მარიამ ფოლადაშვილი

ეს არის გაურკვევლობით გამორჩეული პერიოდი, სადაც ისეთი სიმპტომები, როგორიცაა “ცხელი ციმციმები”, ღამის ოფლიანობა და განწყობის ცვალებადობა, ხშირი ხდება. მიუხედავად იმისა, რომ ისინი ტრადიციულად განიხილება, როგორც მენოპაუზის ნიშნები, ასევე შეიძლება მიუთითებდნენ ჯანმრთელობის სხვა პრობლემებზე, რაც გადამწყვეტია ზუსტი დიაგნოზის დასადგენად.

მენოპაუზა რეპროდუქციული ჰორმონების ბუნებრივი დაქვეითებაა და ხდება როდესაც ქალი აღწევს 40-50 წელს. მენოპაუზა სხვადასხვა სიმპტომით ვლინდება. ზოგჯერ ეს სიმპტომები ემთხვევა ფარისებრი ჯირკვლის დარღვევების, ძილის აპნოეს ან ავტოიმუნური დაავადებების სიმპტომებსაც კი. ამან შეიძლება გამოიწვიოს დაბნეულობა და გაურკვევლობა. გამოწვევა მდგომარეობს ამ სიმპტომების ამოცნობაში და მათი ძირეული მიზეზების გაგებაში. ქალებმა უნდა იცოდნენ, რომ მიუხედავად იმისა, რომ მენოპაუზა ცხოვრების ნორმალური ეტაპია, ზოგიერთი სიმპტომი შეიძლება მიუთითებდეს სხვა მდგომარეობაზე, რომელიც საჭიროებს სამედიცინო დახმარებას.

რა არის მენოპაუზა

მენოპაუზა არის ბუნებრივი ბიოლოგიური პროცესი, რომელიც ნიშნავს მენსტრუალური ციკლის შეწყვეტას,რადგან საკვერცხეები რეპროდუქციულ ჰორმონებს აღარ გამოიმუშავებენ.

მენოპაუზა მნიშვნელოვანი ეტაპია ქალის ცხოვრებაში. ეს არ ეხება მხოლოდ მენსტრუაციის დასრულებას, არამედ გარდამავალ ცვლილებას, რომელიც ასახავს რეპროდუქციული ჰორმონების ცვლილებებს. სამედიცინო თვალსაზრისით, მენოპაუზა ხდება მაშინ, როდესაც ქალს არ აქვს მენსტრუალური პერიოდი ზედიზედ 12 თვის განმავლობაში. ეს ჩვეულებრივ ხდება 40-დან 50 წლამდე ასაკში, მაგრამ დრო შეიძლება მნიშვნელოვნად განსხვავდებოდეს. მენოპაუზა ნიშნავს ქალის ბუნებრივი რეპროდუქციული წლების დასასრულს, რომელიც რეგულირდება ესტროგენისა და პროგესტერონის ციკლური მატებითა და კლებით.

მენოპაუზისკენ მიმავალი ეტაპი, სადაც სიმპტომები იწყება ჰორმონების დონის ცვალებადობის გამო, ცნობილია როგორც პერიმენოპაუზა. ეს პერიოდი შეიძლება გაგრძელდეს რამდენიმე თვიდან რამდენიმე წლამდე. პერიმენოპაუზის დროს ქალებმა შეიძლება განიცადონ ისეთი სიმპტომები, როგორიცაა არარეგულარული მენსტრუაცია, "ცხელი ციმციმები", ღამის ოფლიანობა და ემოციური ცვლილებები, რაც ასახავს სხეულის ადაპტირებას საკვერცხის ჰორმონების დონის დაქვეითებასთან. მნიშვნელოვანია გვესმოდეს, რომ მენოპაუზა ბუნებრივი ბიოლოგიური პროცესია, გარდამავალს შეიძლება ჰქონდეს სხვადასხვა გამოვლინება. ეს გავლენას ახდენს თითოეულ ქალზე და სიმპტომები დამოკიდებულია იმაზე თუ როგორ პასუხობს სხეული ჰორმონალურ კორექტირებას.

მენოპაუზის ნიშნების გაგება და იდენტიფიცირება, ისევე როგორც პერიმენოპაუზის ფაზა, გადამწყვეტია გარდამავალი პერიოდის ეფექტურად მართვისა და ცხოვრების ხარისხის შესანარჩუნებლად.

მენოპაუზის მიზეზები

მენოპაუზის ფუნდამენტური მიზეზი არის საკვერცხეების დაბერება, რაც იწვევს რეპროდუქციული ჰორმონების, განსაკუთრებით ესტროგენისა და პროგესტერონის წარმოების შემცირებას. ასაკის მატებასთან ერთად ქალებში მცირდება ფუნქციური საკვერცხის ფოლიკულების რაოდენობა, რაც ამცირებს საკვერცხეების უნარს გამოიმუშაოს ეს ჰორმონები და აწარმოოს კვერცხუჯრედები. ეს საბოლოოდ იწვევს მენსტრუაციის შეწყვეტას.

