ფეშენებელური მანქანები, არ დადიან დასასვენებლად ძვირადღირებულ კურორტებზე, მაგრამ მათ დიდ ნაწილს აქვს დაუძლეველი სურვილი, ნებისმიერ კონფლიქტში გაიმარჯვოს. ასეთი პატარები არავის არაფერს უთმობენ და რაც მთავარია, ცდილობენ, სამაგიერო გადაუხადონ მეტოქეს.
რატომ არის ასე? როგორ მოვაშლევინოთ ბავშვს ეს არცთუ ისე სასიამოვნო თვისება? იქნებ შევურიგდეთ, იმ იმედით, რომ გაიზრდება და თავისთავად გაუვლის?
"თავდასხმა" ყვავილებზე
პირველ სართულზე ერთი კაცი ცხოვრობს. ის მასწავლებელია, ძალიან უყვარს ყვავილები. გაზაფხულდა თუ არა, თავისი ფანჯრის წინ მიწაში ყვავილის ბოლქვები ჩარგო. მალე ამ ადგილას პაწია, ლამაზი ბაღი გაჩნდა. ერთ დღეს, როცა მასწავლებელი მაგიდასთან იჯდა და მუშაობდა, ბაღს ორი პატარა გოგონა მიუახლოვდა და ყვავილების გლეჯა დაიწყო. მასწავლებელმა ფანჯრიდან მკაცრად დაუქნია ხელი და ანიშნა, ყვავილებს მოსცილებოდნენ. უცებ გოგონების დედებიც გამოჩნდნენ - თურმე შორიახლოს ისხდნენ და საუბრობდნენ. დედებმა ბავშვებს დაუძახეს და იქაურობას მოაშორეს. როგორც ჩანს, უთხრეს, რომ პირველ სართულზე მკაცრი ბიძია ცხოვრობს, გამოვარდება და ერთ ამბავს ატეხსო, თუმცა მასწავლებელს აზრადაც არ მოსვლია ჩხუბი. მალე გაირკვა, რომ ინციდენტი არ დასრულებულა: რამდენიმე წუთის შემდეგ, როცა მასწავლებელს ეს ამბავი აღარც კი ახსოვდა, მის ფანჯარას მიწის გოროხები მოხვდა. კაცი ფანჯარასთან მივიდა და დაინახა, რომ გოგონები მიწას ისევ აგროვებდნენ. მასწავლებელი ჩუმად გავიდა სახლიდან, კიბეს ჩაუყვა და სადარბაზოდან გაიხედა. გოგონებიც მალე გამოჩნდნენ. "რატომ ესროლეთ ჩემს ფანჯარას მიწა?" - მშვიდად ჰკითხა მათ კაცმა. "მე არ მისვრია!" - უპასუხა ერთმა, მსუქანმა, სასაცილო, ძალიან საყვარელმა გოგონამ. "რატომ ტყუი? - ჰკითხა მასწავლებელმა, - ალბათ გაბრაზდით, ყვავილების დაგლეჯა რომ არ დაგანებეთ და ჩემი დასჯა გადაწყვიტეთ. მე ყვავილები დავრგე, თქვენ კი მათი გაფუჭება გინდოდათ. რომ არ დაგანებეთ, იფიქრეთ, რომ ბრაზიანი ვარ და ჩემთვის სამაგიეროს გადახდა მოგინდათ..." რაც მთავარია, ეს საუბარი მიმდინარეობდა ღიმილით, კეთილგანწყობილი კილოთი, ერთ-ერთ გოგონას მასწავლებელმა თავზე ხელიც კი გადაუსვა. ბავშვებმა მალე დაკარგეს შურისძიების სურვილი. ერთ-ერთმა ისიც კი თქვა, მეორედ აღარ ვიზამთო. აი, ასე მოიძებნა გამოსავალი და ინციდენტიც ამოიწურა.
შურისძიება
ახლა კი მოდი ერთად გავარკვიოთ, რა უბიძგებდა გოგონებს, რამ გადააწყვეტინა, ასე უმოწყალოდ ეძიათ შური.
ბავშვებმა ვერ გააცნობიერეს, რომ ყვავილებს ანადგურებდნენ. საამისოდ მათ ცხოვრებისეული გამოცდილება არ ეყოთ. რაკი ბაღი შემოღობილი არ იყო, ისინი ვერ მიხვდნენ, რომ "აკრძალულ ზონაში" იყვნენ. ჰოდა, მშვიდად შეუდგნენ ბალახის (ყვავილები ჯერ ხომ არც აყვავებულა!) გლეჯას, მათ კი ვიღაცამ ხელი შეუშალა! ამის ასე დატოვება როგორ შეიძლებოდა?! რატომ არის აუცილებელი შურისძიება? ჯერ ერთი, იმიტომ, რომ დაირღვა ადამიანის უფლებები. მართალია, გოგონები ჯერ ოთხი წლისანიც კი არ არიან, მაგრამ ყველა ბავშვი დაბადებიდანვე ადამიანის უფლებათა დამცველია. რასაკვირველია, პატარები მხოლოდ საკუთარი უფლებებისთვის იბრძვიან, მაგრამ იბრძვიან თავგამოდებით, თავდაუზოგავად.
