განცდები და ინტერესები უმნიშვნელო ხდება. ასეთ ოჯახებში ბავშვების არ სჯერათ. შეგონებათა ავტორიტეტი. ასეთ ოჯახებში შვილებს ხშირად ასწავლიან ჭკუას. ბავშვებს ეს ბეზრდებათ და ბოლოს შეგონებებზე აღარ რეაგირებენ, მშობელთა სიტყვის უპატივცემულობა კი არცთუ იშვიათად კონფლიქტებს და გაუცხოებას იწვევს.
თაფლაკვერის ავტორიტეტი
დემონსტრაციული სიყვარულის ავტორიტეტი - არავისთვის არ არის საიდუმლო, რომ ასეთი "საჩვენებელი" სიყვარული არ არის გულწრფელი. ასეთ ოჯახებში ცინიკური, ანგარიშიანი ადამიანები იზრდებიან. მოსყიდვის ავტორიტეტი. ბავშვი კარგად იქცევა საჩუქრებისა და დაპირებების ხათრით. ასეთი ავტორიტეტის შედეგი განსაკუთრებით სავალალოა ოჯახში, სადაც მშობლებს შორის კონფლიქტია და თითოეული მათგანი ცდილობს ბავშვის გადაბირებას. ბავშვები გამორჩენის მიზნით ხან ერთ, ხან მეორე მხარეს იჭერენ.
სიკეთის ავტორიტეტი- ამ შემთხვევაში ბავშვი დამჯერე ხდება მშობლების რბილი და დამთმობი ხასიათის წყალობით. მშობლები ყველაფერს უსრულებენ შვილს, ისიც ხშირად მანიპულირებს უფროსებით.
მეგობრობის ავტორიტეტი - მშობლების სურვილი, ბავშვმა მათში მეგობარი დაინახოს, ცუდი არ არის. მაგრამ ყველაფერს თავისი დრო აქვს. ასეთი მიდგომა მხოლოდ იმ ასაკშია გამართლებული, როცა ბავშვს უკვე ესმის მეგობრული ურთიერთობის არსი.
ავტორიტეტის ადეკვატური ფორმები
დახმარების, მზრუნველი და ყურადღებიანი ხელმძღვანელობის ავტორიტეტი - ასეთი ურთიერთობა შვილს ეხმარება, ორიენტირება მოახდინოს ადამიანური ურთიერთობების რთულ სისტემაში, ცხოვრებაში თავისი ადგილი იპოვოს. მზრუნველობა და პასუხისმგებლობა ამ ავტორიტეტის მნიშვნელოვანი კომპონენტებია. ბავშვმა უნდა იცოდეს, რომ მშობლები პასუხს აგებენ მის გამო საზოგადოების წინაშე. ეს პასუხისმგებლობა არა მარტო დახმარებას, არამედ წესების დაცვასაც გულისხმობს.
ცოდნის ავტორიტეტი - მას დახმარების ავტორიტეტთან მივყავართ. ბავშვს სჭირდება რჩევა და დახმარება. დახმარება კი შეიძლება თამაშით, სიტუაციაში აქტიური ჩარევით, დაცვით, მხარდაჭერით, ნდობაზე დამყარებული დაკვირვებით, ხუმრობით, მოთხოვნით.