კანდიდამიკოზი და ბლასტომიკოზი
კანდიდამიკოზი (იგივე კანდიდოზი, კანდიდიაზი, მონილიაზი) არის კანის, ლორწოვანი გარსებისა და შინაგანი ორგანოების ინფექციური დაავადება, რომელსაც იწვევს კანდიდას ტიპის საფუარისმაგვარი საპროფიტი სოკოები (Candida s. Monilia albicans). კანდიდას ტიპის სოკოები პირობითპათოგენურ ორგანიზმებს მიეკუთვნება. ისინი, ჩვეულებრივ, ჩვენ გარშემო არსებულ საგნებზე ცხოველმყოფელობენ და ასოცირდებიან ადამიანის კანისა და ნაწლავების ნორმალურ მიკროფლორად.
სხვადასხვა ფაქტორის გამო ორგანიზმის ბუნებრივი წინააღმდეგუნარიანობის დასუსტების შემთხვევაში, აღნიშნული სოკოები შესაძლოა ადამიანს პათოგენურად მოევლინონ. კანდიდამიკოზი შესაძლოა ცალკეულ ორგანოთა პათოლოგიად განვითარდეს ან სეპტიკოპიემიის სახით მოგვევლინოს.
სეპტიკოპიემია არის სეფსისის შერეული ფორმა, რომლის დროსაც აღინიშნება მეტასტაზური ჩირქგროვები. რაც შეეხება ცალკეულ ორგანოთა კანდიდამიკოზს, კანდიდას ტიპის სოკოებმა შესაძლოა დასაბამი მისცენ რინიტს (ცხვირის ღრუს ლორწოვანი გარსის ანთებას), ბრონქიტს, პნევმონიას, პლევრიტს, სტომატიტს (პირის ღრუს ლორწოვანი გარსის ანთებას), ცისტიტს (შარდის ბუშტის ლორწოვანი გარსის ანთებას), ვაგინიტს (საშოს ანთებას) და სხვა.
კანდიდამიკოზის განვითარებას ხელს უწყობს:
- იმუნოდეფიციტური მდგომარეობა;
- ენდოკრინული დარღვევები - ენდოკრინოპათიები;
- ჰიპოვიტამინოზები;
- ნივთიერებათა ცვლის მოშლილობანი (მაგალითად, შაქრიანი დიაბეტი);
- მძიმე დაავადებები, რომლებიც ორგანიზმის გამოფიტვას იწვევს;
- ზოგიერთი იმ მედიკამენტის (მაგალითად, ანტიბიოტიკების, კორტიკოსტეროიდების) არარაციონალური გამოყენება, რომლებიც ხელს უწყობს დისბაქტერიოზის განვითარებას;
- ტრავმები (მაგალითად, ლორწოვანი გარსის სისტემატური ტრავმირება-მაცერაცია პროთეზის ტარებისას);
- ორგანიზმის რეზისტენტობის ანუ გამძლეობის დამაქვეითებელი უამრავი ფაქტორი.
კანდიდამიკოზი უმეტესად ბავშვებსა და მოხუცებში იჩენს თავს. მისდამი თანდაყოლილი იმუნიტეტი არ არსებობს. დაავადების პროცესში ადამიანებს, აგრეთვე კანდიდას ტიპის სოკოს მატარებელ პირებს, გამოუმუშავდებათ ანტისხეულები. მატარებლები და დაავადებულები სხვათა დასნებოვნების წყაროს წარმოადგენენ.
სამწუხაროდ, შეკითხვაში არ არის მითითებული, სახელდობრ რომელი ორგანოს კანდიდამიკოზი გაინტერესებთ. ზოგადად კი მოგახსენებთ, რომ სასქესო ორგანოთა ინფექციურ დაავადებებს შორის ტრიქომონიაზის შემდეგ კანდიდამიკოზი გავრცელების მიხედვით მეორე ადგილზეა.
კანდიდამიკოზი ხშირად უვითარდებათ შაქრიანი დიაბეტით დაავადებულ ქალებს, რაც განპირობებულია გლუკოზურიით (შარდში გლუკოზის არსებობით) და ორსულებს (საშოს ეპითელურ უჯრედებში გლიკოგენის შემცველობის მომატების გამო). ორსულთა მიკოზური კოლპიტი (იგივე ვაგინიტი ანუ საშოს ლორწოვანის ანთება) მშობიარობიდან პირველივე კვირას თავისთავად ქრება. ეს უკანასკნელი განპირობებულია ნამშობიარები ქალის ორგანიზმში ჰორმონული გარდაქმნებით და საშოს შიგთავსის მჟავიანობის ცვლილებით.
