ბავშვი როლებს ასრულებს
ყველაზე მარტივ თამაშსაც კი უამრავი ფუნქცია აქვს. მოძრავი გასართობები ბავშვს ზედმეტი ენერგიის დახარჯვაში ეხმარება, სძენს მოქნილობას, გაძლეობას, კოორდინაციის უნარს. დაჭერობანა, რამის წართმევა და ხუმრობით ერთმანეთის წვალება თავისი არსით დიდად არ განსხვავდება ცხოველთა ნაშიერებისთვის დამახასიათებელი გართობისგან.
როლური თამაშები კი მხოლოდ ადამიანისთვის არის დამახასიათებელი. ამ დროს ბავშვი ირგებს სხვადასხვა როლს და სხვადასხვაგვარ ცხოვრებისეულ სიტუაციას აცოცხლებს. როლური თამაში ბავშვისთვის მოზრდილთა სამყაროსთან ბუნებრივი შერწყმის, მომავალი ცხოვრებისთვის საჭირო ჩვევათა გამომუშავების შესაძლებლობაა.
რაც უფრო ცივილიზებულია საზოგადოება, მით უფრო მეტად აქვთ ბავშვებს ასეთი თამაშის მოთხოვნილება, გამოქვაბულის ადამიანთა და პრიმიტიულ ტომთა შვილებს როლური თამაშები არ სჭირდებოდათ - იმხანად შრომის იარაღები მარტივი იყო და მათი ათვისება ყოველგვარი მომზადების გარეშეც შეიძლებოდა; სათამაშო ინვენტარის გამოყენებით სიტუაციის გათამაშება არ ხდებოდა - ბავშვები ფეხის ადგმისთანავე მშობლების თანასწორად მოიპოვებდნენ და ამუშავებდნენ საკვებს; დედაშვილობანას თამაში საჭირო არ იყო, რადგან უმცროსი ასაკის ბავშვებზე ზრუნვა შედარებით მოზრდილებს ისედაც უწევდათ.
საზოგადოების განვითარებასთან ერთად ბავშვები შრომით პროცესს ჩამოშორდნენ და წარმოიშვა როლური თამაშები როგორც ცხოვრებაში პატარების თანდათანობითი ინტეგრაციის გზა. როლური თამაშის ერთ-ერთი უმთავრესი ფუნქცია ყოფითი ჩვევების გავარჯიშებაა - მიუხედავად იმისა, რომ ბავშვები მძაფრი ინტერესით მიისწრაფვიან "დიდური" ცხოვრებისკენ, ყველა როდი რთავს შვილებს საყოფაცხოვრებო საქმიანობაში მონაწილეობისა თუ დახმარების ნებას. თანაც მრავალი საყოფაცხოვრებო ნივთი საკმაოდ სახიფათოა, რომ პატარას მათით თამაშის უფლება მივცეთ: ქურა ცხელია, დანები - ბასრი, ჭურჭელი - ფაქიზი და მსხვრევადი, - თოჯინა კი სათამაშო საკვებსაც დასჯერდება. ბავშვების უმრავლესობა რეალური საგნებით თამაშს ამჯობინებს, მაგრამ უარს არ იტყვიან, თუ შევთავაზებთ, თევზი პაწაწინა ტაფაზე "შეწვან" ან მოამზადონ "წვნიანი" ბოსტნეულისგან, რომელიც დედამ ფერადი ჟურნალებიდან ამოჭრა. სამი-ოთხი წლის ბავშვს თავისუფლად შეუძლია მტვრის გადაწმენდა, ყვავილების მორწყვა... ამას ყველა ბავშვი უდიდესი სიამოვნებით აკეთებს, სანამ ეს სასიამოვნო გასართობიდან ყოველდღიურ მოსაწყენ საქმიანობად არ იქცევა.
