შიდსი
თანამედროვე კლასიფიკაციით, აივ ინფექცია ეწოდება დაავადებას ვირუსით ინფიცირების მომენტიდან სიცოცხლის ბოლომდე, ხოლო ტერმინით შიდსი - აღინიშნება აივ ინფექციის ბოლო სტადია, როდესაც ავადმყოფს უვითარდება დაავადების გარკვეული კლინიკური ნიშნები და/ან იმუნური სისტემის მძიმე დაზიანება.
აივ ინფექცია/შიდსის გავრცელება მსოფლიოში
გაეროს შიდსის პროგრამის 2006 წლის მონაცემებით ყოველდღიურად მსოფლიოში 15-24 წლის ასაკის 6000-ზე მეტი ახალგაზრდა ინფიცირდება ვირუსით.
რეგისტრირდება 2000-მდე ბავშვთა აივ ინფიცირების შემთხვევა.
15 წლამდე ასაკის 1400 ბავშვი იღუპება შიდსთან დაკავშირებული დაავადებებით.
ეპიდემიის დაწყებიდან დღემდე ინფიცირებულია 39,5 მლნ ადამიანი. მათ შორის:
მოზრდილები - 37,2მლნ
ქალები - 17,7მლნ
ბავშვები 15 წლამდე - 2,3მლნ
გარდაიცვალა - 25მლნ ადამიანზე მეტი
მხოლოდ 2006 წელს დაინფიცირდა - 4,3მლნ ადამიანი
გარდაიცვალა - 2,9მლნ ადამიანი
საქართველოში რეგისტრირებული 1156-ზე მეტი შემთხვევის უკან დგას დაახლოებით 3500 არარეგისტრირებული შემთხვევა. ეს კი ჩვენი მცირერიცხოვანი ქვეყნისთვის უკვე სოლიდური მაჩვენებელია.
აივ ინფექცია/შიდსის გავრცელების ხელისშემწყობი ფაქტორები საქართველოში:
- ნარკომანიის ფართო გავრცელება
- საქართველოს მეზობელ ქვეყნებში შიდსის თვალსაზრისით არასახარბიელო მდგომარეობა
- მოსახლეობის მაღალი მიგრაცია და ფართო საერთაშორისო კონტაქტები
- ერთჯერადი სამედიცინო ინსტრუმენტების, სადეზინფექციო და სასტერილიზაციო საშუალებების ნაკლებობა
- სამედიცინო პერსონალის არასაკმარისი უნარ-ჩვევები ინფექციათა გადაცემის პროფილაქტიკის საკითხებთან დაკავშირებით
- პრეზერვატივებზე ტრადიციულად დაბალი მოთხოვნილება და/ან არასისტემატური მოხმარება
- შიდსის შესახებ მოსახლეობის ცოდნის დაბალი დონე
აღნიშნულის გათვალისწინებით სავარაუდოა, რომ საქართველოში აივ ინფექ-ცია/შიდსის ეპიდემია ახლა იწყებს ძალების მოკრებას.
შიდსის ვირუსის გადაცემის გზები
- სქესობრივი კონტაქტი - როგორც ჰეტერო, ისე ჰომოსექსუალური კონტაქტებით (ვაგინალური, ანალური, ორალური);
- აივ ინფიცირებული სისხლის ან მისი ცალკეული კომპონენტების გადაცემა;
- აივ ინფიცირებული სისხლის ან მისი ცალკეული კომპონენტების გადასხმა;
- აივ ინფიცირებული სისხლით დაბინძურებული შპრიცის, ნემსის და სხვა სამედიცინო ინსტრუმენტების გამოყენება;
- ინფიცირებული დედიდან ნაყოფზე ან ახალშობილზე მუცლადყოფნის პერიოდში, მშობიარობის ან ძუძუთი კვების დროს.
შიდსის ვირუსი არ გადაეცემა
- ჰაერწვეთოვანი გზით, შესაბამისად, არ არის საშიში აივ ინფიცირებულთან საუბარი. ვირუსი არ გადაეცემა დახველებით, დაცემინებით ან კოცნით.