სხვადასხვა ორგანოს კანდიდამიკოზის მკურნალობა რამდენადმე განსხვავებულია, თუმცა თერაპიის მთავარი პრინციპი ანტიმიკოზური ანუ სოკოს საწინააღმდეგო პრეპარატების გამოყენებაა.
ბლასტომიკოზი ცხოველთა კანისა და შინაგანი ორგანოების ქრონიკული დაავადებაა, საფუარა სოკოებით (უფრო ხშირად - სოკო Blastomyces dermatitidis-ით) გამოწვეული.
ბლასტომიკოზის დროს ინფექციის წყაროს წარმოადგენს დაავადებული ცხოველი, რომელსაც სოკო გამოეყოფა ნერწყვით, შარდით, კანის დაზიანებების დროს კი ექსუდატით.
ბლასტომიკოზის გამომწვევი სოკოს ბუნებრივ რეზერვუარს წარმოადგენს ნიადაგი. ცხოველთა დასნებოვნება ხდება დაზიანებული კანიდან და აეროგენური გზით (ჰაერიდან).
ცხოველებში დაავადება ორი ფორმით ვლინდება - კანისა და შინაგანი ორგანოების, კერძოდ, ფილტვების, ძვლების, სახსრებისა და ცენტრალური ნერვული სისტემის დაზიანებით.
ბლასტომიკოზით შესაძლოა ადამიანის დასნებოვნებაც, თუ ის დაავადების გამომწვევებით დაბინძურებული ნიადაგის ნაწილაკებს შეისუნთქავს. ადამიანებში დაავადების ბუნებრივი მიმღებლობა არ არის დადგენილი, თუმცა ცნობილია, რომ ბლასტომიკოზის განვითარებაში წამყვანი როლი ორგანიზმის რეზისტენტობის (გამძლეობის) დაქვეითებას ეკუთვნის.
დაავადება ძირითადად ცენტრალურ და სამხრეთ ამერიკაშია გავრცელებული. ხშირია მისი შემთხვევები აგრეთვე კანადაში, აფრიკის ქვეყნებში, ინდოეთში, ისრაელსა და საუდის არაბეთში. იშვიათად გვხვდება ევროპის ქვეყნებში. უმეტესად ავადდებიან 20-40 წლის მამაკაცები, რომელთა საქმიანობაც მიწის დამუშავებას უკავშირდება.
ბლასტომიკოზის შემთხვევები იმატებს წლის ცხელ თვეებში, განსაკუთრებით ძლიერი ქარებისა და ქვიშიანი ქარიშხლების პერიოდში. საინკუბაციო პერიოდი ზუსტად არ არის დადგენილი. ვარაუდობენ, რომ ის შესაძლოა ერთი კვირიდან 4 თვემდე გრძელდებოდეს. პირველადი ბლასტომიკოზი ადამიანის ორგანიზმში შესაძლოა უსიმპტომოდ ან პნევმონიის სახით მიმდინარეობდეს. ფილტვების ტუბერკულოზს ან კიბოს წააგავდეს. პროცესის დისემინაციის დროს კანის დაზიანება თავდაპირველად ერთგვარ ამობურცულობათა სახით ვლინდება. შემდგომ ეს წარმონაქმნები წყლულდება, ერთიანდება და ქმნის მსხვილ, ნაკლებმტკივნეულ, სეროზულ-ჩირქოვანი და სისხლიანი შიგთავსის მქონე ინფილტრაციულ კერებს. დაავადება მიმდინარეობს ტროფიკული დაზიანებებით. შემდგომ დაზიანებული კერები თანდათანობით ნაწიბურდება.
ბლასტომიკოზის იმუნოპროფილაქტიკური ზომები არ არის შემუშავებული. პროფილაქტიკურ ღონისძიებებში შედის დაავადების გამომწვევი სოკოთი მდიდარი ნიადაგის მოასფალტება. იმუნოდეფიციტის მქონე პირებს კი ურჩევენ, ერიდონ ბლასტომიკოზის ენდემურ კერებს, მიწის დამუშავებას.