ჰორმონალური დაქვეითება

მენოპაუზის ყველაზე პირდაპირი მიზეზი არის საკვერცხეების მიერ წარმოებული ესტროგენისა და პროგესტერონის დონის თანდათანობითი დაქვეითება. ეს ცვლილება არღვევს რეგულარულ მენსტრუალურ ციკლს და საბოლოოდ იწვევს მის დასრულებას. ესტროგენი გადამწყვეტია მენსტრუალური ციკლის რეგულირებისთვის და ასევე აუცილებელია სხეულის სხვადასხვა სისტემების, მათ შორის გულ-სისხლძარღვთა და ჩონჩხის სისტემების ჯანმრთელობისთვის. ესტროგენის დონის დაქვეითება პასუხისმგებელია მენოპაუზასთან დაკავშირებულ ბევრ სიმპტომზე, როგორიცაა ცხელი ციმციმები, ღამის ოფლიანობა, განწყობის ცვალებადობა.

საკვერცხეების დაბერება

ასაკის მატება იწვევს კვერცხუჯრედების რაოდენობის სწრაფ შემცირებას. კვერცხუჯრედების რაოდენობის ამ შემცირებას თან ახლავს საკვერცხის ჰორმონის წარმოების შემცირება, რაც ორგანიზმს მენოპაუზისკენ უბიძგებს.

მენოპაუზის ნიშნები და სიმპტომები

• ვაზომოტორული

მენოპაუზის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული ნიშანი არის ვაზომოტორული არასტაბილურობა, რომელიც მოიცავს ცხელ ციმციმებს, ღამის ოფლიანობას და გამონაყარს. ეს სიმპტომები გამოწვეულია სხეულის რეაგირებით ესტროგენის დონის დაქვეითებაზე. ცხელი ციმციმები შეიძლება გამოვლინდეს უეცარი სითბოს სახით, როგორც წესი, კონცენტრირებულია სხეულის ზედა ნაწილში, რასაც მოჰყვება ოფლიანობა და ზოგჯერ შემცივნება. მიუხედავად იმისა, რომ ეს ეპიზოდები შეიძლება განსხვავდებოდეს სიხშირითა და ინტენსივობით, ისინი მნიშვნელოვან გავლენას ახდენენ ყოველდღიურ ცხოვრებასა და ძილის რეჟიმზე.

• ვაგინალური და უროლოგიური
• ნევროლოგიური და კოგნიტური

ბევრი ქალი აღნიშნავს მენოპაუზის დროს ტვინის ფუნქციონირების ცვლილებებს, მათ შორის მეხსიერების, ფოკუსირებისა და ინფორმაციის დამუშავების სიჩქარის სირთულეებს. ღამის ოფლიანობის გამო ძილის დარღვევა, ხელს უწყობს დღისით დაღლილობას და კოგნიტურ სიძნელეებს. ამ სიმპტომებს შეიძლება ჰქონდეს ღრმა გავლენა ცხოვრების ხარისხზე, განწყობაზე, სამუშაოს შესრულებაზე და ინტერპერსონალურ ურთიერთობებზე.

• ფსიქოლოგიური

მენოპაუზის დროს ჰორმონალურმა რყევებმა ასევე შეიძლება გამოიწვიოს ემოციური ცვლილებები. პერიმენოპაუზის დროს ბევრი ქალი განიცდის განწყობის ცვალებადობას, გაღიზიანებას, შფოთვას და დეპრესიას. ამ ფსიქოლოგიურ სიმპტომებს ხშირად ემატება ძილის პრობლემები და სტრესი, რომელიც დაკავშირებულია მენოპაუზის სხვა ცვლილებებთან.

• ფიზიკური

შესამჩნევი სიმპტომების გარდა, მენოპაუზამ ასევე შეიძლება გამოიწვიოს სისტემური ცვლილებები. ქალებმა შეიძლება შეამჩნიონ მუცლის ცხიმის მომატება და მეტაბოლიზმის ცვლილებები, რამაც შეიძლება ხელი შეუწყოს წონის მატებას. გარდა ამისა, ესტროგენის დონის დაქვეითება უკავშირდება ძვლის სიმკვრივის შემცირებას, რაც ზრდის ოსტეოპოროზისა და მოტეხილობების რისკს.

მენოპაუზის ნიშნები შეიძლება განსხვავდებოდეს როგორც ტიპით, ასევე ინტენსივობით.

იგივე სიმპტომები, სხვა პრობლემები

მენოპაუზა ხშირად ვლინდება სიმპტომებით, რომლებიც ადვილად შეიძლება სხვა სამედიცინო მდგომარეობებთან იყოს დაკავშირებული. გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს მენოპაუზის სიმპტომებს შორის დიფერენცირებას.

