ტკივილი სახის, თვალის, კბილისა და ყურის მიდამოში
შესაბამის ზონებში არსებულ ნერვთა დაზიანების გარდა, ტკივილი შესაძლოა უმიზეზოდაც აღმოცენდეს. შეტევას თან სდევს სახის ჰიპერემია (წამოწითლება), ცრემლდენა, ოფლის გაძლიერებული გამოყოფა, ზოგჯერ - შეშუპება, ჰერპესული გამონაყარი, მიმიკური კუნთების მოძრაობითი აქტიურობა. იშვიათად აღინიშნება კანის მგრძნობელობის დარღვევაც.
გადაუდებელი დახმარება: სამწვერა ნერვის ნევრალგიის შეტევების დროს ინიშნება ფინლეპსინი, ტრანკვილიზატორები (სედუქსენი და სხვა) და ანტიჰისტამინური პრეპარატები (დიმედროლი, პიპოლფენი და სხვა) B ჯგუფის ვიტამინებსა და ნიკოტინის მჟავასთან ერთად. ექიმთან ვიზიტზე აღარაფერს ვამბობთ, რადგან ტკივილი იმდენად ძლიერია, რომ ყველაზე სკეპტიკურად განწყობილი ადამიანებიც კი ჩქარობენ ექიმთან მისვლას. ენა-ხახის ნევრალგიისთვის დამახასიათებელია ძლიერი, შეტევითი ტკივილი ხახის, ენის ძირის, ქვედა ყბის კუთხის, სასმენი არხის, ყურის ნიჟარის წინა ნაწილის მიდამოებში. სხვათა შორის, შეტევის დასაწყისს ლაპარაკი ან საკვების მიღება აპროვოცირებს. შეტევას თან სდევს პირის სიმშრალე და სქელი წებოვანი ნერწყვის გაჩენა. გადაუდებელი დახმარება: ამ დროს საკმაოდ ძლიერ ეფექტს იძლევა რბილი სასის უკანა ნაწილისა და ნუშისებრი ჯირკვლების მიდამოზე 10%-იანი ნოვოკაინის ხსნარის წასმა. ცხვირ-წამწამის ნერვის ნევრალგიას ახასიათებს შეტევითი ხასიათის, ძალიან მწვავე ტკივილი თვალის კაკლის მიდამოსა და ცხვირის ნახევარში. ტკივილი ღამით ძლიერდება. შუბლისა და ცხვირის კანი შეწითლებული და შეშუპებულია. ზოგჯერ გამონაყარიც ჩნდება. თვალის დათვალიერებისას კონიუნქტივიტი, კერატიტი და სისხლჩაქცევებიც კი შეიმჩნევა. ცხვირიდან, რომლის ლორწოვანი გარსი შეშუპებულია, იმატებს გამონადენი. დაავადებას ხშირად უკავშირებენ ცხვირის ძგიდის გამრუდებას და ყბა-კბილის სისტემის დაავადებებს. ცხვირწამწამოვანი ნერვის ნევრალგიის მოსახსნელად ცხვირის ღრუს წინა ნაწილის ლორწოვან გარსზე საავადმყოფოს პირობებში პაციენტს უსვამენ კოკაინის 5%-იან ხსნარს ადრენალინთან ერთად. ანგიონევრალგიის დროს საერთო სისუსტის ფონზე წარმოიშობა შეტევითი ხასიათის მბურღავი, არცთუ ხანგრძლივი ტკივილი, რომელიც გარეთა საძილე არტერიის ტოტების მიდამოს მიუყვება. ზოგჯერ აღინიშნება ყრუ ტკივილი, რომელიც გადაეცემა საფეთქლისა და შუბლის, თვალისა და ცხვირის მიდამოებს. არცთუ იშვიათად შეინიშნება კონიუნქტივიტის განვითარება და მხედველობის სიმახვილის დაქვეითება. ტკივილის შეტევა შესაძლოა პროვოცირებული იყოს ალკოჰოლის მიღებით, ნაყინის ჭამით. ყველაზე ხშირად იგი ვითარდება გონებრივი გადაღლისა და ემოციური სტრესის ფონზე. აღინიშნება ნერწყვდენისა და ცრემლდენის გაძლიერება. ანგიონევრალგიის დროს გადაუდებელი დახმარების სახით აუცილებელია გაკეთდეს ნოვოკაინური ბლოკადა (ნოვოკაინის 1%-იანი ხსნარით) სისხლძარღვების გასწვრივ.
