ნანა ხუცაიძე

უკავშირდებოდეს ევოლუციის პერიოდში გამომუშავებულ საადაპტაციო მექანიზმებს, რომლებიც ადამიანს იოდის უკმარისობისგან იცავს.

მეცნიერთათვის დიდი ხანია ცნობილია, რომ ენის ზედაპირზე მოთავსებული რეცეპტორის TAS2R-ის ორი სახესხვაობა უზრუნველყოფს სხვადასხვა ხარისხის მგრძნობელობას ქიმიური ნივთიერებების - გლუკოზინოლატების - ცხარე გემოს მიმართ. გლუკოზინოლატები მრავალი მწვანე ბოსტნეულის შემადგენლობაში შედის, მაგრამ ბოლო დრომდე მასა და ბოსტნეულის აუტანლობას შორის კავშირი ეჭვს იწვევდა. ამ ჰიპოთეზის შესამოწმებლად მკვლევარებმა ექსპერიმენტი ჩაატარეს. მონაწილეებს გაასინჯეს 17 სახეობის ბოსტნეული, რომლებიც გლუკოზინოლატებს შეიცავდა, მათ შორის - ყვავილოვანი კომბოსტო, ბროკოლი და ბოლოკი, და 11 სახეობის ბოსტნეული, რომლებიც ცხარეა, მაგრამ ამ ნივთიერებას არ შეიცავს, მათ შორის - ისპანახი და ბადრიჯანი. მონაწილეებს დაავალეს, შეეფასებინათ ბოსტნეული, შემდეგ კი აუღეს პირის ღრუს ეპითელიუმის ნიმუში გენეტიკური ანალიზისთვის.

ექსპერიმენტმა აჩვენა, რომ გლუკოზინოლატებით მდიდარი ბოსტნეული გაცილებით უფრო ცხარე ეჩვენებოდათ იმ მონაწილეებს, რომელთაც ამ რეცეპტორის მგრძნობიარე ვერსია ჰქონდათ. იმ ბოსტნეულის სიცხარეს, რომელიც გლუკოზინოლატებს არ შეიცავდა, ყველა გამოსაცდელი ერთნაირად აფასებდა. ეს მონაცემები ადასტურებს ჰიპოთეზას, რომ გენები, კერძოდ,

• TAS2R გენი, მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს ადამიანის გასტრონომიულ მისწრაფებებზე.

სხვადასხვა ქიმიური ნივთიერების ცხარე გემოს შეგრძნების უნარი მეცნიერთა დიდ ინტერესს იწვევს, ვინაიდან ისინი ხშირად მძლავრ გავლენას ახდენენ ორგანიზმში მიმდინარე ბიოქიმიურ პროცესებზე. მაგალითად, გლიკოზინოლატები ხელს უშლიან იოდის ათვისებას და ანელებენ ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონების გამომუშავებას.

ამრიგად, გენეტიკურად განპირობებულ მგრძნობელობის მომატებას შესაძლოა საფუძვლად ედოს მნიშვნელოვანი ევოლუციური მექანიზმი, რომელიც ზოგიერთი რეგიონის მოსახლეობას საშუალებას აძლევს, შეეგუოს ენდემურ კერებში არსებულ იოდის ქრონიკულ უკმარისობას.