- საყოფაცხოვრებო და სოციალური კონტაქტებით. არ არის საშიში ხელის ჩამორთმევა, მოხვევა, დაავადებულის მიერ გამოყენებული ჭურჭლით, თეთრეულით, საერთო ტუალეტით და აბაზანით სარგებლობა. არ არის საშიში აივ ინფიცირებულთან ერთად ყოფნა საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილებში და მგზავრობა ტრანსპორტით.
- ვირუსი არ გადაეცემა მწერების ან/და ცხოველების საშუალებით.
აივ ინფექციის წყაროს წარმოადგენს აივ ინფიცირებული ან შიდსით დაავადებული ადამიანი, როგორც დაავადების უსიმპტომო პერიოდში, ასევე კლინიკური სურათის გაშლის შემდეგ.
აივ აღმოჩენილია ადამიანის მთელ რიგ ბიოლოგიურ სითხეებში. მას განსაკუთრებით მაღალი კონცენტრაციით შეიცავს:
სისხლი
სპერმა/პრეეაკულარული სითხე
ვაგინალური სეკრეტი
თავზურგტვინის სითხე
დედის რძე
შიდსი საყოველთაო პრობლემაა. იგი ყველას ემუქრება. სადღეისოდ შიდსის სამკურნალო ვაქცინა ან სხვა რადიკალური საშუალება არ არსებობს, ამიტომ მასთან ბრძოლის ერთადერთი რეალური გზა შიდსის ყოვლისმომცველი პროფილაქტიკაა.
სადღეისოდ მსოფლიოში აივ ინფექციის პროფილაქტიკა ორი ძირითადი მიმართულებით მიმდინარეობს: ბიოსამედიცინო და ქცევით სფეროში.
აივ ინფექციის პროფილაქტიკის წამყვანი ელემენტებია
- ქორწინებამდე სიწმინდის დაცვა ან ერთი, ჯანმრთელი პარტნიორის ერთგულება.
- შემთხვევითი კონტაქტებისგან თავის შეკავება ან, უკიდურეს შემთხვევაში, პრეზერვატივის გამოყენება.
- ნარკოტიკების ინექციური მოხმარებისაგან თავის შეკავება. წინააღმდეგ შემთხვევაში ერთჯერადი სამედიცინო ინსტრუმენტების გამოყენება. ზიარი, "მეგობრების" შპრიცების გამოყენებაზე კატეგორიული უარის თქმა.
- სისხლისა და სისხლის პროდუქტების აუცილებელი გამოკვლევა. შეუმოწმებელი სისხლის სასიცოცხლო ჩვენებით გადასხმის შემთხვევაში დონორის სისხლის აუცილებელი ტესტირება გადასხმის პირველივე საათებში.
- ერთჯერადი სამედიცინო ინსტრუმენტებით სარგებლობა, ხოლო მრავალჯერადის გამოყენებისას - სტერილიზაციისა და დეზინფექციის წესების სრული დაცვა.
- ტატუირებისა და სამკაულების ტარების მიზნით სხეულის ნაწილების დაზიანებისგან თავის შეკავება, ვინაიდან ხშირად ეს პროცედურები ტარდება არასათანადოდ გასტერილებული ინსტრუმენტების მეშვეობით.
- ორსულმა ქალებმა სასურველია ჩაიტარონ გამოკვლევა აივ ინფექციაზე, დადებითი პასუხის მიღების შემთხვევაში ორსულობის გაგრძელების ან შეწყვეტის საკითხი გადაწყვიტონ სპეციალისტთან კონსულტაციის შემდეგ.
ვებრძოლოთ შიდსს და არა შიდსით დაავადებულებს!
აივ ინფიცირებული ადამიანის უფლებებს, ისევე როგორც საქართველოს ყველა მოქალაქის უფლებას, იცავს კანონი. 1995 წლის 21 მარტს საქართველოს პარლამენტმა მიიღო კანონი "აივ ინფექცია/შიდსის პროფილაქტიკის შესახებ"; იგი განიხილავს აივ ინფიცირებულ პირთა სამართლებრივ და სოციალურ დაცვას. საჭიროა საზოგადოების მხარდაჭერა, ასევე შიდსით დაავადებულთა პრობლემის გათავისება, შიშის დაძლევა, თანაგრძნობა, საკუთარ და სხვათა ჯანმრთელობაზე ზრუნვა, რათა საქართველოში არ დავუშვათ შიდსის ეპიდემია.