თვალის ტკივილი
გლაუკომის დროს თვალის ტკივილი დაკავშირებულია თვალშიგა წნევის მომატებასთან, თუმცა ამ დაავადების აუცილებელ სიმპტომს არ წარმოადგენს. გლაუკომის დროს ტკივილს თან სდევს თვალზე ბინდის გადაკვრა, თვალწინ ფერადი რგოლების გაჩენა. სპეციფიკური გამოკვლევისას ვლინდება თვალშიგა წნევის მომატება 35-50 მმ ვწყ. სვ-მდე. ხშირად ტკივილთან ერთად ქვეითდება მხედველობის სიმახვილეც. გადაუდებელი დახმარება: გლაუკომის დროს არსებული ტკივილის დროს საჭიროა 1-2 წვეთი ერთ ან ორპროცენტიანი პოლიკარპინის ხსნარის დღეში ორ-სამჯერ ჩაწვეთება. ეს მანიპულაცია ტკივილს ამცირებს, მაგრამ მისი გამოყენება ყოველთვის არ შეიძლება. გლაუკომაზე თუნდაც მცირედი ეჭვის შემთხვევაში აუცილებელია პაციენტის ოფთალმოლოგთან მიყვანა, რადგან მხოლოდ სპეციალისტს შეუძლია ჩაატაროს ყველა აუცილებელი გამოკვლევა და ავადმყოფს ინდივიდუალურად შეურჩიოს მკურნალობა. მედიკამენტური მკურნალობის უეფექტობის შემთხვევაში ნაჩვენებია ქირურგიული მკურნალობა, რომელიც გაცილებით ეფექტურია დაავადების საწყის სტადიაზე. ხოლო დაუძლეველი გლაუკომის მწვავე შეტევა პირდაპირი ჩვენებაა სასწრაფო ქირურგიული ჩარევისათვის. რქოვანას ეროზია რქოვანას ზედაპირული დაზიანების შედეგად ვითარდება. მისთვის დამახასიათებელია ძლიერი ტკივილი, თვალში ჭრის შეგრძნება, ცრემლდენა და სინათლის შიში. დიაგნოზი კლინიკური სურათისა და სპეციფიკური გამოკვლევების შედეგად ისმება. გადაუდებელი დახმარება: ნატრიუმის სულფაცილის 30%-იანი ხსნარის ჩაწვეთება (1-2 წვეთის), სინტომიცინის ემულსიის, თიამინის მალამოს კონიუნქტივის ჩანთაში შეტანა. პაციენტი აუცილებლად უნდა გადაიყვანონ ოფთალმოლოგიურ განყოფილებაში. ჰოსპიტალიზაცია საჭირო არ არის.
კბილის ტკივილი
კარიესი. მცირე ლაქის სტადიაში ტკივილი თითქმის არასდროს აღინიშნება. ზედაპირული კარიესის დროს მცირე ინტენსივობის ტკივილი მექანიკური და ქიმიური ბუნების გამღიზიანებლების არსებობისას, ასევე ინსტრუმენტით კარიესული ღრუს გამოკვლევისას იჩენს თავს. საშუალო სიღრმის კარიესის დროს გამღიზიანებლების ზემოქმედებით გამოწვეული ტკივილი უფრო ინტენსიურია, ღრმა კარიესის დროს კი აღინიშნება ძლიერი ტკივილი. მისთვის დამახასიათებელია ერთი ნიშანი: ტკივილი გრძელდება გამღიზიანებელი აგენტის მოქმედების დროს და ამ უკანასკნელის მოშორებისთანავე ქრება.
პულპიტი. იგი ღრმა კარიესის, კბილის ტრავმის (გვირგვინის ჩამოტეხა, კარიესის მკურნალობა და სხვა), კბილზე მეტისმეტად ძლიერი თერმული თუ ქიმიური ბუნების გამღიზიანებლების მოქმედებისშემდგომი გართულებაა. მისი ნიშანია მწვავე, თვითნებური, შეტევისმაგვარი კბილის ტკივილი, რომელიც ღამით ცხელი ან ცივი, მჟავე, მარილიანი საკვების ზემოქმედებით ძლიერდება, ტკივილი შეიძლება წარმოიშვას კარიესული ღრუს ფსკერის დამუშავების ან პერკუსიის (დარტყმის, დაკაკუნების) დროსაც. ზოგჯერ ტკივილი გაფანტულია, ზოგჯერ ყურის მიმდებარე მიდამოში ან საფეთქელში გადაეცემა.