რამდენიმე მდგომარეობა, რომლებიც იზიარებენ მენოპაუზის სიმპტომებს და როგორ განვასხვავოთ ისინი.

• ფარისებრი ჯირკვალი და მენოპაუზა

ჰიპერთირეოზმაც და მენოპაუზამა შეიძლება გამოიწვიოს გაძლიერებული ოფლიანობა, გულის პალპიტაცია და მენსტრუალური ციკლის დარღვევა. ჰიპერთირეოზი, მდგომარეობა, როდესაც ფარისებრი ჯირკვალი ზედმეტად აქტიურია, გამოიმუშავებს ზედმეტ ჰორმონებს, რომლებსაც შეუძლიათ მენოპაუზის მსგავსი ცხელი ციმციმები გამოიწვიოს.

მენოპაუზისგან განსხვავებით, ჰიპერთირეოზიმ შესაძლოა გამოიწვიოს წონის დაკლება, აჩქარებული გულისცემა და მადის მომატება. მარტივი სისხლის ტესტი, რომელიც გაზომავს ფარისებრი ჯირკვლის მასტიმულირებელი ჰორმონის (TSH) დონეს, ადასტურებს ან გამორიცხავს ჰიპერთირეოზსს.

• მენოპაუზა და ძილის აპნოე

ძილის დარღვევა ხშირია მენოპაუზის მქონე ქალებში და ხშირად ღამის ოფლიანობისგან არის გამოწვეული, თუმცა, თუ სიმპტომები მოიცავს ხმამაღალ ხვრინვას, ან ქოშინს ძილის დროს და გადაჭარბებულ დღის დაღლილობას, შესაძლოა ძილის აპნოე იყოს მიზეზი.

• ავტოიმუნური დაავადებები

მენოპაუზის დროს ხშირია სიმპტომები, როგორიცაა დაღლილობა, სახსრების ტკივილი და ზოგადი სისუსტე. თუმცა, ეს სიმპტომები ასევე გავრცელებულია ისეთი დაავადებებისას, როგორიცაა წითელი მგლურა და რევმატოიდული ართრიტი. ეს აუტოიმუნური დარღვევები გავლენას ახდენს შემაერთებელ ქსოვილებზე და შეიძლება გამოიწვიოს მენოპაუზის მსგავსი სისტემური სიმპტომები. სისხლის ტესტებს, რომლებიც იკვლევენ სპეციფიკურ ანტისხეულებს, დაგეხმარებათ განასხვავოთ ეს მდგომარეობა მენოპაუზის სიმპტომებისგან.

• ფსიქიკური ჯანმრთელობის საკითხები

გუნება-განწყობისა და კოგნიტური ფუნქციის ცვლილებები ხშირად მენოპაუზას მიეკუთვნება. თუმცა, მათ ასევე შეუძლიათ მიუთითონ სერიოზული ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემებზე ან თუნდაც ნევროლოგიურ მდგომარეობაზე, როგორიცაა ადრეული დემენცია. თუ დეპრესიის, შფოთვის ან კოგნიტური ცვლილებების სიმპტომები მძიმეა, მენოპაუზის ტიპიური გარდამავალი პერიოდის მიღმა გრძელდება, ან მნიშვნელოვნად მოქმედებს ყოველდღიურ ფუნქციონირებაზე, მნიშვნელოვანია მათი გამოკვლევა.

მენოპაუზის დიაგნოსტიკა

მენოპაუზის დიაგნოსტიკა მოიცავს კლინიკური შეფასების და სპეციფიკური ტესტების ერთობლიობას, რათა გამოირიცხოს სხვა მდგომარეობები.

მენოპაუზის და მასთან დაკავშირებული სიმპტომების მართვა და მკურნალობა

მკურნალობა ინდივიდუალურია და შეიძლება მოიცავდეს:

ჰორმონულ თერაპიას

ცხოვრების წესის კორექტირებას სიმპტომების შესამსუბუქებლად

ცხოვრების წესის მარტივმა ცვლილებებმა შეიძლება მნიშვნელოვნად იმოქმედოს სიმპტომების სიმძიმეზე.

• დიეტური ცვლილებები: კალციუმით, D ვიტამინით და ომეგა-3 ცხიმოვანი მჟავებით მდიდარი დაბალანსებული დიეტის ჩართვა ხელს უწყობს ძვლების ჯანმრთელობას და შეიძლება შეამსუბუქოს მენოპაუზის ზოგიერთი სიმპტომი
• რეგულარული ფიზიკური აქტივობა: რეგულარული ვარჯიში, მათ შორის ძალისმიერი ვარჯიში და კარდიო ვარჯიში, ხელს უწყობს წონის მართვას, აუმჯობესებს განწყობას და აძლიერებს ძვლებს.
• სტრესის მენეჯმენტი: ტექნიკა, როგორიცაა იოგა, მედიტაცია უზრუნველყოფს ემოციურ შვებას და ეხმარება სტრესის ეფექტურად მართვას.