შურისძიების მეორე მიზეზი ის არის, რომ თავი დამცირებულად, დაჩაგრულად იგრძნეს. ამ არასასიამოვნო გრძნობისგან თავის დასაღწევად კი "სარეაბილიტაციო ღონისძიებები" ჩაატარეს - საკუთარი თავის რწმენის განმტკიცების მიზნით ფანჯარას მიწა ესროლეს. რისთვის? იმისთვის, რომ მჩაგვრელი დაემარცხებინათ! პირველ "შეტაკებაში" თავად დამარცხდნენ, ესე იგი საჭიროა დაამტკიცონ, რომ მაგრები არიან და ამ ბრაზიან ბიძიას აჯობებენ!
სუსტი წერტილი
უნდა ვაღიაროთ, რომ ინფანტილური მოზრდილები და პატარა ბავშვები ფსიქოლოგიური თვალსაზრისით ერთმანეთისგან არაფრით განსხვავდებიან. ორივეს აკლია საკუთარი თავის რწმენა, სულიერი ძალა. ამიტომაც არის თავმოყვარეობის შელახვა მათთვის ასეთი მტკივნეული. საკუთარ თავში დარწმუნებული ადამიანი, რომელიც თავს სრულფასოვან, შემდგარ და ჩამოყალიბებულ პიროვნებად აღიქვამს, ყოველგვარ წარუმატებლობას ღირსეულად იტანს, ის კი, ვინც სულიერად, ფსიქოლოგიურად და სოციალურად ბოლომდე არ არის რეალიზებული, სასარგებლოს ვერაფერს ქმნის და უხასიათოა, ყოველთვის ადვილად განაწყენდება ხოლმე. ნებისმიერი წარუმატებლობა და მარცხი ან ყოველივე, რასაც სუბიექტურად მარცხად აღვიქვამთ, მის პიროვნებას ამსხვრევს და ადვილად აკარგვინებს ისედაც არამდგრად შინაგან წონასწორობას, საკუთარი თავის პატივისცემას.
საკუთარი თავის პატივისცემისა და შინაგანი ჰარმონიის მოთხოვნილება ნებისმიერი ჩვენგანის ერთ-ერთი უმთავრესი სულიერი მოთხოვნილებაა. ასეთია ადამიანის ბუნება. ბავშვი ვერ იტანს, როცა მის ჯერ კიდევ სუსტ და ჩამოუყალიბებელ ღირსების გრძნობას მისსავე თვალში შეურაცხყოფენ. პატარას სჭირდება, რაც შეიძლება სწრაფად აღიდგინოს ის.
საკუთარი თავის პატივისცემის აღდგენის რომელი მეთოდებია ხელმისაწვდომი პატარა ბავშვისთვის? რასაკვირველია, შეუწყნარებელი შურისძიება! ამიტომაც ამბობენ, რომ შურისძიება შეურაცხყოფის სანაცვლოდ არა სიამაყის, არამედ ინფანტილურობის შედეგია.
პიროვნების აღზრდა
სწორედ პიროვნული მოუმწიფებლობა, თვითდამკვიდრების სხვა საშუალებების უქონლობაა ბავშვთა (და არა მარტო ბავშვთა) შურისმაძიებლობისა და სისასტიკის მიზეზი. ასე რომ, ერთი მხრივ, ასეთი ქცევა პატარებისთვის სავსებით ბუნებრივია, მაგრამ, მეორე მხრივ, არ უნდა ვიფიქროთ, რომ დროთა განმავლობაში ეს თვისება "თავისთავად გაივლის". თავისთავად არც ერთი ნაკლი არ გაივლის.
