თინათინ გოცაძე

სამი წყვილი დიდი სანერწყვე ჯირკვალი, რომლებიც, მცირე ჯირკვლებისგან გასხვავებით, ლორწოვანი გარსის გარეთ მდებარეობს დამოუკიდებელი ორგანოების სახით.

• ყველაზე დიდი სანერწყვე ჯირკვალი ყბაყურა ჯირკვალია. მას წაგრძელებული სამკუთხედის ფორმა აქვს. ყბაყურა ჯირკვლის სადინარი წინა ზედა ნაწილში ტოვებს ჯირკვალს, ხვრეტს ლოყის კუთხესა და პირის ლორწოვანს და იხსნება პირის ღრუში, ზედა მეორე ძირითადი კბილის დონეზე.

ყბაყურა ჯირკვლის სისქეში გაივლის გარეთა საძილე არტერიისა და სახის (მეშვიდე წყვილი) ნერვის ტოტები, რაც საგრძნობლად ართულებს მდგომარეობას ამ ჯირკვალზე ქირურგიული ჩარევისას.

• ყბისქვეშა ჯირკვალი ყბისქვეშა სამკუთხედში მდებარეობს და ადვილად ისინჯება ხელით, განსაკუთრებით - გადიდებისას. მისი სადინარი ენისქვეშა კორძებში იხსნება.
• ენისქვეშა ჯირკვალი ყველაზე მცირე დამოუკიდებელი სანერწყვე ჯირკვალია. ის წაგრძელებული ოვოიდური ფორმისაა და ენის ძირზე, ენისქვეშა ნაოჭების ქვეშ მდებარეობს. ენისქვეშა ჯირკვალს ორგვარი სადინარები აქვს - დიდი ენისქვეშა სადინარი, რომელიც ყბისქვეშა ჯირკვლის სადინართან ერთად იხსნება ენისქვეშა კორძებში და მცირე ენისქვეშა სადინარები, რომლებიც ერთ მწკრივად იხსნება ენისქვეშა ნაოჭის მთელ სიგრძეზე.

სანერწყვე ჯირკვლის კენჭი იგივე ქვა, სიალოლითი, ნერწყვის კონკრემენტი, კალციფიცირებული სტრუქტურაა, რომელიც შეიძლება წარმოიქმნას როგორც საკუთრივ სანერწყვე ჯირკვალში, ასევე მის სადინარშიც და შეაფერხოს პირის ღრუში ნერწყვის გამოყოფა.

კენჭები უმეტესად აზიანებს ყბისქვეშა ჯირკვლებს. იშვიათად გვხვდება ყბაყურა და ენისქვეშა ჯირკვლებში. სიალოლითები ანუ ნერწყვის კონკრემენტები ნერწყვში შემავალი მინერალური ნივთიერებებისგან წარმოიქმნება. ისინი უმთავრესად კალციუმისგან შედგება. მათი წარმოქმნის უშუალო მიზეზი უცნობია, ხელშემწყობ პირობათაგან კი აღსანიშნავია ყველა ის ფაქტორი, რომელიც აქვეითებს ნერწყვის გამომუშავებას და ხელს უწყობს მის შესქელებას. ასეთი ფაქტორებია:

• ცუდი კვება;
• გაუწყლოება;
• ზოგიერთი მედიკამენტის (მაგალითად, ანტიჰისტამინური, წნევის დამწევი, შარდმდენი და ფსიქოტროპული პრეპარატების) მიღება.

ნერწყვკენჭოვანი დაავადების რისკფაქტორებს შორის გამოყოფენ აგრეთვე სანერწყვე ჯირკვლის ტრავმას. ფორმირების პროცესში კენჭები არავითარ სიმპტომს არ იწვევს, მაგრამ თუ კენჭმა ისეთ ზომას მიაღწია, რომ ნერწყვის გამომყოფი სადინარი დაახშო, ძლიერი ტკივილი და შეშუპება ვითარდება. ტკივილი, რომელიც, ჩვეულებრივ, ერთ ჯირკვალში შეიგრძნობა, შესაძლოა შეტევითი ხასიათისა იყოს და უფრო და უფრო გაძლიერდეს, მოგვიანებით კი ჯირკვლის ანთება განვითარდეს. სანერწყვე ჯირკვალში კენჭის აღმოჩენისას აუცილებელია მისი მოცილება. წვრილი კენჭების მოსაშორებლად ნერწყვის გამომუშავების სტიმულირებას მიმართავენ (პაციენტს ლიმონისა და მჟავე კანფეტების წუწნას ურჩევენ), დიდი ზომის კენჭების მოცილება კი ქირურგიული მეთოდით ხდება.

უკვე ათეული წელია, რაც ევროპაში ამ მიზნით ნაკლებინვაზიური მეთოდი - სიალენდოსკოპია გამოიყენება. ეს მეთოდი გულისხმობს უმცირესი მოწყობილობის დახმარებით სანერწყვე ჯირკვლის სადინარების ვიზუალიზაციას და კენჭების პოვნას, მერე კი სპეციალური მიკროინსტრუმენტების საშუალებით კენჭების ამოღებას, სადინარის გამავლობის აღდგენას.

ნერწყვკენჭოვანი დაავადების მორეციდივე ფორმებისა და ჯირკვლის შეუქცევადი დაზიანებების შემთხვევაში აუცილებელია სანერწყვე ჯირკვლის სრული ამოკვეთა.