პერიოდონტიტი, პერიოდონტის ანთება (ეს ის ქსოვილია, რომელიც კბილის ფესვს შემოსაზღვრავს), ამ ქსოვილებზე ანთებითი პროცესის გავრცელების, კბილის ტრავმისა და ტოქსიკური აგენტების ზემოქმედების შედეგად წარმოიშობა. მწვავე პერიოდონტიტისთვის დამახასიათებელია კბილის მუდმივი ტკივილი, რომელიც ძლიერდება კბილზე დარტყმის ან მასზე დაწოლის შედეგად. იქმნება ისეთი შეგრძნება, თითქოს კბილი სხებზე უფრო გრძელი გახდა. ვითარდება თავის ტკივილი, სისუსტე, კბილის ირგვლივ არსებული ქსოვილების ლორწოვანი გარსის სიწითლე და შეშუპება. რეგიონული ლიმფური კვანძები შესაძლოა გადიდებული და მტკივნეული იყოს. ქრონიკული პერიოდონტიტის დროს ტკივილი ნაკლებინტენსიურია. ტკივილი, რომელიც კბილის მყარი ქსოვილების, სისხლძარღვოვან-ნერვული აპარატისა და კბილის მიმდებარე ქსოვილების დაზიანების შედეგად წარმოიშობა, ლოკალურია და, როგორც წესი, მექანიკური ან თერმული გამღიზიანებელი იწვევს. ნევრალგიური ტკივილი მეტი ინტენსივობისაა და ვრცელდება სამწვერა ნერვის მეორე და მესამე ღეროების გასწვრივ სახის შესაბამის ნაწილში. დახმარება: პირველი გზა პროფილაქტიკაა, ანუ თუ დავიცავთ განსაზღვრულ წესებს, რომლებიც ყველამ კარგად იცის, მაგრამ ცოტა თუ იცავს, კარიესის, მისი გართულებებისა და სხვა დაავადებების განვითარების ალბათობა საკმაოდ შემცირდება. ხსენებულ დაავადებებთან ბრძოლის მეორე გზა კი სტომატოლოგთან დროული ვიზიტია. კიდევ ერთიც: პროფილაქტიკა და ექიმთან დროული ვიზიტი გაცილებით ნაკლებ დანახარჯსა და დროს მოითხოვს, ვიდრე გართულებული დაავადებების მკურნალობა.
ყურის ტკივილი
ყურის ანთება (ოტიტი). ოტიტი, წესისამებრ, ტკივილით, ყურის დაგუბებით, სმენის დაქვეითებითა და ყურების შუილით იჩენს თავს. შესაძლოა, სხეულის ტემპერატურამაც აიწიოს, გაჩნდეს გამონადენი. ანთების მიზეზი ბევრი რამ შეიძლება იყოს, უმთავრესად - ინფექცია. თუ ყური გტკივათ, აუცილებელია ყელ-ყურ-ცხვირის სპეციალისტს მიმართოთ, რადგან ყურის დაგვიანებულ ან არასწორ მკურნალობას მძიმე შედეგები მოჰყვება - სმენის დაკარგვა, მენინგიტი და სხვა. განასხვავებენ მწვავე და ქრონიკულ ოტიტს. მწვავე პროცესის დროს ტკივილი უფრო ინტენსიურია, ქრონიკული ფორმის დროს კი უმეტესად ყურების შუილი და სმენის დაქვეითება შეიმჩნევა. პირველი დახმარება გარეთა სასმენ მილში ქაფურის სპირტით გაჟღენთილი ბამბის ჩადება და სპეციალისტთან რაც შეიძლება მალე მისვლაა.