აუცილებელია ბავშვის ქმედებათა მკაცრი შეზღუდვა. შურისძიება არ უნდა დავუშვათ, თუმცა არც ის უნდა დავივიწყოთ, რომ მას საკუთარი თავის პატივისცემის დაბრუნება სჭირდება. უბრალოდ, უნდა ვასწავლოთ, ის სხვა გზით დაიბრუნოს. მაგალითად, სხვაგვარად შეაფასოს შექმნილი სიტუაცია, სხვა თვალით შეხედოს. შეიძლება, ბავშვს უბრალოდ ვკითხოთ: "კი მაგრამ, შენ ხომ ჩემი შვილი ხარ, მე ოდესმე ვინმესთვის დამიშენია მუშტები? რატომ იქცევი ასე?" ან "გინდა ძლიერი იყო?" რასაკვირველია, ამ კითხვაზე ნებისმიერი ბავშვი დადებითად გიპასუხებთ. თქვენ კი აუხსენით: "მეც მინდა, ძლიერი იყო. ძლიერი ადამიანი კი არასოდეს კარგავს მოთმინებას, მუშტებზე არ იყურება. თუ ნაწყენი ჩხუბს არ დაიწყებ, ესე იგი, ძლიერი ხარ!" 3-4 წლის ბავშვების უმეტესობა ამას გაიგებს, თუმცა ისიც უნდა ითქვას, რომ გაგებასა და შესრულებას შორის საკმაოდ დიდი მანძილია. მთავარია ბავშვი ხედავდეს, რომ მისი საქციელი მშობლებისთვის მიუღებელია. აქედან მომდინარეობს დასკვნა: "მშობლები უკმაყოფილონი რომ არ დარჩნენ, ცუდად არ უნდა მოვიქცე".
დაბოლოს, ვისაუბროთ მთავარზეც. ბავშვი ისე უნდა აღვზარდოთ, რომ დღითი დღე განვუმტკიცებდეთ საკუთარი თავის პატივისცემას. მცირე ასაკიდანვე უნდა გამოვუძებნოთ საქმე, მოვალეობა. ბავშვი, რომელიც გრძნობს, რომ გარკვეული ფუნქცია აქვს, ფსიქოლოგიურად გაწონასწორებულია, მოზრდილს ემსგავსება. მას არ გაუჩნდება შურისძიების სურვილი, რადგან ვერავითარი წყენა ვერ შეარყევს მის თვითშეფასებას, რომელიც სულ სხვა ღირებულებებს ემყარება და არა იმას, რომ "ძალიან მაგარი" უნდა იყოს. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, შურისძიების გრძნობა იმ ბავშვებს ეუფლებათ, რომელთაც არ/ვერ ასწავლეს (ან თავად არ/ვერ ისწავლეს) რაიმე სასარგებლოს კეთება, სხვებზე ზრუნვა, ზნეობრივი ნორმების დაცვა. ასეთ პატარებს არ აქვთ პიროვნული განვითარების საშუალება, იმის საშუალება, რომ თავი სრულფასოვან ადამიანებად იგრძნონ. სწორედ აქედან მოდის შურისძიების სურვილი.
3-4 წლის ბავშვს ნაწილობრივ უკვე შეუძლია გრძნობების მოთოკვა, 5-6 წლისა კი სავსებით ფლობს საკუთარ თავს. რასაკვირველია, ყველაფერი აღზრდაზეა დამოკიდებული. ბავშვებს თავად აქვთ სურვილი, რაღაც ისწავლონ, თავად მოსწონთ უფროსებზე ზრუნვა. სანამ ბავშვი პატარაა, სულაც არ არის ძნელი, რაიმე მოვალეობა დავაკისროთ. თუ ამ დროს სათანადოდ ვერ გამოვიყენებთ, შემდგომ საამისოდ დიდი ძალისხმევა დაგვჭირდება.
თუ დაინახეთ, რომ თქვენი შვილი ისწრაფვის, სასტიკად გაუსწორდეს თანატოლს, რომელმაც აწყენინა, არ შეშინდეთ. თქვენი შვილი გამონაკლისი არ არის, ასე იქცევა თითქმის ყველა პატარა ბავშვი. შეაჩერეთ შვილი, აგრძნობინეთ, რომ ასე მოქცევა არ შეიძლება, რომ ამას თქვენ არაფრით დაუშვებთ. ამასთანავე, აუხსენით, რომ შურისძიება არ არის ძლიერი ადამიანების თვისება, ის, ვინც შურს არ იძიებს, ძლიერია. საზოგადოდ კი უფრო მეტი დრო დაუთმეთ ბავშვის აღზრდას, ვინაიდან შურისძიების სურვილი ნიშანია იმისა, რომ ბავშვს აკლია საკუთარი თავის რწმენა, ეჭვი ეპარება საკუთარი პიროვნების მნიშვნელობაში. როგორც კი ის სხვებზე ზრუნვას იწავლის, რაიმე სასარგებლოს კეთებას მიეჩვევა, მისი თვითშეფასება გაიზრდება და ის თავად იტყვის უარს შურისძიებაზე. ასე მოგვარდება პრობლემა.