ფსიქოთერაპია თამაშით
ბავშვის ცხოვრებაში არცთუ ისე ცოტაა უსიამოვნო, მატრავმირებელი მომენტი, რომელთა ნეგატიური გავლენა შეიძლება სწორედ როლური თამაშების მეშვეობით შევამსუბუქოთ. მაგალითად, ბავშვთა პოლიკლინიკაში წასვლისას პატარა ისე ძლიერ არ აღელდება, თუ წინასწარ სახლში "ექიმობანას" გაითამაშებთ. სამედიცინო სათამაშო ნაკრები ბავშვისთვის აუცილებელია. ჯერ ერთი, პატარებს ძალიან მოსწონთ, როცა ვინმეს "მკურნალობენ", მეორეც, თამაშ-თამაშით ბავშვს შეიძლება ვასწავლოთ პირველი სამედიცინო დახმარების წესები, ვაჩვენოთ, როგორ იზომება სიცხე, ავუხსნათ, რა საჭიროა ანალიზების გაკეთება. შეიძლება, სათამაშო ცხოველებს "ავუცრათ" და სხვა სამედიცინო პროცედურებიც ჩავუტაროთ. ამ დროს ბავშვი თოჯინების ნაცვლად გადაიტანს სხვადასხვა ემოციას და ქცევის სხვადასხვა ვარიანტს განახორციელებს. მიეცით პატარას საშუალება, იყოს ჯერ მკაცრი, მერე კეთილი ექიმი, სხვადასხვაგვარი რეაგირება მოახდინოს "პაციენტების" სხვადასხვაგვარ ქცევაზე.
ასეთი ფსიქოლოგიური მომზადების შემდეგ პატარას თამამად წავიყვანთ ნებისმიერ სამედიცინო პროცედურაზე. მას აღარ ემუქრება შიშის განცდა და ძლიერი სტრესი, რადგან ამ სიტუაციას უკვე კარგად იცნობს. ყველაფერთან ერთად, თამაშის დროს ბავშვი თვითონვე წარმართავს მოვლენათა მსვლელობას, რაც მას თავდაჯერებას მატებს.
სწავლების საშუალებები
სკოლამდელი ასაკის ბავშვები ყველაფერს თამაშით სწავლობენ. თუ თამაშის დროს სხვადასხვა ყოფითი სიტუაციების მოდელირებას მოვახდენთ, სწავლება უფრო იოლად წარიმართება. მაღაზიობანას თამაშის დროს ბავშვი შეისწავლის მაღაზიაში მოქცევის წესებს, შეიტყობს, რა არის სასწორი, რას ნიშნავს წონა და რაოდენობა, რა საჭიროა ფული...
ბავშვებს განსაკუთრებით იტაცებთ რთულსიუჟეტიანი როლური თამაშები მრავალრიცხოვანი პერსონაჟებით. გამოიყენეთ ეს მათი განვითარებისთვის. ბავშვებს სწავლება უფრო უყვართ, ვიდრე სწავლა. სწორედ ამ სურვილის განხორციელებაა მასწავლებლობანა. თანაც ამა თუ იმ როლში ბავშვს შეცდომისა არ ეშინია, რადგან ეშლება "ბაჭიას" ან "ფისოს" და არა მას. პატარა სხვის შეცდომებს აფასებს და მათზე სწავლობს.
სათამაშოების დახმარებით შეიძლება ასევე ზოგიერთი სახიფათო სიტუაციის მოდელირება, რომელთა მეშვეობითაც ბავშვი ისწავლის, როგორ მოიქცეს ქუჩაში ან ვის მიმართოს, თუ დედიკოს ან მამიკოს ჩამორჩა და დაიკარგა.
როლურ თამაშებს განსაზღვრული წესები არ აქვს. თითოეულს შეუძლია, საკუთარი შეხედულებისამებრ ცვალოს სიუჟეტი და ხასიათები. როლური თამაშები თითოეული ბავშვისთვის იმდენად ორგანული და ბუნებრივია, რომ მათში მონაწილეობა ნებისმიერ მათგანს დამოუკიდებლადაც შეუძლია, მაგრამ ჩვენთვის, უფროსებისთვის, ძალიან სასარგებლო იქნება, თუ მხოლოდ თვალს კი არ ვადევნებთ და მოვუსმენთ, არამედ მონაწილეობასაც მივიღებთ ამ თამაშებში, რათა სულ ცოტა ხნით მაინც თავი ბავშვად წარმოვიდგინოთ და უკეთ გავუგოთ შვილს.