შუა ყურის ანთება. ყურის ტკივილი, რომელიც რამდენიმე საათის განმავლობაში არ ცხრება, აქვს გამჭოლი ხასიათი და უკავშირდება გადატანილ გაციებას, შუა ყურის ანთებაზე მიუთითებს. ყურში ტკივილი ასევე შეიძლება წარმოიშვას გარეთა ყურის ჩირქოვანი ანთების, დარტყმის, სიმსივნის, უცხო სხეულის მოხვედრის დროს. ხანმოკლე ტკივილი მოსალოდნელია ფრენის, ჩქაროსნული ლიფტით ასვლის და სიცივეში ყოფნის დროს. შუა ყურის ანთება უმთავრესად ბავშვებში გვხვდება. დაავადება ამგვარად იწყება: სასუნთქი სისტემის ჩვეულებრივი ინფექციური დაავადების ფონზე მოულოდნელად თავს იჩენს ყურის ტკივილი, მაღლა იწევს სხეულის ტემპარატურა და ქვეითდება სმენა. დახმარება: აუცილებელია ექიმის გამოძახება, რადგან ყურის დაავადებათა გართულება ბავშვის ჯანმრთელობას დიდ საფრთხეს უქმნის. მკურნალობის დაწყებიდან ორი კვირის შემდეგ აუცილებელია ექიმთან განმეორებითი ვიზიტი. თუ ექიმის სასწრაფოდ გამოძახების შესაძლებლობა არ არსებობს, შეიძლება, ტკივილის შესამსუბუქებლად პატარას ასპირინი ან პანადოლი მივცეთ, ყურზე კი გამათბობელი კომპრესი დავადოთ: რამდენიმეკეცი დოლბანდი, რომელიც შუაში ყურის ზომაზეა ამოჭრილი, დაასველეთ თბილ წყალში ან ქაფურის სპირტში, გაწურეთ და ყურის გარშემო კანზე დაადეთ. ზემოდან ჯერ ყურის ზომაზე გამოჭრილი გასანთლული ქაღალდი დააფინეთ, შემდეგ კი ბამბა. ყოველი მომდევნო ფენა წინაზე 2-3 სანტიმეტრით ფართო უნდა იყოს. კომპრესი ბინტით დაამაგრეთ თავზე და 2-4 საათი დატოვეთ. კომპრესი სასურველია ღამით მოიხსნას, სასმენი მილის ბამბით დახურვას კი ნამდვილად არ გირჩევთ.
უცხო სხეული ყურში. ყურში შეიძლება მოხვდეს მცირე საგანი ან შემთხვევით შეღოღდეს მწერი. დახმარება: მწერის გამოდევნა ამგვარად შეიძლება: ყურში პიპეტით ჩააწვეთეთ მცენარეული ზეთის რამდენიმე წვეთი. დაახლოებით ორი საათის შემდეგ ყური გამორეცხეთ თბილი წყლით. ჭავლი მანამდე გქონდეთ მიშვებული, ვიდრე მწერი არ გამოვა. თუ უცხო სხეული ღრმად არის ჩასული, ჯობს, ექიმს მიმართოთ - დამოუკიდებლად გამოღების მცდელობას შესაძლება დაფის აპკის გახეთქვა და ადამიანის დაყრუება მოჰყვეს.
ჩირქგროვა (ჩირქოვანი მუწუკი) გარეთა ყურში გაციების შედეგად წარმოიქმნება. ის ვლინდება ყურის მოულოდნელი, ძლიერი, მოპულსირე ტკივილით, რომელიც თავის შესაბამის მხარეს და კბილებზეც კი ვრცელდება. ღამით ტკივილი ძლიერდება. ზოგჯერ ყბების მოძრაობაც კი იმდენად მტკივნეულია, რომ ადამიანი ჭამაზეც უარს ამბობს. 1-2 კვირის შემდეგ ჩირქგროვა სკდება და ყურიდან ჩირქი გამოდის. დახმარება: ანთებით-ჩირქოვანი პროცესები თავის მიდამოში ყოველთვის საშიშია, რადგან არსებობს პროცესის ტვინზე გადასვლის ალბათობა, ამიტომ აუცილებელია ექიმის გამოძახება, რათა მან ავადმყოფს ანტიბიოტიკებით სპეციფიკური მკურნალობა დაუნიშნოს. ღამით წოლა საჭიროა ჩირქგროვის მხარეს, რათა გახეთქილი ჩირქგროვიდან ჩირქი შუა ყურში არ გადავიდეს. ფრენის დროს თავჩენილი ყურის ტკივილი შეიძლება ამგვარად მოიხსნას: 1) ხშირად დაამთქნარეთ; 2) ნერწყვი ხშირ-ხშირად ყლაპეთ, ღეჭეთ საღეჭი რეზინი ან ყლუპყლუპობით დალიეთ წყალი; 3) თუ ჯანმრთელი ბრძანდებით, პირი მოკუმეთ, ნესტოებზე თითები მოიჭირეთ და ეცადეთ, ცხვირხახიდან ამოისუნთქოთ. როდის უნდა მიმართოთ ექიმს? 1) ყურის ძლიერი ტკივილის დროს ან მაშინ, როცა ტკივილი რამდენიმე დღეა გრძელდება; 2) ყურში ჩირქგროვა ან უცხო სხეულია; 3) ძლიერი ცხელების დროს. დაბოლოს, სასწრაფოდ მიაკითხეთ ექიმს, თუ: 1) ყურიდან გამოდის სისხლი ან გამჭვირვალე სითხე და 2) გაქვთ ზემოთ აღწერილი რომელიმე დაავადება.